سیروز کبدی بیماری بسیار جدی است که بافت اسکار جانشین بافت سالم کبد می‌شود. اگر دچار این بیماری خطرناک شده‌اید یا پزشک به دلایل مختلفی ریسک ابتلا به این بیماری را در شما بالا می‌داند، حتما تا پایان این مطلب همراه ما باشید. در ادامه توضیح می‌دهیم که چرا بافت اسکار در کبد به وجود می‌آید؟ علائم سیروز کبدی چیست؟ چگونه می‌توان ریسک ابتلا به آن را پایین آورد؟ این بیماری چگونه تشخیص داده می‌شود؟ آیا درمانی برای آن وجود دارد؟ این بیماری چه عوارضی می‌تواند در پی داشته باشد؟
درصورتی‌که نگران ابتلا به این بیماری هستید یا علائم مشکوکی دارید که احتمالا کبد شما آسیب جدی دیده است، حتما به دکتر گوارش و کبد مراجعه کنید. پزشک با بررسی علائم و تجویز آزمایش‌های لازم سلامت کبد شما را بررسی می‌کند. برای ارتباط با بهترین پزشکان گوارش و کبد می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصص وجود دارد.
سیروز کبدی چیست؟
سیروز کبدی به انگلیسی cirrhosis نامیده می‌شود. طبق آمار به‌دست‌آمده در ایالات متحده آمریکا، از هر ۴۰۰ بزرگسال یک نفر به این بیماری مبتلا است. سیروز یکی از بیماری های کبد است که پیشرفت آن بسیار خطرناک است. در افراد مبتلا به این بیماری به‌مرور بافت اسکار جایگزین بافت سالم در کبد می‌شود.علت آن ممکن است عفونت یا اعتیاد به الکل باشد. مراحل پایانی ایجاد بافت اسکار همین بیماری سیروز است.
زمانی که به دلیل بیماری، عفونت یا هر علت دیگری بافت کبد آسیب می‌بیند، سعی می‌کند خود را ترمیم کند. این ترمیم مداوم باعث ایجاد بافت اسکار شده و در عملکرد کبد اختلال ایجاد می‌کند. بافت اسکار جریان خون به کبد را کاهش می‌دهد؛ درنتیجه عملکرد کبد در پردازش سموم طبیعی بدن، داروها، مود مغذی و هورمون‌ها دچار اختلال می‌شود. هرچه بافت اسکار بیشتر شود، سیروز پیشرفته‌تر شده و می‌تواند تهدیدکننده زندگی محسوب شود.
سیروز کبدی بیماری خطرناکی است که به دلیل جایگزینی بافت اسکار به‌جای بافت سالم در کبد به وجود می‌آید. بافت اسکار باعث کاهش جریان خون به کبد شده و در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کند. به همین دلیل این بیماری در مراحل پیشرفته بسیار خطرناک بوده و تهدیدکننده زندگی است.
علائم سیروز کبدی
معمولا سیروز کبدی در مراحل اولیه هیچ علامت و نشانه‌ای ندارد. اما با پیشرفت بیماری آسیب به کبد شدید شده و علائمی ظاهر می‌شوند. معمولا علائم مراحل پیشرفته بیماری شامل موارد زیر است.
- خستگی
- خونریزی و کبودی با کوچک‌ترین آسیب
- ازدست‌دادن اشتها
- حالت تهوع
- تورم پا و مچ پا
- کاهش وزن
- خارش پوست
- زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم
- تجمع مایع در شکم
- عروق خونی عنکبوتی شکل روی پوست
- قرمزی کف دست
- سفید شدن ناخن‌ها
- به تعویق افتادن پریود در زنان
- ازدست‌دادن میل جنسی، بزرگ‌شدن سینه‌ها و کوچک شدن بیضه‌ها در مردان
- گیجی و خواب‌آلودگی
- استفراغ خونی
- گرفتگی شدید عضلات
- ادرار قهوه‌ای
- تب
- بیماری استخوانی.
ممکن است شخصی که دچار این بیماری شده است، هیچ علامتی نداشته باشد. همچنین برخی از این علائم ممکن است نشانه بیماری دیگری هم باشند. به همین دلیل در صورت بروز هر علامت مشکوک باید برای تشخیص علت آن به پزشک مراجعه کنید.
علت سیروز کبدی
بیماری‌های مختلف کبد می‌توانند باعث بروز سیروز کبدی شوند. اگر علت این عارضه درمان نشود، سیروز پیشرفت کرده و تهدیدکننده زندگی می‌شود. تنها راه کنترل این بیماری، تشخیص علت آن و درمان مشکل زمینه‌ای است. مهم‌ترین علل ابتلا به این بیماری عبارتند از:
- سوءمصرف طولانی‌مدت الکل
- هپاتیت B، C و D
- بیماری کبد چرب غیرالکلی
- تجمع آهن در بدن (هموکروماتوز)
- فیبروز سیستیک
- انباشته شدن مس در کبد (بیماری ویلسون)
- ضعیف شدن مجاری صفراوی (آترزی صفراوی)
- کمبود آلفا ۱ آنتی تریپسین
- اختلالات ارثی در متابولیسم قند
- اختلال گوارشی ژنتیکی (سندروم آلاژیل)
- بیماری کبدی به دلیل خودایمنی (هپاتیت خودایمنی)
- سیروز صفراوی اولیه
- زخم شدن مجاری صفراوی (کلانژیت اسکلروزان اولیه)
- عفونتی مانند سفلیس یا بروسلوز
- مصرف داروهایی مانند متوترکسات یا ایزونیازید
بیماری‌های زمینه‌ای کبد مانند کبد چرب الکلی و غیرالکلی، هپاتیت و بیماری ویلسون می‌توانند باعث بروز سیروز کبدی شوند. با درمان این بیماری‌ها می‌توان جلوی پیشرفت سیروز را گرفت.
عوامل خطر سیروز کبدی
برخی از عوامل احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. اگر هر یک از این عوامل دررابطه‌با شما صدق می‌کند، باید برای کنترل آن اقدامات لازم را انجام دهید. عوامل خطر شامل موارد زیر می‌شوند.
- اعتیاد به الکل: مصرف زیاد الکل در مدت‌زمان طولانی احتمال ابتلا به سیروز را افزایش می‌دهد.
- اضافه‌وزن: چاقی خطر برخی از بیماری‌ها مانند کبد چرب غیرالکلی و استئاتوهپاتیت غیرالکلی را افزایش می‌دهد. این بیماری‌ها در صورت عدم درمان باعث ابتلا به سیروز می‌شوند.
- ابتلا به هپاتیت ویروسی: یکی از علل اصلی ابتلا به سیروز بیماری هپاتیت است. باید از این بیماری پیشگیری کرده و در صورت ابتلا برای مدیریت آن به پزشک مراجعه کرد.
عوارض سیروز کبدی
سیروز بیماری جدی است و در هر مرحله می‌تواند عوارضی ایجاد کند. این بیماری به دلیل اختلال در عملکرد کبد باعث بروز عوارض زیر می‌شود.
- فشارخون پورتال: سیروز باعث کاهش جریان خون به کبد می‌شود. در نتیجه فشارخون در وریدی که خون را از طحال و روده به کبد می‌رساند، افزایش می‌یابد.
- ورم پا و شکم: فشارخون پورتال باعث تجمع مایع در پا و شکم می‌شوند. به این دو عارضه ادم و آسیت می‌گویند. همچنین به دلیل ناتوانی کبد در ساخت پروتئین‌های خاص مانند آلبومین ممکن است این عارضه ظاهر شود.
- بزرگ‌شدن طحال: فشارخون پورتال باعث تغییرات و تورم طحال می‌شود. در نتیجه گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها به دام میفتند و مقدار آنها در خون کم می‌شود.
- خونریزی: فشارخون پورتال باعث جریان خون در رگ‌های کوچک می‌شود. در نتیجه فشار به این رگ‌ها زیاد شده و خونریزی اتفاق میفتد. همچنین این عارضه می‌تواند باعث گشاد شدن وریدها در مری (واریس مری) یا معده (واریس معده) شود.
- عفونت: در بیماران مبتلا به سیروز، مبارزه با عفونت‌ها دچار مشکل می‌شود.
- سوءتغذیه: پردازش مواد غذایی در بدن با مشکل روبرو شده و باعث ضعف و کاهش وزن می‌شود.
- تجمع سموم در مغز: کبدی که بافت اسکار جایگزین بافت سالم آن شده است، نمی‌تواند سموم را به‌خوبی از خون پاک‌سازی کند. در نتیجه این سموم به مغز رسیده و باعث مشکل در تمرکز می‌شود. به این بیماری آنسفالوپاتی کبدی می‌گویند. با پیشرفت آن ممکن است شخص به کما برود.
- زردی: کبد به‌خوبی بیلی‌روبین را از خون پاک‌سازی نمی‌کند و منجر به زردی می‌شود.
- بیماری استخوان: استحکام استخوان دچار مشکل شده و به‌راحتی می‌شکنند.
- افزایش خطر سرطان کبد
یکی از مهم‌ترین عوارض سیروز کبدی فشارخون پورتال است. زمانی که بافت کبد دچار اسکار می‌شود، جریان خون به آن کاهش پیدا کرده و در وریدی که از روده و طحال به کبد می‌رسد، فشارخون افزایش می‌یابد. این عارضه باعث عوارض شدید دیگری در بدن می‌شود.
تشخیص سیروز کبدی
علائم سیروز در مراحل اولیه ظاهر نمی‌شود. به همین دلیل ممکن است این بیماری دیر تشخیص داده شود یا در زمان چکاپ کلی متوجه ابتلا به این بیماری شوید. پزشک باتوجه‌به بیماری‌ها و فاکتورهای خطر آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند تا سیروز را تشخیص دهد.
۱. تشخیص سیروز کبدی در آزمایش عملکرد کبد
در اولین قدم باید برای تشخیص بیماری کبد و سیروز آزمایش خون انجام شود. آزمایش عملکرد کبد میزان آنزیم‌های کبدی و بیلی‌روبین را در خون مشخص می‌کند. اگر مقدار این آنزیم‌ها و بیلی‌روبین بیش از حد طبیعی باشد، نشانه اختلال در عملکرد کبد است. همچنین سطوح پایین پروتئین در خون و افزایش آنتی‌بادی‌ها می‌توانند نشانه مشکلی در کبد باشند. شمارش کامل سلول‌های خونی نیز اطلاعات کلی در مورد سلامت بدن در اختیار پزشک قرار می‌دهند.
در آزمایش خون باید عملکرد کلیه نیز بررسی شود. به همین منظور میزان کراتینین خون اندازه‌گیری می‌شود. همچنین لازم است برای تشخیص هپاتیت تست ویروس هپاتیت انجام شود.
علائم سیروز کبدی در آزمایش خون
برای تشخیص این بیماری باید عملکرد کبد در آزمایش خون بررسی شود. در صورت وجود هر یک از موارد زیر احتمال سیروز وجود دارد.
- بالارفتن آنزیم های کبدی آلانین ترانس آمیناز (ALT)، آسپارتات ترانس آمیناز (AST) و آلکالین فسفاتاز (ALP)
- افزایش سطح بیلی‌روبین
- کاهش سطح پروتئین‌های خون.
۲. سیروز کبدی در سونوگرافی و تست‌های تصویربرداری
برای مشاهده ساختار کبد پزشک آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی یا ام‌آرآی از شکم را تجویز می‌کند. نوع جدیدی از تصویربرداری غیرتهاجمی وجود دارد که به آن الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE) می‌گویند. با این تست می‌توان میزان سفت شدن ساختار کبد را بررسی کرد.
۳. بیوپسی کبد
نمونه‌برداری از بافت کبد همیشه لازم نیست. اما گاهی ممکن است پزشک برای تشخیص میزان آسیب به کبد و علت ایجاد این آسیب بیوپسی کبد را توصیه کند. همچنین ازآنجایی‌که سیروز کبدی احتمال ابتلا به سرطان کبد را بالا می‌برد، برای تشخیص سرطان کبد این آزمایش انجام می‌شود.
اگر علائمی شبیه به بیماری سیروز کبدی دارید یا به بیماری‌های زمینه‌ای کبدی دچار هستید، برای تشخیص زودهنگام این عارضه و کنترل علت آن باید به فوق‌تخصص گوارش و کبد یا متخصص غدد مراجعه کنید تا آزمایش‌های لازم انجام شود. برای ارتباط با بهترین پزشکان می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با متخصص وجود دارد.
مراحل سیروز کبدی
پس از تشخیص این بیماری پزشک باتوجه‌به مقدار آسیب به کبد مرحله سیروز را مشخص می‌کند. این بیماری دو مرحله جبران شده و جبران نشده دارد که به‌صورت زیر تعریف می‌شوند.
- سیروز جبران شده: در این مرحله بیماری هیچ علامتی نداشته و شخص درگیر عوارض سیروز نمی‌شود. زیرا بافت سالم کبد نسبت به بافت اسکار بیشتر است. ممکن است شخص تا سال‌ها در این مرحله بماند.
- سیروز جبران نشده: این مرحله، مرحله پیشرفته سیروز بوده و مقدار بافت اسکار زیاد شده است. در این مرحله عملکرد کبد دچار مشکل شده و عوارضی ایجاد می‌شود.
درمان سیروز کبدی
متاسفانه بیماری سیروز درمانی ندارد. باتوجه‌به مقدار پیشرفت بیماری می‌توان با کنترل و درمان علت آن از افزایش بافت اسکار در کبد جلوگیری کرد. برخی درمان‌ها نیز علائم و عوارض سیروز را کنترل می‌کنند. گزینه‌های درمانی به شرح زیر هستند.
سیروز همیشه به دلیل مشکل یا بیماری کبدی دیگری ایجاد می‌شود. اگر علت سیروز خود را درمان نکنید، بدتر شده و به‌مرورزمان سلول‌های سالم کبد نمی‌توانند این وضعیت را حفظ کنند. ممکن است به‌راحتی خسته شوید، احساس کنید نمی‌خواهید غذا بخورید و بدون تلاش وزن کم کنید. پس از مدتی، کبد ممکن است نتواند به‌خوبی کار کند یا کامل از کار میفتد.
۱. درمان علت زمینه‌ای سیروز
در مراحل اولیه سیروز می‌توان با تشخیص بیماری زمینه‌ای و کنترل آن از پیشرفت این بیماری خطرناک جلوگیری کرد. اقدامات درمانی شامل موارد زیر می‌شود.
- درمان وابستگی به الکل: یکی از دلایل ابتلا به این بیماری مصرف زیاد الکل است. اگر شخص الکل زیاد مصرف کند، پزشک برای ترک اعتیاد به الکل برنامه درمانی را توصیه می‌کند.
- کاهش وزن: در افرادی که علت ابتلا به سیروز، بیماری کبد چرب غیرالکلی است، می‌توان با کاهش وزن از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و سطح قند خون را کنترل کرد.
- داروهای کنترل هپاتیت: درمان‌های اختصاصی برای این نوع ویروس وجود دارد که از آسیب بیشتر به کبد جلوگیری می‌کنند.
در کنار داروهایی که برای درمان علت زمینه‌ای تجویز می‌شوند، ممکن است پزشک برای رفع علائمی مانند خارش پوست، خستگی و درد داروهایی تجویز کند. همچنین برای جلوگیری از سوءتغذیه و پوکی‌استخوان داروهایی تجویز می‌شوند.
۲. درمان عوارض سیروز
سیروز عوارضی در بدن ایجاد می‌کند. پزشک برای درمان و کنترل این عوارض درمان‌هایی را پیشنهاد می‌دهد.
- درمان تجمع مایعات در بدن: برای کاهش تجمع مایعات در پا و شکم رژیم کم‌سدیم پیشنهاد شده و داروهایی تجویز می‌شوند. اگر بیماری پیشرفت کرده باشد، برای کاهش تجمع مایعات باید تخلیه مایع یا جراحی انجام شود.
- درمان فشارخون پورتال: برای کاهش فشارخون در ورید منتهی به کبد برخی داروهای فشارخون تجویز می‌شوند تا خطر خونریزی کاهش پیدا کند. همچنین برای جلوگیری از خونریزی وریدها در مری و معده آندوسکوپی در فواصل منظم انجام می‌شود.
- درمان عفونت: برای کاهش احتمال ابتلا به انواع عفونت آنتی‌بیوتیک یا داروهای دیگری تجویز می‌شوند. همچنین باید واکسن‌های ذات‌الریه، آنفولانزا و هپاتیت تزریق شوند.
- درمان آنسفالوپاتی کبدی: به دلیل عملکرد ضعیف کبد، سموم در خون افزایش پیدا کرده و برای کاهش خطر آن داروهایی تجویز می‌شود.
۳. جراحی پیوند کبد
شایع‌ترین دلیل پیوند کبد، ابتلا به بیماری سیروز کبدی است. در مراحل پیشرفته این بیماری، پیوند کبد تنها گزینه درمانی است. برای انجام این جراحی ممکن است کبد سالمی از شخص فوت شده یا بخشی از کبد شخص زنده اهدا شود. معمولا افرادی که دچار سیروز الکلی هستند، برای پیوند کبد نمی‌توانند کاندید شوند. زیرا پس از پیوند نیز ممکن است به نوشیدن الکل ادامه دهند.
۴. جدیدترین روش درمان سیروز کبدی
محققان برای درمان این بیماری به دنبال روش‌های جدید هستند. مهم‌ترین اقدام افزایش غربالگری‌ها و تغییر سبک زندگی است. برخی از داروهای جدید نیز در صورت تشخیص زودهنگام بیماری می‌توانند به کنترل و درمان آن کمک کنند. در جدیدترین درمان‌ها، پزشکان روی سلول‌های کبدی تمرکز کرده و فیبروز کبدی را کاهش داده یا روند آن را معکوس می‌کنند. البته هنوز این روش‌ها در حال مطالعه بوده و پیشرفت در آن نیاز به زمان دارد.
پیشگیری از سیروز کبدی
با برخی اقدامات می‌توان از ابتلا به سیروز یا پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد. مهم‌ترین مسئله در مورد این بیماری تغییر سبک زندگی است. اقدامات زیر در این زمینه می‌تواند موثر باشد.
- از مصرف الکل خودداری کنید. برای ترک کردن الکل می‌توان از روانشناس کمک گرفت.
- رژیم غذایی سالمی را انتخاب کنید. در رژیم غذایی شما باید مصرف میوه و سبزیجات افزایش پیدا کند. غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی نیز مفید است. مصرف غذاهای چرب و سرخ‌شده باید تا حد ممکن کم شود.
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید. چربی اضافی در بدن می‌تواند به کبد آسیب وارد کند.
- خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش دهید. رابطه جنسی محافظت نشده و استفاده از سوزن مشترک احتمال ابتلا به هپاتیت را افزایش می‌دهد.
بهترین رژیم غذایی برای سیروز کبدی
افرادی که دچار سیروز کبدی هستند، باید به‌ازای هر ۰٫۵ کیلوگرم از وزن خود ۱۶ تا ۱۸ کالری و ۰٫۴۵ تا ۰٫۶۸ گرم پروتئین دریافت کنند. یعنی شخصی که ۶۸ کیلوگرم وزن دارد، باید ۲۴۰۰ تا ۲۷۰۰ کالری و ۶۸ تا ۱۰۲ گرم پروتئین در روز مصرف کند.
این بیماران باید مصرف پروتئین را در غذاهای خود افزایش دهند. زیرا پروتئین گیاهی و حیوانی به جبران تحلیل عضلات کمک می‌کند. پردازش برخی غذاها برای کبد دشوار بوده و باید مصرف آنها محدود شود. چربی‌های ناسالم در غذاهای سرخ شده و تنقلات فرآوری شده جز این دسته از مواد غذایی هستند. چربی‌های مفید مانند آجیل و ماهی را می‌توانید در حد اعتدال مصرف کنید.
گوشت و تخم‌مرغ خام یا نیم‌پز ممکن است باعث ایجاد عفونت در بدن شوند. بیماری سیروز سیستم ایمنی را دچار مشکل کرده و این غذاها می‌توانند آسیب جدی به بدن وارد کنند. برخی ویتامین‌ها و مواد مغذی نیز در بدن بسیار کاهش پیدا می‌کنند. پزشک ممکن است برای جبران این کمبود، مکمل‌های مختلف را تجویز کند.
غذاهای مفید برای سیروز
رژیم غذایی باید کامل و سالم باشد و همه مواد مغذی را شامل شود. مواد غذایی زیر برای این بیماری مفید هستند.
- میوه‌هایی مانند سیب، گلابی، هلو، آلو و توت
- سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و نخودفرنگی
- غذاهای پروتئینی مانند تخم‌مرغ، غذاهای لبنی، مرغ و ماهی
- حبوبات
- انواع آجیل
- دانه چیا، دانه شاهدانه و دانه کتان
- غلات کامل
- چربی‌های مفید برای قلب مانند روغن زیتون و روغن آووکادو
- آب، قهوه و چای
- فلفل سیاه، زیره و آویشن
غذاهای مضر برای سیروز کبدی
برخی از غذاهای حاوی چربی ناسالم، سدیم بالا و الکل برای این بیماران بسیار مضر است. مواد غذایی زیر باید در وعده‌های غذایی محدود شوند.
- غذاهای فرآوری شده مانند فست‌فود و غذاهای کنسرو شده
- چربی‌های ناسالم
- تنقلات شور
- گوشت فرآوری شده مانند سوسیس و بیکن
- چاشنی‌هایی با سدیم بالا مانند سس اسپاگتی و سس سویا
- غذاهای نیم‌پز
- الکل