آمبولی ریه چیست؟ آمبولی ریه به انگلیسی Pulmonary embolism در واقع به وجود لخته خون یا چربی در سرخرگ‌های ریه و بافت شش گفته میشود. این لخته‌ها عموماً از قسمت دیگری از بدن، (معمولاً ساق پا یا دست) از طریق جریان خون به راه می‌افتند و در عروق خونی ریه جای می‌گیرند. وجود لخته‌های خونی، شایع‌ترین دلیل آمبولی ریه هستند. هرچیزی که وارد جریان خون شده و در عروق ریوی کوچک‌تر جا خوش کند، مثل چربی مغز استخوان شکسته، بخشی از تومور یا بافت‌ها، یا حباب هوا می‌تواند آمبولی ریه باشد.
متخصص ریه و در موارد متخصص قلب و عروق می‌تواند به تشخیص و درمان این بیماری کمک کند. در دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان متخصص ریه و دکتر قلب و عروق در شهر خود آشنا شوید، با آنها به صورت تلفنی یا آنلاین مشورت کنید و برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید. در این مطلب از مجله سلامت دکترتو به بررسی آمبولی ریه، راه‌های تشخیص، درمان و جنبه‌های دیگر این بیماری می‌پردازیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
آمبولی ریه چیست؟
آمبولی ریه یکی از انواع خطرناک بیماری های ریوی است. گاهی درنتیجه ایجاد لخته در سیاهرگ‌های عمقی یا در اثر شکستگی استخوان یا شرایطی مشابه، یک لخته خون یا چربی یا بافت یا حتی هوا وارد رگ میشود. این لخته به سمت قلب و سپس به سمت ریه حرکت می‌کند و در سرخرگ‌های ریه جا خوش می‌کند. در اثر این اتفاق جریان خون ورودی به ریه مسدود میشود، میزان اکسیژن ریه‌ها پایین آمده و فشار خون در شریان‌های وریدی بالا می‌رود.
اگر لخته‌ای در مجاری و رگ‌ها ایجاد شود و همان‌جا بماند، به آن جمع شدن خون در سیاهرگ یا ترومبوز thrombus می‌گویند. ترومبوز سیاهرگ عمقی می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود. اما اگر لخته از دیواره رگ جدا شده و به سمت سایر اندام بدن حرکت کند، به آن آمبولوس embolus یا آمبولی گفته میشود.
نوع نادری از این آمبولی به نام آمبولی ریه در بارداری وجود دارد. در این نوع آمبولی معمولاً در طول زایمان یا بلافاصله پس از تولد نوزاد روی می‌دهد. به این صورت که قسمتی از مایع آمنیوتیک اطراف جنین وارد جریان خون مادر شده و به سمت ریه‌ها حرکت می‌کند.
در درمان آمبولی ریه، سرعت حرف اول را می‌زند. چراکه هرگونه تعلل در درمان، باعث آسیب به قلب یا ریه شده و حتی موجب مرگ شود. با شناخت علائم آمبولی ریه و مراجعه زودهنگام به متخصص ریه می‌توان از عوارض جدی این بیمار جلوگیری کرد.
علائم آمبولی ریه چیست؟ (علائم آمبولی ریوی شدید)
نشانه و علائم لخته شدن خون در ریه ها چیست؟ نشانه‌ها و علائم آمبولی ریه بسته به شدت انسداد سرخرگ‌های ریه متفاوت است. بیشتر افراد مبتلا به آمبولی ریه، نشانه‌ها و علائم مرسوم این بیماری را نشان می‌دهند، اما برخی بیماران هم بدون علامت هستند. تنگی نفس و درد قفسه سینه که در صورت فشار آوردن به خود تشدید شود، از نخستین علائم آمبولی ریه هستند.
گاهی حین انجام فعالیت یا در حالتی که کاری انجام نمی‌دهید، ناگهان نفس‌تان می‌گیرد. سرفه همراه با خلط خونی هم دیگر از نشانه‌های این بیماری به شمار می‌رود. توصیه میشود در صورت مشاهده این علائم بلافاصله به متخصص ریه مراجعه کنید. در کنار موارد ذکر شده باقی علائم بیماری عبارتند از:
- تنگی نفس
- درد شدید بی‌دلیل در قفسه سینه، بازو، شانه، گردن یا فک. این درد شبیه نشانه‌های حمله قلبی است
- سرفه همراه با خلط خونی یا سرفه خشک
- رنگ‌پریدگی، کبودی یا التهاب
- ضربان قلب سریع و نبض تند
- تعریق بیش از حد
- حس اضطراب، سرگیجه، ضعف و بی‌حالی یا غش کردن
- خس‌خس سینه.
۱. علائم آمبولی ریه در بارداری
در فرایند حاملگی و زایمان، پیچیدگی‌های متعددی از موارد خفیف گرفته، تا موارد بسیار کشنده وجود دارد که می‌توانند در نهایت موجب به مرگ مادر، کودک و یا هر دو شوند. در یکی از مزمن‌ترین حالات ممکن، لخته‌ای خونی، می‌تواند موجب به گرفتگی یکی از شریان‌های اصلی ریه شود. آمبولی ریه، از جمله مواردیست که امکان دارد در حین فرایند زایمان و یا مدت کوتاهی پس از اتمام فرایند زایمان رخ می‌دهد. این حالت می‌تواند در صورت عدم مقابله‌ی فوری، موجب مرگ مادر شود.
آمبولی ریه یکی از دلایل اصلی مرگ مادران باردار در کشورهای توسعه‌یافته است. مطابق آمارها، ۲۵.۱ درصد از هر صد هزار تولد منجر به مرگ مادر شده‌اند. از مجموع این مرگ و میرها، آمبولی ریه علت اصلی ۲۰ درصد از تمام مرگ و میرها است.
۲. آمبولی ریه در بیماران سرطانی
بیماران سرطانی به دلیل عوامل مختلفی از جمله شرایط زمینه‌ای، انواع روش درمانی و حتی بی‌حرکتی، در معرض افزایش خطر ابتلا به آمبولی ریه (PE) هستند. علائم و نشانه‌های آمبولی ریه در بیماران سرطانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تنگی نفس: به ویژه در حالت استراحت
- درد قفسه سینه: درد قفسه سینه تند یا کوبنده که ممکن است با نفس عمیق یا سرفه بدتر شود. احساس درد می‌تواند شبیه حمله قلبی باشد
- سرفه مداوم: که ممکن است با خلط خونی یا رگه‌های خونی همراه باشد
- ضربان قلب سریع (تاکی کاردی): ضربان قلب غیر طبیعی سریع که با تپش قلب همراه است
- تورم ساق پا (ادم): تورم یک طرفه یا دو طرفه پا، می‌تواند نشانه ترومبوز ورید عمقی (DVT) باشد
- سیانوز: تغییر رنگ مایل به آبی لب‌ها یا ناخن‌ها به دلیل کاهش سطح اکسیژن در خون
- هموپتیزی: سرفه کردن خونی
- تب: برخی از بیماران سرطانی مبتلا به PE ممکن است دچار تب با درجه پایین شوند
- سنکوپ: احساس ضعف یا غش در واقع می تواند نشانه ای از PE قابل توجه باشد
- خستگی عمومی: خستگی یا ضعف غیر قابل توضیح ممکن است وجود داشته باشد.
۳. آمبولی ریه در کودکان و نوزادان
در حالی که PE یا آمبولی خفیف ریه در بزرگسالان شایع‌تر است، می‌تواند در کودکان و نوزادان نیز رخ دهد (اگرچه در این گروه سنی نسبتا نادر است). تشخیص علائم و نشانه‌های PE در کودکان و نوزادان چالش برانگیز است، زیرا همیشه به همان شکلی که در بزرگسالان دیده میشود، وجود ندارد. با این حال، برخی از علائم و نشانه‌های بالقوه شامل سرفه شدید، رنگ پریدگی پوست و ضربان قلب نامنظم هستند.
۴. آمبولی ریه در افراد مسن و سالمندان
مهم‌ترین علائم بیماری آمبولی در سالمندان شامل موارد زیر است:
- غش کردن ناگهانی
- سرفه شدید و گاهی با خلط خونی
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- سبکی سر یا سرگیجه
- عرق کردن زیاد و غیر طبیعی
- تب با درجه پایین
- درد یا تورم ساق پا
- پوست مرطوب یا تغییر رنگ داده که سیانوز نامیده میشود.
۵. آمبولی ریه و آی سی یو
PE یک اختلال قلبی عروقی و ریوی خطرناک است که در بیماران بستری در بیمارستان و بخش آی سی یو بیشتر دیده میشود. مریضی آمبولی ریه و آب آوردن ریه می‌تواند کیفیت زندگی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و حتی باعث افزایش مرگ و میر بیماران ICU شود. بررسی سریع علائم این بیماری برای درمان آمبولی حاد ریه ضروری هستند.
۶. آمبولی ریه و کما
آیا خونریزی ریه باعث مرگ میشود؟ مواردی از آمبولی ریه که به دلیل مشکلات تنفسی باعث کما میشود، به ندرت گزارش شده است. بیشتر اعتقاد بر این است که علائم آمبولی ریه سرفه شدید، درد قفسه سینه، خونریزی و غش هستند.
۷. آمبولی ریوی در اثر شکستگی و ضربه
در مواردی که شکستگی و تصادفات شدید رخ داده باشد، ممکن است تا ۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد علائمی از تجمع چربی و خون تحت عنوان آمبولی رخ دهد. آمبولی ممکن است در عروق ریوی و حتی عروق مغزی رخ دهد.
۸. آمبولی ریه و ورم پا
لخته خون جریان خون را متوقف می‌کند و باعث میشود مایع در پاهای شما جمع شود (ادم) و باعث تورم شود. ساق پا در این حالت تا دو برابر اندازه خود متورم میشود و درد شدید اتفاق می‌افتد. در این حالت یکی از علام ورم پا بروز زخم یا آسیب دیدگی خواهد بود.
۹. آمبولی ریه بعد از سکته مغزی
آمبولی ریه ۱۳ تا ۲۵ درصد از مرگ و میرهای زودرس پس از سکته مغزی را باعث میشود. سردرد ناشی از لخته شدن خون یکی از علائم خطرناک بعد از سکته است که باید حتما جدی گرفته شود.
۱۰. آمبولی ریه بعد از زایمان طبیعی و سزارین
آمبولی ریه پس از زایمان می‌تواند ناشی از انسداد مایع آمنیوتیک، به دلیل عوارض بارداری، ورود حباب‌های هوا در هنگام قرار دادن کاتتر وریدی مرکزی در خون و تجمع بافت و چربی باشد. هوا و عوامل دیگر وارد جریان خون می‌شوند و در طی زایمان، به خصوص سزارین، به ریه‌ها می‌روند.
علل آمبولی ریوی کدام است؟
آمبولی ریه در اثر عوامل مختلفی می‌تواند به وجود بیاید. برخی از شایع‌ترین علل آمبولی عبارتند از:
- زمانی‌که خون در قسمت خاصی از بدن (معمولاً ساق پا یا دست) جمع میشود. علت تجمع خون هم می‌تواند عدم تحرک طولانی‌مدت، مثلا پس از عمل جراحی یا در دوره استراحت مطلق باشد.
- آسیب‌دیدگی رگ‌ها، در اثر شکستگی یا عمل جراحی (به‌خصوص در نواحی لگن، مفصل ران، زانو یا ساق پا) هم موجب ایجاد آمبولی می‌شوند.
- بیماری‌های دیگری مثل برخی از انواع بیماری‌های قلبی-عروقی (از جمله نارسایی احتقانی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و حمله قلبی) یا سکته هم ممکن است از عوامل زمینه‌ساز آمبولی ریه باشند.
- افزایش یا در مواردی کاهش فاکتورهای انعقادی خون هم از علل بروز آمبولی به شمار می‌روند. در این میان برخی سرطان‌ها هم باعث افزایش فاکتور انعقاد خون می‌گردند. در زنانی که قرص ضدبارداری مصرف کرده یا تحت درمان جایگزینی هورمونی هستند، هم افزایش فاکتورهای انعقاد خونی مشاهده میشود. البته فاکتورهای انعقادی کم یا غیرطبیعی ممکن است ارثی هم باشند.
همان‌طور که گفته شد آمبولی ریه زمانی روی می‌دهد که توده‌ای از مواد که اغلب لخته خونی هستند، به شریان ریه‌ها می‌چسبد. این لخته‌های خونی بیشتر از وریدهای عمقی پا می‌آیند که به آن ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) گفته میشود.
معمولاً در افراد مبتلا به این عارضه، لخته‌های خونی زیادی وجود دارد. در اثر آمبولی ریه و انسداد سرخرگ‌های ریه، بخش‌هایی از ریه خونرسانی و تغذیه نمی‌شوند. این انسداد و عدم خونرسانی به انفارکتوس ریوی منجر میشود. در این حالت ریه‌ها به سختی می‌توانند اکسیژن مورد نیاز سایر اندام بدن را تامین کنند.
هرچند لخته خون شایع‌ترین دلیل آمبولی ریه است اما چیزهای دیگری به غیر از لخته‌های خونی هم می‌توانند باعث انسداد عروق خونی شوند که عبارتند از:
- چربی مغز استخوان‌های بلندی که شکسته‌اند
- بخشی از تومورها
- حباب‌های هوا.
علت آمبولی ریه در کرونا
گزارش‌های اولیه حاکی از مشاهده‌ی فعل و انفعالات انعقادی متعدد در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ هستند و یکی از این موارد مزمن، آمبولی ریه است. احتمال وقوع آمبولی ریه در بیماران مبتلا به کرونای تحت درمان، چیزی مابین ۲.۶ تا ۸.۹ درصد است و این آمار، در بیماران بستری شده در بخش مراقبتهای ویژه چیزی نزدیک به یک سوم مجموع موارد است.
آمبولی ریه بعد از جراحی عمل قلب باز
آمبولی اتفاقی پس از پیوند عروق کرونر و جراحی قلب باز به طور معمول در ۶٪ از بیمارانی که تحت سی تی آنژیوگرافی عروق کرونر قرار می‌گیرند، اتفاق می‌افتد و خوشبختانه بیشتر بیماران آمبولی خود به خود و بدون دریافت داروی ضد انعقادی درمان می‌شوند.
چه عواملی می تواند احتمال بروز آمبولی ریه را افزایش دهد؟
سن بالا، سرطان ریه و درمان‌هایی مانند شیمی درمانی، برخی شرایط پزشکی مانند نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، فشار خون بالا، سکته مغزی و بیماری التهابی روده، برخی داروها، مانند قرص‌های ضد بارداری و درمان جایگزینی استروژنی از مهم‌ترین دلایل افزایش مریضی آمبولی هستند.
راه تشخیص آمبولی ریه چیست؟
تشخیص آمبولی ریه به سادگی انجام نمی‌شود، به‌خصوص در افرادی که بیماری قلبی یا ریوی زمینه‌ای دارند، این روند سخت‌تر پیش می‌رود. بعد از مراجعه به مطب، پزشک متخصص سوالاتی پیرامون وضعیت کلی سلامتی شما و شرایط قبلی می‌پرسد و معاینات بالینی را پیش می‌گیرند. معمولاً پزشکان برای تشخیص علت علائم، آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کنند:
۱. تشخیص آمبولی ریه با آزمایش خون
پزشک با این اسکن می‌تواند تصاویر سطح مقطع ریه بیمار را مشاهده کند. سی تی آنژیوگرافی ریه که به آن سی تی آمبولی ریه هم می‌گویند، تصاویر سه‌بعدی از ریه تهیه میشود.با استفاده از این تست می‌توان موارد غیرطبیعی مثل آمبولی ریوی در شریان‌های ریه را تشخیص داد. گاهی حین انجام سی تی اسکن ریه، از ماده حاجب (ماده کنتراست) استفاده میشود تا شریان‌های ریه بهتر دیده شود.
۲. اسکن تهویه – پرفیوژن (اسکن وی کیو)
برخی پزشکان برای تشخیص آمبولی ریه اسکن وی‌کیو (V/Q scan) را تجویز می‌کنند که اسکن هسته‌ای ریه است. در مواردی که به‌خاطر شرایط پزشکی بیمار امکان استفاده از ماده حاجب برای سی‌تی اسکن یا قرارگرفتن در معرض اشعه ایکس رادیوگرافی نیست، از این اسکن استفاده میشود.
در این آزمایش، پرتودارو یا همان tracer درون رگ‌های دست تزریق میشود. پرتودارو جریان خون (پرفیوژن) را نشان می‌دهد و آن را با جریان هوای ریه‌ها یا همان تهویه مقایسه می‌کند. در این اسکن مشخص میشود که آیا لخته‌های خونی باعث ایجاد علائم فشار خون ریوی می‌شوند یا خیر.
۳. آنژیوگرافی ریه
یکی از فواید آنژیوگرافی این است که این آزمایش که دقیق‌ترین روش تشخیص آمبولی ریه به‌شمار می‌رود و تصویر واضحی از جریان خون شریانی ریه‌ها را نشان می‌دهد. اما با توجه به اینکه آنژیوگرافی ریه مهارت بسیار بالایی می‌طلبد و ریسک بالایی هم دارد، معمولاً در صورتی انجام میشود که امکان تشخیص قطعی در سایر آزمایش‌ها وجود نداشته نباشد.
در آنژیوگرافی ریه، لوله نازک و منعطفی به نام کاتتر وارد یکی از رگ‌های اصلی (سرخرگ دست، بالای ران یا کشاله ران) میشود و از آنجا به قلب و سرخرگ‌های ریوی می‌رود. سپس رنگ خاصی به داخل کاتتر تزریق میشود و از کل مسیری که این ماده رنگی در شریان‌ها تا ریه بیمار طی می‌کند، عکس رادیوگرافی گرفته میشود. به‌این ترتیب رگ‌های خونی ریه قابل مشاهده هستند.
ممکن است این آزمایش باعث تغییر موقتی ریتم قلب در برخی افراد شود. به‌علاوه اینکه ریسک آسیب‌دیدگی کلیه در بیماران مبتلا به تنبلی کلیه افزایش می‌یابد.
۴. سونوگرافی داپلر
در آزمایش غیرتهاجمی سونوگرافی داپلکس که به آن اسکن داپلکس یا داپلر، یا سونوگرافی با تکنیک فشار هم می‌گویند، رگ‌های ران، ساق پا، زانو و گاهی دست‌ها جهت وجود لخته خون در رگ‌های عمقی اسکن میشود.
سونوگرافی پا برای تشخیص آمبولی در بیمارانی استفاده میشود که به خاطر حساسیت به ماده رنگ‌زا نمی‌توانند عکس رادیولوژی بگیرند یا به اندازه‌ای وضعیتشان وخیم است که امکان جابه‌جایی آنها وجود ندارد.
۵. ام آر آی MRI
در ام آر آی از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی کامپیوتری برای تهیه تصاویر دقیقی از ریه و پاها ایجاد می‌کند. معمولاً از ام آر آی برای زنان باردار (به دلیل خطرناک بودن پرتونگاری برای جنین) و افراد دارای بیماری‌های کلیوی استفاده میشود که ممکن است به مواد رنگ‌زای سایر آزمایش‌ها حساسیت نشان دهند.
۶. ونوگرافی
ونوگرافی نوعی عکس‌برداری رادیولوژی خاص از رگ‌های پا است.
۷. آزمایش دی دایمر (تشخیص آمبولی ریه با آزمایش خون)
آزمایش دی-دایمر یک آزمایش خون برای تشخیص آمبولی ریه است. دی دایمر محصول تخریب فیبرین است. این ماده در حالت عادی در خون وجود ندارد مگر اینکه سیستم انعقادی فعال شده باشد. میزان بالای این ماده در خون احتمال افزایش لخته‌های خونی را نشان می‌دهد.
اگرچه فاکتورهای دیگری هم ممکن است باعث سطح بالای دی دایمر شوند. در این آزمایش میزان اکسیژن و دی‌اکسید کربن خون هم مشخص میشود. وجود لخته در عروق خونی ریه‌ها باعث افت و کاهش سطح اکسیژن خون خواهد شد. وجود اختلال لختگی مادرزادی هم با آزمایش خون آمبولی ریه مشخص می‌گردد.
۸. آمبولی ریه در نوار قلب (تغییرات نوار قلب در آمبولی ریه)
از دیگر آزمایش‌هایی که پزشکان در تشخیص آمبولی از آن استفاده می‌کنند، عبارتند از:
- رادیوگرافی قفسه سینه
- تست نوار قلب (ECG)
روش های درمان آمبولی ریه چیست؟
لخته خون در ریه چگونه درمان میشود؟ درمان آمبولی ریه معمولاً در بیمارستان انجام میشود تا بیمار کاملاً تحت نظر باشد. طول درمان آمبولی ریه و بستری شدن بیمار در بیمارستان به شدت لخته بستگی دارد. درمان آمبولی ریه به اندازه و محل لخته خون هم بستگی دارد. اگر مشکل چندان جدی نباشد و زود تشخیص داده شود، پزشک راه‌حل دارویی را برای درمان توصیه می‌کند.
بهترین دارو برای آمبولی ریه کدام است؟
داروهای ضد انعقاد خون که نوعی رقیق کننده هستند معمولا بهترین گزینه درمانی محسوب می‌شوند. سایر داروها نیز در دسته حالا لخته خون قرار می‌گیرند.
۱. داروهای ضد انعقاد
همان‌طور که گفته شد این داروها به نام رقیق‌کننده خونی مشهورند و از انواع آنها می‌توان به داروهای هپارین و وارفارین اشاره کرد که مانع از تشکیل لخته‌های جدید در خون می‌شوند. در شرایط اورژانسی هم این داروها می‌توانند زندگی شما را نجات بدهند.
۲. داروهای ترامبولیتیک (حلال لخته)
این داروها سرعت تجزیه و انحلال لخته‌های خون را افزایش می‌دهند. معمولاً در شرایط اورژانسی و در موارد حاد استفاده می‌شوند، چراکه ممکن است اثرات جانبی آنها موجب مشکلات خونریزی حاد و جدی شود.
۳. جراحی آمبولی ریه
گاهی برای از بین بردن لخته‌های دردسرساز، چاره‌ای به‌جز جراحی نیست. به‌خصوص در مواردی که لخته خون باعث انسداد جریان خون به سمت ریه یا قلب شده باشد، جراحی ضرورت بیشتری پیدا می‌کند. برخی روش‌های جراحی که پزشکان برای درمان آمبولی ریه انجام می‌دهند عبارتند از:
| انواع روش جراحی بیماری آمبولی | روش درمان |
|---|---|
| فیلترگذاری وناکاوا | در این جراحی پزشک برش کوچکی ایجاد می‌کند و سپس با استفاده از سیم نازکی، فیلتر کوچکی را درون بزرگ سیاهرگ زیرین قرار می‌دهد. بزرگ سیاهرگ در واقع سیاهرگ اصلی است که از پا به سمت راست قلب می‌رسد. این فیلتر مانع از حرکت لخته خون از پا به‌سمت ریه‌ها میشود. |
| برداشتن لخته | در این عمل لخته‌های خون بزرگ توسط لوله نازکی به‌نام کاتتر از شریان بیمار ساکشن میشود. البته این روش چندان کارآمد نیست، چراکه مشکلات دیگری در پیش دارد. به همین دلیل این روش در دسته روش‌های درمانی مطلوب قرار نمی‌گیرد. |
| جراحی باز | پزشکان تنها در شرایط اورژانسی که فرد شوک شده باشد یا دارو پاسخگو نباشد، عمل باز را توصیه می‌کنند. |
| فیزیوتراپی آمبولی ریه | داروهای رقیق کننده خون برای چند ماه اول پس از آمبولی ریه تجویز می‌شوند و پزشکان انجام فیزیوتراپی و ورزش در حین مصرف این دارو را توصیه می‌کنند. |
روش‌های درمان آمبولی ریه چیست؟
۴. درمان آمبولی ریه در طب سنتی
در طب سنتی، از طریق برطرف ساختن کمبود مواد مغذی دخیل در فرایند انعقاد خون، همانند ویتامین K به درمان این بیماری می‌پردازند. مقادیر ناکافی این ویتامین نقش اساسی در ایجاد لخته‌های خون متعدد در بدن دارد و می‌تواند عامل ایجاد خونریزی‌های داخلی نیز باشد. درنتیجه، از منظر طب سنتی، داشتن یک رژیم غذایی سرشار از ویتامین K، نقش اساسی در پیشگیری و درمان آمبولی ریه دارد.
سبزیجاتی نظیر برگ شلغم، برگ ترب، اسفناج، کاهو، انواع کلم‌ها و جعفری منابع سرشار این ویتامین هستند. ترکیبی از فعالیت‌های ورزشی سبک مثل شنا، پیاده‌روی، نوشیدن هر ۶ ساعت یکبار یک لیوان آب خنک و یک لیوان آب ولرم، خوردن کرفس خام و استفاده از زردچوبه در رژیم غذایی از مواردیست که در طب سنتی برای درمان آمبولی توصیه می‌شوند.
۵. آیا آمبولی ریه درمان قطعی دارد؟
خوشبختانه روش‌های درمانی زیادی برای بیماری آمبولی ریوی کشف شده است که نتایج موثری داشتند. درمان آمبولی حاد ریه نیز با خونرسانی مجدد، ترومبولیز، جراحی یا درمان با کاتتر از راه پوست به عنوان گزینه جایگزین خونرسانی مجدد در بیمارانی که منع ترومبولیز دارند، انجام میشود.
میزان خطر آمبولی ریه چقدر است؟ (آمبولی ریه خطرناک است؟)
آمبولی ریه بدون درمان مناسب می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. همچنین ممکن است عوارض متعددی ایجاد کند که شامل موارد زیر هستند:
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- ایست قلبی، زمانی که قلب شما به طور ناگهانی از تپش می ایستد
- فشار خون ریوی ترومبوآمبولیک مزمن
- نارسایی قلبی
- تنگی نفس مداوم
- عدم تحمل ورزش
عوارض بعد از درمان آمبولی ریه چیست؟
متاسفانه برخی افراد بعد از دریافت درمان مناسب هم دچار عوارض می‌شوند. خونریزی بیش از حد ناشی از درمان با داروهای رقیق کننده خون، لخته شدن خون، فشار خون ریوی یا شوک قلبی از جمله عوارض آمبولی ریه بعد از درمان هستند.
چطور می توان از آمبولی ریه پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از آمبولی ریه این است که مانع تشکیل لخته خونی در رگ‌های عمقی شوید. اگر مدت طولانی به‌خاطر بیماری یا جراحی استراحت مطلق داشته‌اید یا یک پرواز طولانی را پشت سر گذاشته‌اید، ممکن است که در خونتان لخته ایجاد شده باشد. خطر آمبولی ریه همچنین با افزایش سن افرایش می‌یابد. اقدامات زیر کمک می‌کنند تا احتمال ایجاد لخته‌های خونی خطرناک و در نتیجه آمبولی ریه کاهش یابد:
۱. به طور منظم ورزش کنید
اگر به هر دلیلی دستور استراحت مطلق دارید، دوران بهبودی و نقاهت پس از جراحی را سپری می‌کنید یا مدام در سفر هستید، هر یک ساعت یکبار چند دقیقه دست و پاهایتان را حرکت دهید. زانوهایتان را خم کنید و روی نوک پنجه پا بایستید.
در سفرهای طولانی از انجام حرکات کششی غافل نشوید. توصیه میشود در پروازهای طولانی، هر چند ساعت یکبار از صندلی‌تان بلند شده و کمی راه بروید. اگر امکان راه رفتن و قدم زدن نیست، انگشتان پا را به سمت خود بکشید و مچ پایتان را خم کنید. در رانندگی با مسافت‌های طولانی هم بهتر است هر یک ساعت یکبار توقف کنید و کمی حرکات کششی دست و پا انجام دهید.
۲. از جوراب واریس استفاده کنید
اگر می‌دانید که قرار است برای مدت زمان طولانی یک‌جا بشینید یا بایستید، برای ایجاد جریان خون در پاها حتماً جوراب واریس بپوشید.
۳. مایعات زیادی بنوشید
برای پیشگیری از آمبولی ریه، مصرف زیاد نوشیدنی از جمله آب و آب‌میوه توصیه میشود، اما در مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار زیاده‌روی نکنید و نوشیدنی الکلی ننوشید.
۴. از رقیق‌کننده های خون کمک بگیرید
رقیق‌کننده‌های خون یا داروهای ضد انعقادی، مانع از تشکیل لخته خون می‌شوند. معمولاً پزشکان این داروها را برای بیمارانی تجویز می‌کنند که به خاطر جراحی در بیمارستان بستری هستند. ممکن است حتی مدتی پس از ترخیص هم مجبور به مصرف داروی ضد انعقادی شوید.
گاهی پزشک برای بیمارانی که به دلیل سکته قلبی یا مغزی در بیمارستان بستری شده یا از عوارض سرطان رنج می‌برند هم مصرف رقیق‌کننده خونی را تجویز می‌کنند. البته دقت داشته باشید که فقط با دستور پزشک از این داروها استفاده کنید.
۵. سبک زندگیتان را تغییر دهید
سیگار نکشید، پاهایتان را روی هم نیندازید، لباس‌های تنگ و چسبان نپوشید، اگر اضافه وزن دارید، همین حالا کاهش وزن را شروع کنید و دوبار در روز به مدت ۳۰ دقیقه پاهای خود را بالا نگه دارید.
۶. از سوابق پزشکی خانوادگی غافل نشوید
با مراجعه به پزشک متخصص، در مورد کاهش فاکتورهای ریسکی صحبت کنید، به‌خصوص اگر خود یا یکی از نزدیکان‌تان سابقه لخته خونی دارید، حتماً این سوابق خانوادگی را با پزشک در میان بگذارید.
مراقبتهای بعد از آمبولی ریه چیست؟
پس از درمان مناسب آمبولی ریه، به بیمار توصیه میشود علت اصلی و زمینه‌ای ایجاد مشکل لخته خونی را پیدا کنید و بعه دنبال درمان آن باشید. در اکثر مواقع آمبولی به دلیل ترومبوز سیاهرگی عمقی اتفاق افتاده می‌افتد. احتمالا در ادامه روند درمان، نیاز است داروهای ضد انعقادی مثل هپارین و وارفارین مصرف کنید تا دوباره لخته خون برنگردد.
در نهایت پزشک اطلاعات دقیق در مورد زمان و نحوه مصرف داروها را در اختیار شما قرار می‌دهد. به منظور جلوگیری از هرگونه مشکل احتمالی در آینده، دستورالعمل پزشک را به‌طور کامل رعایت کنند. در ادامه هم معمولاً استفاده از جوراب واریس یا سایر ابزار مشابه برای جلوگیری از تشکیل لخته خون در پاها توسط پزشک توصیه میشود.
ورزش منظم پاها یکی از مولفه‌های اصلی درمان پس از آمبولی ریه محسوب می‌گردد. پزشک دستورات مراقبتی کامل برای پیشگیری از لخته‌های خونی آتی را به شما خواهد داد.
نوع داروهای تجویزی، مدت زمان مصرف دارو و نوع مراقبت و تماس با بیمار به شدت بیماری بستگی دارد. واکنش بدن به داروهای دریافتی باید کاملاً تحت نظر باشد. از این رو در مراجعات بعدی به پزشک اهمال نکنید.
آزمایش های بعد از درمان
حین مصرف داروهای ضدانعقاد در طول دوره پس از درمان، باید به‌صورت مرتب آزمایش‌های خون زیر را انجام دهید:
- تست پی تی-آی ان آر (PT-INR): تیم درمانی با کمک این تست متوجه سرعت ایجاد لخته در خون بیمار میشود و در نهایت تصمیم می‌گیرد که آیا نیازی به تغییر دوز مصرفی بیمار وجود دارد یا خیر. شرایط بیمارانی که داروی کمادین دریافت می‌کنند هم با این تست بررسی میشود.
- نیمه ترومبوپلاستین فعال‌شده (aPTT): این تست مدت زمانی که طول می‌کشد لخته خون ایجاد شود را محاسبه می‌کند. این تست انعقادی برای تحت نظر گرفتن بیمارانی که هپارین مصرف می‌کنند، تجویز میشود.
- آزمایش تعیین سطح هپارین: این آزمایش میزان هپارین با وزن مولکولی پایین در خون را اندازه‌گیری می‌کند. انجام این آزمایش معمولاً ضروری نیست، مگر آنکه بیمار اضافه وزن یا بیماری کلیوی داشته و یا باردار باشد.
برای آمبولی ریه چه بخوریم؟
تحقیقات نشان می‌دهد که رژیم غذایی سرشار از آنتی اکسیدان خطر ابتلا به لخته خون را کاهش می‌دهد. غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان عبارتند از میوه‌ها، سبزی‌های سبز و تازه، آجیل، دانه‌ها، روغن زیتون و کاکائو. همچنین پزشک ممکن است توصیه کند از برخی غذاها (مانند غذاهای غنی از ویتامین K)، الکل، یا برخی از داروهای بدون نسخه (مانند آسپرین و قرص‌های خواب) دوری کنید.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
آیا آمبولی ریه منجر به مرگ میشود؟ آمبولی ریه یک بیماری جدی و خطرناک اما در عین حال کاملاً قابل درمان است. هرچه روند درمان را زودتر آغاز کنید، احتمال مرگ کمتر خواهد شد. چنانچه به‌طور ناگهانی به تنگی نفس شدید، درد قفسه سینه یا سرفه همراه با خلط خونی دچار شدید، بلافاصله به پزشک متخصص ریه مراجعه کنید.