cbc به معنای مخفف: شمارش سلول های خونی
آزمایش خون CBC چیست؟
آزمایش CBC یا شمارش کامل خون یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های خونی است که برای ارزیابی سلامت عمومی و تشخیص انواع اختلالات از جمله کم خونی، عفونت‌ها و لوسمی استفاده می‌شود.
برای درک این آزمایش، مهم است که بدانید خون از دو بخش اصلی تشکیل شده است: پلاسما و عناصر سلولی.
پلاسما قسمت مایع خون است که اجازه می دهد خون به راحتی جریان یابد. قسمت دیگر خون از سلول های خونی تشکیل شده است.
اجزای اصلی آن سلول های خونی مانند گلبول های سفید (WBC)، گلبول های قرمز (RBC) و پلاکت ها هستند. هر یک از این انواع سلول وظایف خاص و مهمی را انجام می دهند.
اجزای دیگر اطلاعات اضافی در مورد این سلول ها از جمله اندازه، رنگ، عملکرد و بلوغ آنها را نشان می دهند.
آزمایش شمارش کامل خون (CBC) تعداد انواع مختلف سلول های خونی را اندازه گیری می کند.
افزایش یا کاهش غیرطبیعی تعداد سلول‌ها همانطور که با شمارش کامل خون نشان داده می‌شود ممکن است نشان‌دهنده این باشد که شما یک بیماری زمینه‌ای دارید که نیاز به ارزیابی بیشتر دارد.
پارامترهای آزمایش CBC
گلبول های قرمز (RBC)
گلبول های قرمز یک بخش حیاتی از سیستم انتقال اکسیژن در بدن هستند. RBC در آزمایش خون تعداد گلبول های قرمز خونی است که اکسیژن را حمل می کنند.
- Hct در آزمایش خون یا هماتوکریت نسبت گلبول های قرمز به جزء مایع یا پلاسما در خون است.
- Hbg در آزمایش خون نشان دهنده هموگلوبین، پروتئین حامل اکسیژن در گلبول های قرمز است.
- MCV در آزمایش خون، میانگین حجم گلبول های قرمز را نشان می دهد.
- MCH در آزمایش خون، میانگین هموگلوبین سلولی را نشان می دهد.
- MCHC در آزمایش خون، به معنای میانگین غلظت هموگلوبین سلولی است.
- RDW در آزمایش خون، قطر توزیع گلبول قرمز
- MPV در آزمایش خون، میانگین حجم پلاکت
گلبول های سفید (WBC)
گلبول های سفید یکی از اجزای مهم سیستم ایمنی هستند که با عفونت های بدن مبارزه می کنند. آنها در مغز استخوان ساخته می‌شوند و برای رسیدن به بلوغ عملکردی، مجموعه‌ای از مراحل پیچیده را پشت سر می‌گذارند و در آن زمان برای انجام عملکرد خود در جریان خون رها می‌شوند.
افزایش تعداد WBC معمولاً نشان دهنده نوعی عفونت یا التهاب در بدن است.
هر یک از سلول های موجود در دیفرانسیل WBC نیز عملکردهای خاصی دارند که هنگام تجزیه و تحلیل نتایج شمارش کامل خون مهم است.
- نوتروفیل ها (نشان دهنده عفونت باکتریایی)
- لنفوسیت ها (نشان دهنده عفونت ویروسی)
- بازوفیل ها
- ائوزینوفیل ها (نشان دهنده واکنش های آلرژیک)
- مونوسیت ها
پزشکان گاهی اوقات به یک جابجایی به چپ در WBC اشاره می کنند که به این معنی است که نوتروفیل ها بالا هستند یا ممکن است به جابجایی به راست اشاره کنند که نشان دهنده افزایش لنفوسیت ها است. یکی از دلایل در خواست این تست در کرونا بررسی وضعیت گلبول سفید است.
* نوتروفیلها Neutrophils مسئول مبارزه با عوامل عفونی باکتریایی هستند و درصد بالایی از سلول های سفید خون به این دسته تعلق دارد. اگر چه در نوزادان و افراد کهنسال این نسبت بالعکس می شود و تعداد لنفوسیتها بیشتر از نوتروفیلها است.
*لنفوسیتها نقش مهمی در شناسایی عوامل خارجی و حذف آنها دارند که در نوزادان و کودکان زیر دو سال تعدادشان بیشتر از سایر سلول های سفید خونی است ولی کم کم نسبت آنها به نوتروفیلها کاهش می یابد . در بدن یک فرد طبیعی بیش از هزار میلیارد سلول لنفاوی وجود دارد که در غدد لنفاوی و جریان خون حضور دارند.
*مونوسیتها جزو بزرگترین سلول های خونی هستند که کارشان بیگانه خواری (فاگوسیتوز) عوامل مهاجم است.
*ائوزینوفیلها حدود ۴-۲ درصد از تعداد سلول های سفید خونی را شامل می شوند و معمولا در عفونت های انگلی افزایش می یابند همچنین در شرایط آلرژی، درمان با اشعه، برداشتن طحال و بعضی از داروها سبب افزایش تعداد ائوزینوفیلها در خون می شود. درمان با داروهای استروئیدی شامل کورتونها باعث کاهش تعداد ائوزینوفیل خون (ائوزینوپنی) می شود.
پلاکت ها
پلاکت ها بخش مهمی از سیستم لخته شدن خون هستند. آنها سلول های کامل نیستند، بلکه قطعاتی از سلول های بزرگتر به نام مگاکاریوسیت هستند.
پلاکت ها زمانی فعال می شوند که نشانه ای از خونریزی یا آسیب در جایی از بدن وجود داشته باشد. آنها در محل خونریزی (به نام تجمع پلاکتی) در تلاش برای مسدود کردن محل خونریزی جمع می شوند.
این کار در هماهنگی با سایر اجزای سیستم انعقادی انجام می شود که شامل برخی پروتئین های خاص مانند ترومبین است.
علت انجام آزمایش CBC
- تشخیص علت علائم مانند: کبودی یا خونریزی، خستگی، سرگیجه یا ضعف، تب، حالت تهوع و استفراغ، التهاب (تورم و تحریک) در هر نقطه از بدن، درد مفاصل، مشکلات ضربان قلب یا فشار خون
- اگر مشکوک به عفونت باشید، پزشک آزمایش شمارش کامل خون را برای تشخیص تجویز می کند.
- بررسی اختلال خونی موجود
- تشخیص اختلالات سیستم ایمنی
- بررسی تاثیر داروهایی مصرفی بر تعداد سلول های خونی
تشخیص بیماری ها با آزمایش CBC
نتایج در نواحی بالاتر یا کمتر از محدوده طبیعی در شمارش کامل خون ممکن است نشان دهنده وجود مشکل باشد.
- اغلب اولین آزمایشی که برای تشخیص کم خونی استفاده می شود، شمارش کامل خون است. CBC قسمت های زیادی از خون شما را اندازه گیری می کند. نتایج شمارش گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت اگر کمتر از حد طبیعی باشد، دچار کم خونی هستید.
تالاسمی یک کم خونی ارثی است و جزو آزمایشات قبل از ازدواج است که با آزمایش CBC و HB الکتروفورز تشخیص داده می شود. - تعداد گلبول‌های قرمز خون که بالاتر از حد طبیعی است (اریتروسیتوز)، یا سطح هموگلوبین یا هماتوکریت بالا، می‌تواند به یک بیماری زمینه‌ای مانند پلی سپتی ورا یا به بیماری قلبی اشاره کند.
- اگر تعداد گلبول های سفید خون شما بالاتر از حد طبیعی باشد، ممکن است دچار عفونت یا التهاب شده باشید. یا می تواند نشان دهنده این باشد که شما یک اختلال سیستم ایمنی یا بیماری مغز استخوان دارید. بالا بودن تعداد گلبول های سفید خون نیز می تواند واکنشی به دارو باشد.
- شمارش پلاکت تعداد پلاکت‌هایی که کمتر از حد طبیعی (ترومبوسیتوپنی) یا بیشتر از حد طبیعی (ترومبوسیتوز) است اغلب نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است یا ممکن است یک عارضه جانبی از دارو باشد.
آزمایش cbc چگونه انجام می شود؟
این آزمایش با نمونه خون انجام می شود. از سوزن برای خونگیری از ورید بازو یا دست استفاده می شود.
شرایط بیمار قبل از آزمایش CBC
اگر آزمایش خون را تنها برای آزمایش cbc انجام دهید نیازی به ناشتایی نیست و می توانید قبل از آزمایش به طور معمول غذا بخورید و بنوشید.
اگر نمونه خون شما برای آزمایش‌های اضافی استفاده می‌شود، ممکن است لازم باشد برای مدت معینی قبل از آزمایش ناشتا باشید. پزشک دستورالعمل های خاصی را به شما خواهد داد.
چه چیزی می تواند باعث آزمایش غیر طبیعی CBC شود؟
آزمایش CBC شما می تواند نوسان داشته باشد و مقادیری را نشان دهد که با وضعیت فعلی خون شما “طبیعی” یا “سازگار” نیست.
این فقط در شرایط خاص خاصی مانند:
- کمبود آهن یا سایر مواد معدنی و ویتامین ها
- التهاب یا عفونت خاص
- اختلالات و آسیب پذیری در سیستم دفاعی بدن یا سیستم “خود ایمنی”
- بیماری ها و بیماری های قلبی
- اختلالات خونریزی
- شرایط مغز استخوان
- واکنش بدن به داروهای مداوم
- سرطان
تفسیر نتیجه آزمایش CBC
مقادیر شمارش کامل خون معمولاً بر اساس تعداد سلول های یک حجم خاص از خون گزارش می شود. مقادیر نرمال ممکن است بر اساس محدوده مرجع و تجهیزات مورد استفاده در آزمایشگاه کمی متفاوت باشد، بنابراین، نتایج ممکن است از یک آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر کمی متفاوت باشد.
شمارش کامل خون معمولاً یک آزمایش تشخیصی قطعی نیست. بسته به دلیلی که پزشک شما این آزمایش را توصیه کرده است، نتایج خارج از محدوده طبیعی ممکن است نیاز به پیگیری داشته باشند یا نداشته باشند.
پزشک شما ممکن است نیاز به بررسی نتایج CBC به همراه نتایج سایر آزمایش‌های خون داشته باشد یا ممکن است آزمایش‌های اضافی لازم باشد.