آنتی‌ژن‌های لکوسیت انسانی (Human Leukocyte Antigen) و یا آنتی‌ژن‌های مجموعه سازگاری بافتی اصلی ملکول‌های پروتئینی روی سلول‌های مختلف بدن مثل گلبول‌های سفید، سایرسلول‌های بافت‌های مختلف بدن (مثل پوست، کلیه، قلب، ریه و سایر اعضاء) می‌باشند. این آنتی‌ژن‌ها انواع مختلف دارند و در پیوند اعضاء و پیوند سلول‌های بنیادی خونساز نقش دارند. این آنتی‌ژن‌ها در بین دوقلوهای یکسان یک تخمی، کاملا شبیه هم هستند. در بین سایر موارد میزان شباهت از فرمول: «یک منهای سه‌چهارم به توان n» پیروی می‌کند که n نمایان‌گر تعداد خواهران و برادران است. چنانچه فرد دارای یک خواهر و یا یک برادر باشد طبق قوانین وراثتی ٢٥% احتمال شباهت وجود دارد. شانس شباهت با افزایش تعداد خواهر وبرادر افزایش می باید. برای مثال فرد اگر دوخواهر یا برادر داشته باشد شانس شباهت ٤٤% با ٣ خواهر و برادر حدود ٥٧% است. با افزایش تعداد خواهر و برادران احتمال یافتن اهداکننده در بین آنان نیز افزایش می‌یابد. ممکن است فردی تعداد خواهران و برادران زیادی داشته باشد اما شانسی برای شبیه بودن کامل آنتی‌ژن های HLA با آنها نداشته باشد.
کاربردها
ژن‌های HLA در پیوند اعضا و مغز استخوان نقش حیاتی دارند. در پیوند، شرط اصلی گرفتن پیوند، یکسان بودن وضعیت ژن‌های HLA، به ویژه ژن‌های HLA کلاس II در فرد گیرنده و دهنده می‌باشد؛ به همین دلیل تعیین دقیق ژنوتیپ این ژن‌ها با قدرت تفکیک بالا، در پیوند، فوق العاده ضروری می‌باشد.
چه زمانی آزمایش HLA تجویز می‌شود؟
تست HLA معمولا زمانی انجام می‌شود که تشخیص داده شود بیمار به پیوند نیاز دارد. با این حال بعد از پیوند نیز، آزمایش HLA ممکن است به صورت دوره‌ای و پس از رویدادهایی مانند بارداری انجام شود تا روشن شود که بدن فرد گیرنده آنتی‌بادی‌های HLA اضافی ایجاد کرده است یا خیر.
شرایط انجام آزمایش HLA
بعضی شرایط خاص پزشکی می‌تواند بر نتیجه آزمایش اثرگذار باشد. اگر یکی از شرایط زیر را دارید یا قبلا تجربه کرده‌اید باید با پزشک خود صحبت کنید:
- بارداری
- تزریق خون
- بافت یا اندام پیوند شده
مطمئن شوید که پزشک شما از همه داروها، خوراکی‌ها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید مطلع است. این همچنین شامل داروهایی که نیازی به نسخه ندارند و داروهای غیرقانونی که ممکن است استفاده کنید نیز می‌شود.
آزمایش HLA چگونه انجام می‌شود؟
این آزمایش می‌تواند به صورت آزمایش خون انجام شود که نیازمند دریافت نمونه خون از سیاهرگ دست شما است. همچنین می‌توان آن را از طریق بزاق دهان انجام داد. در صورتی که آزمایش با بزاق دهان انجام شود لازم است که دست کم ۳۰ دقیقه پیش از آزمایش از خوردن و آشامیدن و مصرف دخانیات خودداری کنید.
تفسیر آزمایش HLA چگونه صورت می‌گیرد؟
ژن‌ها یا آنتی‌ژن‌های خاص HLA در طول آزمایش HLA شناسایی می‌شوند تا از سازگاری پیوند اعضای جامد یا سلول‌های بنیادی خونساز اطمینان حاصل شود. نتایج نشان می‌دهد که چه تعداد آنتی ژن مطابقت دارند و چه تعداد عدم تطابق آنتی ژن وجود دارد. هر چه فرد آنتی بادی‌های HLA بیشتری نیز ایجاد کند، خطر رد پیوند بیشتر می‌شود.
یک نتیجه ناسازگار معمولا به عنوان پیوند پرخطر تفسیر می‌شود، به این معنی که گیرنده در معرض خطر رد پیوند است. رد پیوند ممکن است با داروهای مختلف سرکوب کننده سیستم ایمنی قابل درمان باشد یا نباشد. برای تفسیر جواب آزمایش HLA به صورت دقیق لازم است که با پزشک خود صحبت کنید.
آیا آزمایش HLA برای پیوند کلیه نیز انجام می‌شود؟
در پیوند اعضا مانند پیوند کلیه، قلب یا ریه، سازگاری گروه خونی حیاتی است. پس از تایید تطبیق گروه خونی تطبیق آنتی‌ژن‌های HLA بین دهنده و گیرنده نیز مهم است. تفاوت در آنتی‌ژن‌های HLA می‌تواند باعث پس زدن پیوند از سوی بدن شود. به همین دلیل ممکن است داروهای مختلفی برای کمک به سرکوب سیستم ایمنی گیرنده به منظور به حداقل رساندن امکان پس زدن پیوند تجویز شود.
پیدا کردن اهداکننده‌ای که با گیرنده مورد نظر سازگار باشد ممکن است گاهی دشوار باشد. بخشی از دلیل این است که هر ژن HLA می‌تواند اشکال یا تغییرات متعددی داشته باشد. با این وجود، بعضی ژن‌های HLA نزدیک به هم قرار دارند که به ارث می‌رسند و امکان پیوند موفق را فراهم می‌کنند. به همین دلیل می‌توان گفت آزمایش HLA برای پیوند کلیه و سایر اعضا ضروری است.