فلج بل
به فلج موقت عضلات صورت، گفته می‌شود که باعث افتادگی و ضعف در یک طرف صورت شده و گاهی اوقات با سکته مغزی اشتباه گرفته می‌شود. فلج بل علی‌رغم خطرناک بودن، دائمی نیست و بسته به شدت آن در عرض دو هفته تا شش ماه برطرف می‌شود.
مردان و زنان در هر سنی در معرض این خطر هستند. اگرچه این بیماری در افراد زیر 15 سال یا بالای 60 سال شایع نیست، در افرادی با عفونت‌های دستگاه تنفسی (مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا) یا مبتلا به دیابت، شایع است. نام این بیماری از چارلز بل، جراح اسکاتلندی که در قرن نوزدهم روی این بیماری مطالعه کرد، گرفته شده است.
سکته مغزی
نوعی آسیب مغزی است که در اثر قطع ناگهانی خون‌رسانی به مغز رخ میدهد. کمبود اکسیژن و مواد مغذی خون باعث شروع ناگهانی سکته و در نهایت اثرات ماندگار آن بر عضلات، گفتار یا توانایی ادراک می‌شود. دو نوع سکته مغزی وجود دارد: هموراژیک و ایسکمیک.
سکته هموراژیک به‌دلیل پارگی رگ خونی در مغز اتفاق میفتد و باعث خونریزی می‌شود. سکته مغزی ایسکمیک از به وجود آمدن لختگی در رگ ایجاد می‌شود که جریان خون رسانی را به ناحیه‌ای از مغز مسدود می‌کند. هرکدام از این دو نوع سکته می‌توانند منجر به ناتوانی دائمی شوند.
در نوع اول، گاهی این خونریزی منجر به افزایش فشار در مغز می‌شود که در برخی موارد با جراحی قابل درمان است. در نوع دوم، می‌توان بسته به زمان مراجعه و عوامل دیگر با دارو درمانی یا روش‌های دیگر برای حذف لختگی اقدام به درمان کرد.
تفاوت فلج بل با سکته مغزی
دلایل سکته مغزی، لختگی خون و متوقف شدن جریان خون‌رسانی به مغز یا پاره شدن رگ‌های خونی در مغز هستند، درحالی‌که فلج بل با آسیب به عصب صورت مرتبط است.
به گفته پزشکان ازآنجایی‌که فلج بل یکی از عصب‌های صورت را تحت تأثیر قرار میدهد، علائم آن شبیه به سکته مغزی است.
سکته مغزی یا فلج بل، هردو می‌توانند باعث فلج شدن یکطرفه صورت شوند. در هر دو وضعیت علائمی مانند ناتوانی در بستن چشم و افتادگی صورت در سمت آسیب‌دیده رخ میدهد. نکته مهم تشخیص این دو از هم است؛ زیرا درمان فلج بل و سکته مغزی بسیار متفاوت است. تشخیص سکته از فلج بل دشوار به نظر می‌رسد؛ چراکه هر دو علائم کاملاً مشابهی دارند. بزرگ‌ترین تفاوت آن‌ها این است که فلج بل موقتی و سکته مغزی یک بیماری اورژانسی است که در آن درمان فوری بسیار اهمیت دارد.
علائم سکته مغزی
هنگام بروز سکته مغزی مراجعه به پزشک متخصص در اسرع وقت، بسیار مهم است. سرعت داشتن در این مرحله تشخیص علائم سکته مغزی را آسان‌تر می‌کند. علائم سکته عبارت‌اند از:
- تعادل: از دست دادن ناگهانی تعادل
- چشم‌ها: ضعف یا از دست دادن بینایی
- صورت: افتادگی یک طرف صورت یا لبخند یکطرفه
- بازوها: ضعف در یک سمت بدن
- گفتار: ناتوانی در صحبت کردن یا گفتار نامفهوم
- زمان: تماس فوری با شماره 115 در صورت وجود علائم
حتی اگر مطمئن نیستید که علائم سکته را دارید، ضعف یا افتادگی صورت را جدی بگیرید.
علائم فلج بل
عصب صورت مجموعه پیچیده‌ای از عملکردها را کنترل می‌کند. هنگامی‌که این عصب آسیب می‌بیند، علائم زیر با شکل و شدت متفاوت ظاهر می‌شوند:
- فلجی، افتادگی، ضعف یا پرش در یک طرف صورت (به‌ندرت در هردو طرف)
- تغییر در حس چشایی
- مشکل در صحبت کردن
- سرگیجه
- ترشح آب دهان
- خشکی چشم یا دهان
- آبریزش بیش‌ازحد چشم
- سردرد
- حساسیت به صدا
- درد در فک یا پشت گوش
- صدای زنگ در گوش
- مشکل در خوردن یا آشامیدن
تفاوت در علائم
برخی از علائم بین فلج بل و سکته مغزی مشابه است. سردرد، مشکل در غذا خوردن، صحبت کردن، و ترشح آب دهان در هر دو مشترک است.
فلج بل با علائمی مانند آبریزش چشم در سمت آسیب‌دیده صورت، تغییر در حس چشایی، حساسیت به صدا و زنگ زدن گوش همراه است. علائم سکته مغزی، مشکل در صحبت کردن، خیره شدن چشم‌ها به یک جهت، مشکل در راه رفتن و تغییرات بینایی هستند. علاوه بر این، سکته مغزی می‌تواند باعث بی‌حسی در یک طرف بدن یا صورت و ضعف در بازوها و پاها شود، درحالی‌که در فلج بل هرگز ضعف بازو و پاها یا مشکل در حرکت زبان یا چشم دیده نمی‌شود.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، شروع سریع مراقبت‌های پزشکی را جدی بگیرید. در این مرحله پزشک دستور ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن میدهد. برای مشخص شدن میزان گلبول‌های سفید، آزمایش خون و برای تشخیص عفونت یا دیابت، آزمایش گلوکز تجویز می‌کند. شاید برای تشخیص دقیق‌تر فلج بل یا سکته نیاز به آزمایشهای دیگر نیز باشد.
دلایل بروز فلج بل و سکته مغزی
با اینکه علت‌های کلی فلج بل و سکته را بررسی کردیم، محرک‌های خاصی نیز برای هر بیماری وجود دارند. محرک‌های ابتلا به فلج بل و سکته عبارت‌اند از:
دلایل فلج بلز
- عفونت سیتومگالوویروس
- زونا و آبله‌مرغان
- تاول تب‌خالی و تب‌خال تناسلی
- آنفولانزا
- سرخک آلمانی
- مونونوکلئوز عفونی
- اوریون
- بیماریهای تنفسی
دلایل سکته مغزی
- دیابت
- بیماری قلبی
- فشارخون بالا
- کلسترول بالا
- بیماری سلول داسی‌شکل(تولید گلبول‌های قرمز با شکل غیرعادی)
- سکته قبلی یا حمله ایسکمیک
درمان سکته مغزی و فلج بل
برای تشخیص فلج بل آزمایشهای بیشتری مانند الکترومایوگرافی (آزمایش اعصاب صورت) مورد نیاز است. برای درمان این بیماری داروهای ضد ویروسی و استروئیدی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همان‌طور که قبلاً گفته شد در بسیاری از موارد، علائم طی چند هفته تا چند ماه برطرف می‌شوند.
درمان سکته مغزی بسته به شرایط، متفاوت خواهد بود. پزشک معالج هنگام انتخاب درمان مناسب، سابقه سلامتی فرد را در نظر می‌گیرد. با اینکه برخی از سکته‌های مغزی منجر به ناتوانی می‌شوند، پزشکان برای بازیابی استقلال و عملکرد بیمار تا حد امکان تلاش خواهند کرد. هدف اصلی درمان، بازگرداندن بیمار به سبک زندگی سابق خود است.
چند روش برای درمان فلج بل و سکته وجود دارند:
درمان فلج بل
- درمان علت اصلی بیماری مانند عفونت (برای انجام بهترین اقدام با پزشک خود صحبت کنید)
- محافظت از چشم در برابر خشک شدن در شب یا هنگام کار با کامپیوتر ( استفاده از قطره‌ها و پمادهای چشمی، مرطوب کننده‌ها)
- مصرف داروی ضد ویروسی
- مصرف مسکن یا گرمای مرطوب برای تسکین درد
- فیزیوتراپی
- آستروئیدها
درمان سکته مغزی
پیچیده‌تر است؛ زیرا بستگی به نوع سکته دارد. سکته مغزی ایسکمیک را می‌توان با دارویی به نام ترومبولیتیک که باز کننده لخته‌های خون است(در صورت مراجعه بیمار به بیمارستان حداقل سه ساعت پس از سکته)، درمان کرد. اما در موارد دیگر، ممکن است نیاز به جراحی باشد. پس از اتمام معالجه، درمان علت زمینه‌ای سکته نیز ضروری است، زیرا از هر چهار بازمانده سکته، یک نفر در عرض پنج سال دچار سکته مغزی دیگری می‌شود.
ارزیابی فلج بل و سکته مغزی
بیمار مبتلا به فلج بل می‌تواند دقیقاً همانند سکته، فلج شدن یکطرفه صورت، کاهش ریزش اشک ، افتادگی در سمت فلج صورت، تکلم نامفهوم و سایر علائم سکته را تجربه کند.
از سوی دیگر، درست مانند علائم فلج بل، بیمار سکته مغزی می‌تواند سرگیجه، از دست دادن تعادل، پلک زدن چشم، تغییر در بینایی و مشکلات حسی را دارا باشد.
اگر بیماران علائم فلج بل یا سکته مغزی را از خود نشان دهند، از نوعی ارزیابی برای تشخیص دقیق آن‌ها استفاده می‌شود. در این ارزیابی، بررسی سابقه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی و عصبی انجام می‌شود.
با معاینه عصبی، پزشک سطح هوشیاری بیمار و توانایی او را برای انجام حرکات صورت بررسی می‌کند. طی این معاینه، بررسی اعصاب جمجمه، ارزیابی شدت سکته مغزی و سایر آزمایشهای مربوط به علائم بیمار انجام می‌شود.
پس از انجام آزمایش، پزشک روش ایمن و مؤثری را برای کمک به بیمار در مدیریت علائم خود پیشنهاد می‌کند. سپس از آزمایشهای انجام‌شده برای تشخیص درست فلج بل یا سکته مغزی استفاده کرده و شروع به درمان علائم طولانی‌مدت بیمار می‌کند.
سایر بیماریهای مشابه سکته مغزی
به‌جز فلج بل، بیماریهای دیگری نیز همانند سکته مغزی عمل می‌کنند که علائم و نشانههای مشابهی با سکته مغزی دارند:
صرع
اختلال صرع شایع‌ترین بیماری شبیه به سکته مغزی است و می‌تواند علائم و نشانههای عصبی شبیه به آن را ایجاد کند.
قند خون پایین
هیپوگلیسیمی(قند خون پایین) در بیماران مبتلا به دیابتی که تحت درمان با انسولین هستند، منجر به از دست دادن عملکرد عصبی می‌شود. بیمارانی که دارای سابقه حملات ایسکمیک هستند، هنگام ابتلا به هیپوگلیسمی، علائم و نشانههای سکته مغزی را نشان می‌دهند.
دیسکسیون آئورت
آنوریسم(برآمدگی) آئورت که بزرگ‌ترین رگ خونی بدن است، منجر به افت ناگهانی فشارخون و کاهش جریان خون‌رسانی به مغز می‌شود. درنتیجه مغز علائم و نشانههای مشابه سکته مغزی را نشان میدهد.
سنکوپ
از دست دادن ناگهانی هوشیاری ناشی از افت فشارخون سنکوپ نامیده می‌شود و شایع‌ترین علل بیماریهای قلبی و تحریک عصبی است. با توجه به اینکه سنکوپ نقص عملکرد مغز است، احتمال اشتباه گرفتن سنکوپ و سکته زیاد است.
سپسیس
این عفونت چندین اندام بدن را تحت تأثیر قرار میدهد. سپسیس عارضه پیچیده‌ای است که با گیجی، سرگیجه، از دست دادن هماهنگی یا تعادل، سردرد و سایر علائم، همانند سکته مغزی عمل می‌کند.