تیروئید
تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل در قسمت جلو گردن است که وظیفه آن ترشح هورمون‌های تیروئید است. این غده جزء بزرگ‌ترین غدد بدن است و وزن آن حدود 25 گرم و اندازه آن در مردان بزرگ‌تر است. اندازه تیروئید در زنان، در دوران قاعدگی و حاملگی افزایش می‌یابد. این غده می‌تواند درگیر بیماری‌های مختلفی شود که باید با انجام تست تیروئید و تفسیر نتیجه آزمایش هورمون محرک تیروئید (TSH) درباره آن‌ها به قطعیت رسید.
وظیفه هورمون‌های تیروئید
هورمون‌های تیروئید نقش مهمی در تنظیم موارد زیر دارند:
- متابولیسم و وزن بدن
- دمای بدن
- حالات خلقی
- کنترل عضلات
- هضم
- رشد
- عملکرد و رشد مغز
- عملکرد قلب
چند عامل می‌توانند باعث عدم تعادل هورمون‌های تیروئید شوند که شایع‌ترین آن‌ها بیماری‌های خودایمنی و کمبود ید است.
راه‌های بررسی عملکرد غده تیروئید
اگر پزشک فوق تخصص غدد به اختلال تیروئید در شما مشکوک باشد، ممکن است برای بررسی عملکرد این غده یک یا چند آزمایش خون تجویز کند. این آزمایش‌ها میزان هورمون تیروئید و سایر هورمون‌های مربوط به آن را در خون اندازه‌گیری می‌کنند و نتیجه به دست آمده می‌تواند به تعیین عملکرد غده تیروئید کمک کند.
در درمانکده بدون صرف وقت اضافه ای می‌توانید از طریق مشاوره آنلاین با فوق تخصص غدد مشکل خود را بیان کنید و فرآیند ویزیت را به راحتی پیش ببرید.
پزشک برای تفسیر آزمایش تیروئید چه آزمایش دیگری تجویز می‌کند؟
در بعضی موارد، دکتر غدد آنلاین ممکن است برای بررسی نتیجه آزمایش تیروئید، آزمایش‌های زیر را هم تجویز نماید:
- T3 آزاد
- T4
- T3
- کلسی‌تونین
- تیروگلوبولین
- آنتی‌بادی‌های تیروئید
آزمایش TSH گاهی به صورت خودآزمایی و به عنوان آزمایش غربالگری اولیه انجام می‌شود. TSH در غده هیپوفیز تولید می‌شود. این هورمون تیروئید را تحریک می‌کند تا تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) تولید کند.عدم تعادل در هورمون TSH، اطلاعاتی را در مورد تیروئید و توانایی آن در تولید و ترشح هورمون‌های تیروئید فراهم می‌کند. این اغلب حساس‌ترین شاخصی است که وجود مشكل در غده تیروئید را نشان می‌دهد.
TSH نرمال چه عددی است؟
سطح TSHشاخصی برای بررسی عملکرد غده تیروئید است. مقدار THS بسته به جنسیت، سن و سایر عوامل متفاوت است. به طور کلی، سطوح TSH طبیعی، کم و زیاد عبارتند از:
| جنسیت | سن | نرمال | کم | زیاد |
| مرد | 18-30 | 0.5-4.15 mIU/L | <0.5 mIU/L | >4.5 mIU/L |
| مرد | 31-50 | 0.5-4.15 mIU/L | <0.5 mIU/L | >4.15 mIU/L |
| مرد | 51-70 | 0.5-4.59 mIU/L | <0.5 mIU/L | >4.6 mIU/L |
| مرد | 71-90 | 0.4-5.49 mIU/L | <0.4 mIU/L | >5.5 mIU/L |
| زن | 18-29 | 0.4-2.34 mIU/L | <0.4 mIU/L | >4.5 mIU/L |
| زن | 30-49 | 0.4-4.0 mIU/L | <0.4 mIU/L | >4.1 mIU/L |
| زن | 50-79 | 0.46-4.68 mIU/L | <0.46 mIU/L | 4.7-7.0 mIU/L |
بررسی عملکرد غده تیروئید در دوران بارداری
هورمون‌های تیروئید می‌توانند بر رشد مغز و سیستم عصبی جنین، به ویژه در سه ماهه اول بارداری تاثیر بگذارند. در حدود هفته 12، بدن جنین شروع به تولید هورمون‌های تیروئید می‌کند. تا آن زمان، جنین کاملا به هورمون‌های تیروئید مادر وابسته است.
هم کم‌کاری تیروئید و هم پرکاری تیروئید هر دو می‌توانند در دوران بارداری رخ دهند. همچنین ممکن است قبل از بارداری به یکی از این بیماری‌ها مبتلا باشید، اما از این موضوع آگاه نباشید.
بیماری تیروئید درمان نشده می‌تواند باعث سقط جنین، زایمان زودرس یا تولد نوزاد کم وزن شود. همچنین ممکن است به پره اکلامپسی منجر شود یا بر روند رشد جنین تاثیر بگذارد.
در دوران بارداری، بررسی عملکرد غده تیروئید با آزمایش TSH برای اطمینان از سالم ماندن شما و فرزندتان مهم است. هورمون‌هایی که در دوران بارداری ترشح می‌شوند می‌توانند بر میزان TSH تاثیر بگذارند و مقدار آن را تغییر دهند.
تفسیر آزمایش TSH در بارداری
در این بخش، جدول تفسیر آزمایش تیروئید با توجه به مقادیر TSH آورده شده است. این جدول سطح TSH نرمال، کم و زیاد را برای زنان باردار 18 تا 45 ساله نشان می‌دهد:
| نرمال | کم | زیاد | |
| سه ماهه اول | 0.2-2.5 mIU/L | <0.2 mIU/L | 2.5-10 mIU/L |
| سه ماهه دوم | 0.3-3.0 mIU/L | <0.3 mIU/L | 3.01-4.50 mIU/L |
| سه ماهه سوم | 0.8-5.2 mIU/L | <0.8 mIU/L | >5.3 mIU/L |
با پزشک در مورد میزان TSH خود در دوران بارداری صحبت کنید. اگر مقدار آزمایش TSH با مقادیر طبیعی متفاوت باشد، پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا شما به داروی تیروئید نیاز دارید یا اینکه داروی تیروئید فعلی شما باید بر اساس سطح TSH مورد نظر برای مراحل مختلف بارداری تنظیم گردد.
TSH پایین نشانه چیست؟
اگر سطح TSH شما کمتر از حد مجاز باشد، ممکن است دچار پرکاری تیروئید باشید. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که غده هیپوفیز، سطح هورمون تیروئید را خیلی زیاد حس کرده و آن را با کاهش تولید TSH جبران می‌کند.
عوارض پرکاری تیروئید
مهم‌ترین عوارض پرکاری تیروئید عبارتند از:
- کاهش وزن ناخواسته
- پوکی استخوان (درباره پوکی استخوان بیشتر بخوانید)
- فیبریلاسیون دهلیزی
- تورم چشم یا اختلال در بینایی (اگر پرکاری تیروئید شما با بیماری گریوز همراه باشد، احتمال بروز آن وجود دارد)
- بحران تیروتوکسیک (طوفان تیروئید)
علائم سطح پایین TSH
بسیاری از علائم پرکاری تیروئید، به دلیل شرایط دیگر هم ایجاد می‌شوند. یک پزشک می‌تواند تشخیص دهد که علائمی که شما تجربه می‌کنید از سطح پایین TSH ناشی می‌شود یا مربوط به چیز دیگری است. ممکن است بزرگسالان مسن علائم کمی داشته باشند یا اصلا علامتی نداشته باشند.
بعضی از علائمی که باید مراقبت آن‌ها بود، عبارتند از:
- ضربان قلب تند یا نامنظم
- تپش قلب (ضربان بالای قلب)
- کاهش وزن بدون دلیل
- احساس تحریک یا عصبی بودن
- لرزش در دست‌ها و انگشتان
- خستگی
- احساس گرسنگی بیشتر از حد معمول
- بی‌خوابی
- نازک شدن پوست یا مو
- تغییر در حرکات روده، به ویژه افزایش دفعات اجابت مزاج
- افزایش تعریق
- تغییر در سیکل قاعدگی
علت پایین بودن TSH و دلایل پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید می‌تواند توسط چندین بیماری ایجاد شود، از جمله:
- بیماری گریوز
- بیماری پلامر (گواتر چند سلولی سمی)
- ندول تیروئید سمی
- التهاب تیروئید
- مصرف بیش از حد داروی تیروئید
TSH بالا نشانه چیست؟
اگر سطح TSH شما بالاتر از حد نرمال باشد، ممکن است دچار کم‌کاری تیروئید باشید. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که غده هیپوفیز با ترشح TSH بیشتر، مقدار کم هورمون تیروئید را جبران می‌کند.
این بیماری بیشتر در زنان سالمند شایع است، اما در هر جنسیتی و در هر سنی ممکن است بروز کند. نوزادان مبتلا به کم‌کاری تیروئید مادرزادی هم می‌توانند با سطح TSH بالا متولد شوند. خطرات و عوارض کم‌کاری تیروئید بر اساس سن متفاوت است.
عوارض کم‌کاری تیروئید
در صورت درمان نشدن، خطرات و عوارض کم‌کاری تیروئید در بزرگسالان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بیماری قلبی
- نارسایی قلبی
- گواتر (غده تیروئید بزرگ شده)
- افسردگی که ممکن است شدید باشد
- ناباروری
- نوروپاتی محیطی
- میگزدم (کم‌کاری تیروئید به شدت پیشرفته)
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
در نوزادان، درمان نشدن کم‌کاری تیروئید با خطرات و عوارض زیر همراه است:
- تاخیر در رشد
- ناتوانی ذهنی
- ضعف عضلانی، که می‌تواند تشدید شده و باعث ناتوانی جسمی گردد
- فتق نافی
- مشکل در تنفس
- یرقان
در صورت عدم درمان، خطرات و عوارض کم‌کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان شامل موارد زیر است:
- تاخیر در رشد، که سبب کوتاهی قد می‌شود
- تاخیر در بلوغ
- تاخیر در رشد دندان‌های دائمی
- کاهش توانایی شناختی
علائم سطح بالای TSH
کم‌کاری تیروئید در مراحل اولیه می‌تواند بدون علامت باشد. اما با پیشرفت بیماری، ممکن است بعضی از علائم یا همه علائم زیر را تجربه کنید. بسیاری از علائم غیراختصاصی هستند و در سایر بیماری‌ها هم مشاهده می‌شوند. بنابراین، مهم است که اگر هر کدام از موارد زیر را تجربه می‌کنید، آزمایش TSH بدهید و هورمون‌های تیروئید خود را بررسی کنید:
- مشکلات حافظه
- گواتر
- ضربان آهسته قلب
- افسردگی
- افزایش وزن
- مفاصل متورم، سفت یا دردناک
- خستگی
- یبوست
- خشکی پوست یا مو
- کم پشت شدن موها
- تغییر در قاعدگی
- افزایش حساسیت به سرما
علت بالا بودن TSH و دلایل کم‌کاری تیروئید
علت بالا بودن TSH می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تیروئیدیت هاشیموتو (تخریب خودایمنی غده تیروئید)
- کمبود ید در رژیم غذایی
- برداشتن غده تیروئید از طریق جراحی
- درمان‌های سرطان، مانند پرتو درمانی
- مشکلات غده هیپوفیز، از جمله تومورهای خوش‌خیم
- تیروئیدیت
- داروهای خاصی مانند آمیودارون (Pacerone) و لیتیوم
- مصرف بیش از حد داروی پرکاری تیروئید
سطح TSH چگونه تغییر می‌کند؟
تیروئید یکی از چندین غده و ساختاری است که سیستم غدد درون‌ریز بدن را تشکیل می‌دهند. مراجعه به پزشک برای کنترل عملکرد غده تیروئید و اندازه‌گیری هورمون‌های آن، تنها راه مطمئن برای تعیین سطح سلامت تیروئید است.
غده تیروئید با همکاری غده هیپوفیز و هیپوتالاموس کار می‌کند. این غدد، تیروئید را تحریک می‌کنند تا دو هورمون T4 و T3 را ترشح کند، سپس این دو هورمون در جریان خون آزاد می‌شوند.
اگر غده تیروئید شما به اندازه کافی T3 یا T4 تولید نکند، ممکن است کم‌کاری تیروئید (تیروئید کم‌کار) ایجاد شود. اگر غده تیروئید بیش از رنج نرمال T4 تولید کند، می‌تواند به پرکاری تیروئید (تیروئید بیش از حد فعال) منجر شود.
لازم به ذکر است که در مورد میزان طبیعی TSH اختلاف نظر وجود دارد و تفسیر آزمایش TSH باید تنها توسط پزشک انجام شود. به همین دلیل، مهم است در مورد علائمی که تجربه می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید. همچنین باید در مورد سایر بیماری‌ها و داروهای مصرفی خود اطلاعات کافی در اختیار پزشک قرار دهید.
درمان سطح غیرطبیعی TSH
پزشک با بررسی سابقه پزشکی شما، انجام معاینه بدنی و تجویز چند آزمایش از جمله آزمایش خون، اختلال تیروئید را تشخیص می‌دهد. در بعضی موارد (اما نه در همه موارد)، ممکن است به انجام و تفسیر سونوگرافی تیروئید یا اسکن تیروئید نیاز داشته باشید. نحوه درمان کم‌کاری تیروئید و پرکاری تیروئید می‌تواند در طول زمان بر اساس شدت بیماری و پاسخ شما به دارو تغییر کند.
کم‌کاری تیروئید (TSH بالا)
کم‌کاری تیروئید با لووتیروکسین (سینتروئید)، هورمون مصنوعی تیروئید، درمان می‌شود. لووتیروکسین یک داروی خوراکی است که روزانه با معده خالی مصرف می‌شود. مقدار دوز دارو معمولا بر اساس نتیجه آزمایش TSH تنظیم می‌شود و ممکن است با گذشت زمان تغییر کند.
پرکاری تیروئید (TSH پایین)
پرکاری تیروئید ممکن است به چند روش درمان شود. در زمان درمان، عوامل مختلف مثل سن، شدت بیماری، علت اصلی بیماری و سلامت کلی شما در نظر گرفته خواهد شد. درمان‌ها عبارتند از:
- داروهای ضدتیروئید: این داروهای خوراکی از تولید بیش از حد هورمون تیروئید جلوگیری می‌کنند. متداول‌ترین داروی تجویز شده برای این بیماری، متی‌مازول (تاپازول) است.
- ید رادیواکتیو: این یک قرص است که به صورت خوراکی مصرف می‌شود و برای از بین بردن بخشی از تیروئید یا کل آن طراحی شده است. این قرص معمولا فقط یک بار مصرف می‌شود، اگرچه بعضی از افراد ممکن است به بیش از یک نوبت درمان نیاز داشته باشند. در نهایت، ممکن است لازم باشد روزانه داروی جایگزین تیروئید مصرف کنید.
- تیروئیدکتومی: یک روش جراحی است که بخش اعظم غده تیروئید شما را برمی‌دارد. این روش جراحی با مصرف روزانه داروهای جایگزین هورمون تیروئید همراه می‌شود.