کم خونی، بیماری است که افرادی زیادی را درگیر خود کرده است. برای تشخیص آن آزمایشات متعددی وجود دارد که آزمایش ترانسفرین (Transferrin) یکی از آنهاست. در میان انواع کم خونی، فقر آهن بیش از سایرین شایع است. فقر آهن می‌تواند به دلیل رژیم غذایی نامناسب، عدم جذب آهن در بدن یا نرسیدن این ماده معدنی به اندام‌ها باشد. آزمایش ترانسفرین (Transferrin)، تستی است که به بررسی پروتئینی به همین نام در بدن می‌پردازد. این پروتئین وظیفه حمل آهن در بدن را برعهده دارد. در این مقاله از هومکا به بررسی این تست آزمایشگاهی پرداخته شده است.
آزمایش Transferrin چیست؟
در آزمایش ترانسفرین، سطح خونی پروتئین ترانسفرین که حمل کننده آهن در خون است، اندازه گیری می‌شود. این پروتئین در کبد ساخته شده و با اتصال به آهن آن را در بدن انتقال می‌دهد. اگر ترانسفرین به مقدار کافی در خون وجود داشته باشد بدن قادر خواهد بود به خوبی از آهن جذب شده از مواد غذایی استفاده کند. اما با کم شدن ترانسفرین، فقر آهن و کم خونی بروز می‌کند. آهن وظایف متعددی در بدن دارد که از آن جمله می‌توان کمک به گلبول‌های قرمز برای انتقال اکسیژن به بافت‌ها اشاره کرد. از اینرو وجود مقادیر کافی از این عنصر در بدن برای سلامتی بسیار حیاتی است. با کم شدن میزان آهن مقدار ترانسفرین در خون افزایش می‌یابد.
چه زمانی آزمایش ترانسفرین تجویر می‌شود؟
اگر در معاینات بالینی، پزشک به کم خونی بیمار مشکوک باشد احتمال تجویز شدن این آزمایش وجود دارد. یکی از انواع کم خونی، آنمی فقر آهن است. فرد مبتلا به این نوع کم خونی، آهن کافی به منظور ساختن هموگلوبین در اختیار ندارد. هموگلوبین پروتئینی در سلول های قرمز خون است که در انتقال اکسیژن نقش دارد. علائم فقر آهن در بیمار به صورت زیر است:
- خستگی و ضعف مفرط
- پوست رنگ پریده
- سرگیجه
- زودرنجی و عصبانیت
- سردرد
آنمی زمانی بروز می‌کند که فرد خون زیادی از دست داده باشد و یا اینکه قادر نباشد از طریق وعده‌های غذایی آهن بدن را تامین کند. علاوه بر کم خونی، در مواردی نیز که پزشک به افزایش بیش از حد آهن در بدن مشکوک باشد آزمایش ترانسفرین تجویز می‌شود. علائمی که در سمیت آهن رخ می‌دهد شامل موارد زیر است:
- درد مفاصل
- ضعف و خستگی
- کاهش وزن
- کمبود انرژی
- دردهای شکمی
- کاهش میل جنسی
- آسیب‌های کبدی و قلبی
- تنگی نفس و ضربان قلب بالا در حین انجام فعالیت‌های روزانه
- مصرف بیش از حد مکمل‌های آهن و یا وجود نقایص ژنتیکی در فرد از علت‌های بروز مسمومیت آهن است.
تفسیر آزمایش ترانسفرین چگونه است؟
جواب آزمایش ترانسفرین به عوامل مختلفی مثل سن، جنسیت و سابقه درمانی بستگی دارد. محدوده نرمال در جواب آزمایش ترانسفرین ۲۰۴-۳۶۰ mg/dl است. اگر مقدار ترانسفرین خونی در جواب آزمایش بیشتر از این بازه باشد به این معناست که دچار کم خونی فقر آهن هستید. اگر مقدار ترانسفرین کمتر از میزان نرمال باشد نشان دهنده بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات کبدی و یا آنمی همولیتیک است. یکی دیگر از فاکتورهایی که در آزمایش ترانسفرین مورد ارزیابی قرار می‌گیرد درصد اشباع ترانسفرین است که نشان می‌دهد چند درصد از جایگاه‌های اتصال به آهن در پروتئین ترانسفرین اشباع هستند. مقدار نرمال در جواب این آزمایش ۱۵ تا ۵۰ درصد است. در موارد شدید فقر آهن این عدد به زیر ۱۰ درصد سقوط می‌کند.
شرایط انجام آزمایش ترانسفرین چیست؟
آزمایش ترانسفرین یک آزمایش خونی است که با دریافت یک نمونه خون از ساعد فرد در آزمایشگاه تشخیص طبی انجام می‌شود. این آزمایش نیاز به آمادگی قبلی ندارد اما قبل از آزمایش مصرف هرگونه دارو، مولتی ویتامین و داروهای گیاهی را به پزشک خود اطلاع دهید.
علت بالا بودن ترانسفرین در آزمایش چیست؟
در اوایل فقر آهن، ذخایر آهن بدن به تدریج در حال خالی شدن است. به این معنی که در مراحله اولیه کمبود آهن، به مقدار مورد نیاز آهن در گردش خون وجود دارد اما ذخایر آهن در حال به اتمام رسیدن است و بزودی این کمبود به خون نیز سرایت می‌کند. در مراحل اولیه از فقر آهن، ترانسفرین خون نرمال اما میزان فریتین در آزمایش کمتر از حد نرمال است. با گذشت زمان و ادامه دار شدن کمبود آهن به دلیل کاهش ذخایر آهن در بدن، آهن موجود در خون نیز رو به کاهش می‌رود. در این مرحله میزان ترانسفرین در آزمایش خون بالاتر از حد نرمال و میزان فریتین به شدت کاهش می‌یابد. با ادامه چنین روندی تعداد گلبول‌های قرمزی که در مغز استخوان تولید می‌شوند به دلیل فقدان آهن رو به کاهش رفته و فرد دچار آنمی فقر آهن می‌شود.
چگونه می‌توان ترانسفرین خون را کاهش داد؟
در گام اول بایستی در معاینات پزشکی علت زمینه‌ای افزایش ترانسفرین خون مشخص گردد. با تشخیص علت زمینه‌ای، داروی لازم برای درمان آن تجویز می‌شود. در کنار روند درمانی می‌توان از روش‌های مکمل زیر برای تسریع در بهبودی خود کمک بگیرید:
اصلاح برنامه غذایی
سعی کنید مواد غذایی غنی از آهن را در برنامه غذایی خود بگنجانید. این مواد غذایی قادرند نیاز آهن بدن را به مقدار مناسبی تامین کنند. بهترین غذاها برای دریافت دوز مناسب از آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، لوبیا، وعدس است.
خودداری از نوشیدن چای و قهوه قبل و بعد از غذا
تئوفیلین و کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها مانع از جذب آهن مواد غذایی می‌شوند به طوری‌که بر اساس یک تحقیق علمی چای تا ۹۰ درصد جذب آهن بدن را کاهش دهد.
مدیریت کردن فیتیک اسید
فیتیک اسید موجود در غلات اثری مشابه با چای و قهوه در کاهش جذب آهن دارد. توصیه می‌شود که به همراه مصرف غلات در وعده‌های غذایی، مواد غذایی غنی از ویتامین A نیز مصرف گردد تا اثر فیتیک اسید خنثی شود. غذاهای غنی از ویتامین A شامل هویج، ماهی، فلفل دلمه‌ای، کدو حلوایی و گریپ فروت است.
اضافه کردن ویتامین C به وعده‌های غذایی
سعی کنید در هر وعده غذایی، از لیمو ترش برای طعم دار کردن سالاد و یا گوشت استفاده کنید. علاوه بر این، در زمان مصرف قرص آهن بهتر است آن را با یک لیوان آب پرتقال میل نمایید. ویتامین C در افزایش جذب آهن به شدت موثر است.