به منظور جست و جوی سلول ، کریستال و یا سیلندر در ادرار، باید از رسوب ادراری استفاده کنیم، بدین صورت که:
- ابتدا لوله حاوی نمونه را برای 5 دقیقه در دور 1500 تا 3000 Rpm سانتریفیوژ میکنیم.
- سپس به میزان لازم از مایع مورد نظر برای تعیین میزان پروتئین برمیداریم.
- حال مایع رویی رسوب را دور میریزیم ، به طوری که حدود 1ml باقی بماند و سپس چند ضربه به لوله میزنیم تا بتوانیم در مراحل بعد، از رسوب استفاده کنیم.
*برای انجام این کار نمونه ادرار ما باید تازه باشد و ترجیحا از نمونه وسط ادرار استفاده شود.
اکنون محتویات باقی مانده را روی لام ریخته و روی آن لامل میگذاریم و با میکروسکوپ بررسی میکنیم که ابتدا با لنز 10 و سپس با لنز 40بزرگنمایی400 بررسی دقیق انجام میدهیم.
سلول ها:
- Rbc: به صورت دیسک های مقعرالطرفین و صاف مشاهده میشوند.
اگر ادرار رقیق یا هیپوتونیک باشد،rbc ها متورم شده و نهایتا پاره میشوند که به این اشکال،shadow cell (سلول سایه) و یا ghost cell(سلول روح) میگویند.
اما اگر ادرار غلیظ یا هایپرتونیک باشد،rbc ها آب از دست داده و چروکیده میشوند که به آنها crenated cell(سلول کنگره دار) و یا dysmorphic cell (سلول بدشکل) میگویند.
حالات خاص:
- اگر نوار ادرار خون را مثبت نشان دهد ولی زیر میکروسکوپ چیزی نبینیم،علت هموگلوبین اوری است که توسط نوار ادراری شناسایی شده.
- اگر نوار ادراری خون را منفی نشان دهد ولی زیر میروسکوپ rbc ببینیم،یا اشتباه از تشخیص ماست و یا تداخل ناشی از آسکوربیک اسید است.
- Wbc: به صورت سلولهایی با هسته ی مشخص و اندازه ای بین سلول های پوششی و rbc مشاهده میشوند.
اگر ادرار رقیق باشد،نوتروفیل ها متورم میشوند و glitter cell(سلول درخشان) را بوجود می آورند.
همچنین اگر wbc ها به طور مجموعه ای کنار هم قرار بگیرند،clump نامیده میشوند و خبر از وجود التهاب میدهند.
- Epithelial cells:
Squamous epithelial cells: سلول های پوششی شنگفرشی به صورت سلول هایی بسیار بزرگ ،شفاف، پهن، نامنظم ،حاوی مقادیر زیاد سیتوپلاسم و یک هسته مرکزی در ادرار مشاهده میشوند.
Transitional epithelial cells: به اشکال کروی،گلابی شکل، چندضلعی و دم دار دیده میشوند که این تفاوت بدلیل جذب مقادیر متفاوت آب است.
Renal tubular epithelial cells: تشخیص آنها سخت است و برای این کار از رنگ آمیزی حیاتی استفاده میشود. به اشکال چندضلعی،بیضی و گرد با سیتوپلاسم گرانولار دیده میشوند و بر خلاف بافت ترنزیشنال،آب جذب نمیکنند و متورم نمیشوند.
*دفع سلولهای پوششی در خانم ها بیشتر از آقایان است.
- Spermatozoa: اسپرم به صورت سلولی دارای دم بلند و سیتوپلاسم کم ممکن است در ادرار مشاهده شود که در آقایان نباید دفع شود و در صورت مشاهده باید گزارش شود،اما در بانوان گزارش نمیشود.
میکرو ارگانیسم ها:
Bacteria: به صورت سلول تیره بسیار کوچک که معمولا دارای حرکت است دیده مشود.
نکات:
- نمونه تازه باشد
- شرایط استریل رعایت شده باشد
- به سایر نتایج توجه شود
- گزارش هماهنگ با کشت باکتری باشد
Yeast: مخمرها به صورت سلولهای صاف،بیرنگ و بعضی از آنها دارای جوانه هستند.
- Parasite : نوع اگل در ادرار قابل تشخیص است:
تریکوموناس واژینالیس: انگل تاژکدار، گلابی شکل و دارای حرکت سریع و چرخشی در ادرار تازه است.
تخم اکسیور: بیضی شکل و دارای یک کناره صاف و یک کناره برآمده است.
تخم شیستوزوما هماتوبیوم: دارای یک خار انتهایی برجسته است.
کریستالهای ادرار:
- کریستال های اسید اوریک: معمولترین کریستال موجود در ادرار اسیدی است و اهمیت بالینی ندارند.
شامل دو نوع میباشند:
- آمورف (بیشکل): که به صورت شن ریزه در ادرار اسیدی پراکنده شده اند.
کریستال اسید اوریک: به صورت کریستال های شفاف با رنگ تقریبا گلبهی با اشکال مختلف لوزی،چهارضلعی،شش گوش،سنگ چاقو تیز کنی و… دیده میشوند.
- کریستالهای فسفات: در اکثر کریستالهای قلیایی وجود دارند.
شامل سه نوع میباشند:
- آمورف: به صورت شن ریزه در ادرار قلیایی پراکنده شده اند.
- فسفات کلسیم: به صورت منشورهای نازک و سوزن های امتداد یافته هستند که ممکن است ایجاد روزت یا ستاره نمایند.
- تریپل فسفات: به صورت منشورهای 6 ضلعی منتظم هسنتد و مشابه در تابوت هستند.
- کریستالهای کلسیم:
- اگزالات کلسیم: در هر PH ادرار قابل رویت هستند و به دو شکل مونوهیدرات و دی هیدرات هستند.
کریستالهای دی هیدراته معمول ترند و عموما به صورت پاکت نامه هستند.کریستال های مونوهیدرات،کوچک و به اشکال بیضی،تخم مرغی و یا دمبلی شکل هستند.
مونوهیدرات
- کربنات کلسیم: به ندرت در ادرار قلیایی یا خنثی یافت میشوند. به صورت اجسام کروی در حالت منفرد، در حالت جفت به صورت دمبلی و یا در واحدهای چهارتایی به صورت صلیب دیده میشوند.
- سولفات کلسیم: به صورت کریستال های سوزنی شکل نازک،بلند و بیرنگ در ادرار اسیدی قابل مشاهده است.
- فسفات کلسیم: به صورت منشوری نازک و دراز و بدون رنگ با یک گوشه نوک تیز که به صورت گل رز یا ستاره دیده میشوند یا بصورت صفحات بزرگ،نازک با حاشیه نامنظم و گرانولار هستند.
- کریستالهای آمینو اسیدی:
- سیستئین: مهمترین کریستال آمینواسیدی است و به صورت صفحات 6 ضلعی بیرنگ و بسیار واضح دیده میشوند. در PH کمتر از 2 ویا در محیط قلیایی محلول هستند(دیده نمیشوند)
تیروزین: اشکال سوزنی ظریف،زرد و یا بیرنگ هستند که ممکن است به صورت مجتمع،دسته شده ویا روزت دیده شوند.
- لوسین: خیلی نادرند، اجسامی کروی با خطوط متحدالمرکز و به رنگ زرد تا قهوه ای هستند و ممکن است با قطره چربی اشتباه گرفته شوند.
- کریستالهای متابولیتی:
- کلسترول: به صورت صفحات بزرگ،پهن،شفاف با گوشه های بریده میباشند. و مشاهده ی آنها به ندرت اتفاق می افتد.
- بیلی روبین: به صورت تجمعاتی از اجسام سوزنی نازک زرد تا قهوه ای در ادرار اسیدی هستند. زمانی گزارش میشوند که توسط نوار ادراری و یا آزمایش شیمیایی بیلی روبین مثبت شده باشد.
- هموسیدرین: به صورت گرانول های درشت زرد،قهوه ای هستند.
- کریستالهای دارویی:
- سولفونامیدها:عموما به صورت اشکال متفاوت سوزنی بیرنگ، به شکل دسته یا روزت قهوه ای گندم مانند با اتصالات مرکزی یا سوزن هایی به شکل بادبزن یا اجسام کروی قهوه ای در ادرار اسیدی دیده میشوند.
- آمپی سیلین: به صورت اجسام سوزنی بیرنگ نازک در ادرار اسیدی پس از قرار گرفتن در یخچال تشکیل میشوند.
- مواد رادیو گرافی: اجسام سوزنی شکل بلند بیرنگ به شکل دسته ای هستند.
سیلندرهای ادرار:
معمولا دارای لبه موازی و دو انتهای گرد هستند.که بر حسب قطر و شکل توبول،محل تشکیل،شکل و اندازه با یکدیگر تفاوت دارند.
سیلندروئید: اگر یک انتهای سیلندر خوب تشکیل نشده باشد و به صورت امتداد یافته و خیلی نازک باشد،به آن سیلندروئید گفته میشود و به طور مجزا از سیلندرها شمارش و گزارش نمیشند.(هر سیلندروئید را مانند یک سیلندر در نظر میگیریم)
- سیلندرهای ماتریکسی:
- سیلندر های هیالن: معمولترین سیلندرهای ادرار هستند،دارای دو کناره موازی و دو انتهای گرد هستند، بیرنگ بوده و در نور بالا یا حتی ملایم احتمال خطا و عدم مشاهده وجود دارد.
سیلندر مومی: بر خلاف هیالین ضریب انکسار بالایی داشته و به راحتی مشاهده میشوند. با قوام سخت و انعطاف پذیری کم در هنگام عبور از درون توبولهای کلیه دچار پیچیدگی میشوند و به صورت سیلندرهای کوتاه با دو انتهای مشخص صاف است
- سیلندرهای سلولی: اساس آنها سیلندر هیالین است که توسط سلولهای مختلف پر شده.
- سیلندر های رنگدانه ای:
سیلندر هموگلوبین: ظاهر یکنواخت بارنگ زرد تا قهوه ای
سیلندر میوگلوبین: مشابه هموگلوبین
سیلندر بیلی روبین: گلبول قرمز فاسد شده و زرد رنگ
*رشته های موکوس،سلولهای اپی تلیال سنگفرشی رول شده، فیبرهای پوشک یکبار مصرف یا رشته های پنبه ممکن است با سیلندر اشتباه شوند که با کسب تجربه این خطاها رفع میشوند.