متادون در دسته شبه داروی مخدر صنعتی و آزمایشگاهی قرار دارد. این ماده عمدتاً برای درمان اعتیاد به سایر مواد شبه افیونی مثل هروئین، مورفین و کدئین به‌کار می‌رود. در فرایند ترک از قرص متادون و شربت متادون برای مهار بیماری و جلوگیری از عوارض ترک با علم به اینکه مصرف آن، تاثیرات مخرب ماده مخدر را ندارد، استفاده می‌شود.
از جمله کاربردهای خاص این ماده آزمایشگاهی می‌توان به استفاده به‌عنوان مسکن قوی برای ترک اعتیاد و به کارگیری در برنامه‌های سم‌زدایی بدن در دوره ترک مواد مخدر اشاره کرد که باید حتما طبق نظر پزشک تجویز شود. گاهی برخی پزشکان متادون را به‌عنوان مسکن دردهای مزمن تجویز میکنند. در ادامه این مقاله با خصوصیات بیشتر این ماده آشنا می‌شویم و می‌خواهیم بدانیم چرا از آن برای ترک اعتیاد استفاده می‌شود.
متادون چیست؟
متادون به انگلیسی methadone که تحت نام تجاری Dolophine هم عرضه می‌شود، یکی از انوع قرص مخدر است که نخستین بار توسط یک پزشک آلمانی در سال ۱۹۳۷ برای درمان دردهای شدید تولید شد. این مخدر صنعتی به‌صورت قرص، شربت یا پودر کریستالی سفید رنگ تولید می‌شود. متادون در نقش داروی نگهدارنده، جهت کنترل اعتیاد به مواد مخدر به‌صورت خوراکی (پودری که در نوشیدنی حل می‌شود) مصرف شده یا به شکل عضلانی و وریدی تزریق می‌گردد.
بیشتر افرادی که مصرف‌کننده‌های هروئین و تریاک هستند، در صورت عدم دسترسی به مواد مخدر از قرص متادون ۵ میلی گرم به‌عنوان گزینه‌ای جایگزین استفاده میکنند. هرچند که این ماده به‌عنوان درمان اعتیاد و کاهش دردهای شدید تجویز می‌شود، اما سوءمصرف آن خود ممکن است منجر به وابستگی شدید و اعتیاد گردد.
این ماده مثل مورفین و هروئین با تاثیرگذاری بر گیرنده‌های اوپیوئیدی عمل کرده و شدت درد و خماری مصرف‌کننده را تثبیت می‌کند. مدت زمان اثر آن در ابتدا حدودا بین ۴ تا ۷ ساعت است. البته این مدت زمان با توجه به میزان متابولیسم فرد، در مصارف بلندمدت به ۲۴ تا ۴۸ ساعت هم می‌رسد.
فواید متادون چیست؟
فواید و مضرات متادون را در این مطلب بررسی خواهیم کرد. اگر این دارو به عنوان قرص درمانی استفاده شود، تاثیرات زیر را خواهد داست:
- کاهش بیماری‌های عفونی به دلیل توقف سوء مصرف مواد افیونی، به ویژه مصرف مواد مخدر تزریقی
- کاهش فعالیت مجرمانه به دلیل توقف مصرف غیرقانونی مواد مخدر.
- بهبود کلی در کیفیت زندگی
- شانس بیشتر برای موفقیت در زندگی با بهبودی در طولانی مدت.
- عملکرد اجتماعی بهتر
طریقه مصرف قرص متادون برای ترک اعتیاد هم بسیار مهم است. بهتر است از روش تزریقی استفاده نکنید زیرا عوارض تزریق وریدی متادون باعث سو مصرف و حتی مرگ خواهد شد.
نحوه مصرف قرص متادون و کاربرد آن در پزشکی چیست؟
بهترین زمان مصرف متادون کی است و طریقه مصرف قرص متادون چیست؟ همان‌طور که گفته شد، برای مهار دردهای نسبتا متوسط تا شدید از قرص خوراکی، شربت یا آمپول و حتی مصرف متادون با اب استفاده می‌شود. معمولاً زمانی‌که سایر مسکن‌های غیرافیونی تأثیری بر کاهش درد فرد ندارند، یا شدت درد از آستانه تحمل او بیشتر می‌رود، مصرف قرص متادون توصیه می‌شود.
دیگر کاربرد این ماده آزمایشگاهی، مهار اعتیاد به مواد مخدر است. در این مرحله پزشک برای کنترل عوارض ناشی از ترک اعتیاد به مواد مخدر، مصرف این ماده را تجویز می‌کند. برای مصرف‌کننده‌های تزریقی که به ویروس ایدز و هپاتیت C مبتلا شده‌اند هم متادون تزریقی تجویز می‌گردد.
تجویز دوز مصرفی، تعداد دفعات و شکل دارو اعم از اینکه قرص باشد یا شربت، به عوامل زیر بستگی دارد:
- سن فرد
- وضعیت جسمانی
- بیماری زمینه‌ای و شرایط تحت درمان
- واکنش بدن نسبت به اولین دوز مصرف دارو
- شرایط پزشکی.
چه کسانی متادون مصرف میکنند؟
این دارو برای درمان افرادی که تشخیص اختلال مصرف مواد افیونی (OUD) دارند و برای درمان هروئین و سایر وابستگی‌های مواد افیونی تجویز می‌شود و ترک مصرف داروهای مضر را برای افراد آسان می‌کند. مصرف متادون در بدنسازی کاربردی ندارد و به افزایش توده‌های عضلانی کمکی مخواهد کرد.
کمترین دوز مصرف متادون چقدر است؟
این قرص در انواع دوزهای ۵ میلی‌گرم، قرص متادون ۲۰ میلی‌گرم و ۵۰ وجود دارد. کمترین دوز مصرفی آن، ۱ میلی‌گرم است.
اعتیاد به متادون چگونه صورت می گیرد؟
متأسفانه روزبه‌روز برتعداد افرادی که خودسرانه و بدون تجویز پزشک از قرص و شربت متادون مصرف میکنند، افزوده می‌شود. باتوجه به اینکه مصرف بیش‌از اندازه این ماده حتی خطر مرگ به‌دنبال دارد، باید مراقب باشید که به آن وابسته نشوید. اعتیاد به مصرف قرص و شربت مثل هر ماده مخدر دیگری، عوارض و علائم جسمی، ظاهری و روحی خودش را دارد. بارزترین نشانه‌های اعتیاد به متادون مشکلات تنفسی و کبدی، تنش و اضطراب، و خلق‌وخوی بد هستند.
نکته مهم در فرایند ترک متادون این است که به‌هیچ‌وجه مصرف قرص و شربت را ناگهانی قطع نکنید. عوارض قطع ناگهانی متادون می‌تواند خطرناک باشد، بهتر است دوز مصرفی به‌تدریج کم شود تا عادت مصرف از بدن فرد بیفتد. در نهایت یادتان باشد که مصرف و ترک متادون در خانه باید زیر نظر پزشک انجام شود.
نشانه های اعتیاد به متادون چیست؟
معمولاً اکثر افرادی که سوءمصرف مواد دارد، اعتیاد خود را منکر می‌شوند. بنابراین راهی نمی‌ماند تا از روی نشانه‌های ظاهری بتوانیم افراد معتاد به مواد مخدر و متادون را تشخیص دهیم. نشانه‌های اعتیاد به متادون تقریباً شبیه علائم افراد معتاد به تریاک، هروئین و یا مورفین است که در ادامه برخی از آن‌ها را آورده‌ایم:
- نوسان در ضربان قلب
- ضعیف شدن نبض و کاهش فشار خون
- تنفس سطحی و اختلال در ریتم تنفسی
- خواب‌آلودگی غیرطبیعی
- تورم صورت
- سردرد
- کاهش تمرکز، کندی و سخت شدن تکلم
- ضعف حافظه و فراموشی
- ضعف، سرگیجه و تهوع
- خشکی دهان
- اسپاسم ماهیچه‌ای
- بدن درد و خارش بدن
- تعریق و لرزش
- سرد شدن بدن
- اختلالات جنسی
- تحریک پذیری و پرخاشگری.
علائم خماری متادون چه هستند و داروی تسکین درد خماری متادون چیست؟
افسردگی و احساس غم شدید، تب و لرز و تمایل زیاد فرد به مصرف مجدد، از علائم ترک متادون هستند و مدت زمان خماری متادون از ۳ ساعت تا ۴۸ ساعت متفاوت است. برخی افراد نیز از سایر روش‌های ترک متادون با قهوه و مصرف دارو ترک متادون استفاده میکنند که بهتر از قبل استفاده با ئزشک مشورت شود.
عوارض مصرف متادون چه هستند؟ (عوارض مصرف خودسرانه متادون)
در مجموع، استعمال هرنوع ماده مخدری تأثیر سوء بر بدن و روح فرد می‌گذارد که بسته به مدت زمان مصرف و دوز مصرفی، این تأثیرات متفاوت خواهند بود. مصرف متادون به‌تنهایی نقش معالجه‌گر ندارد، بلکه صرفا به‌عنوان یکی از اجزای فرآیند ترک اعتیاد معتادان به‌کار می‌رود. معمولا در چند ساعت ابتدایی مصرف، فرد دچار خواب‌آلودگی شدید و کندی تنفس خواهد شد.
شواهد نشان می‌دهند چنانچه مقدار مصرف متادون مطابق با نسخه پزشک باشد، مشکلی برای مصرف‌کننده پیش نخواهد آمد. اما مصرف دوز خودسرانه این ماده می‌تواند تأثیرات نامطلوبی بر اندام‌های داخلی بدن و قدرت تفکر فرد داشته باشد. این مخدر با بالا بردن آنزیم‌های کبدی می‌تواند به کبد آسیب بزند و احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد (متادون و سرطان کبد). از عوارض جانبی شایع مصرف متادون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دل‌درد
- سردرد
- یبوست
- سرگیجه
- استفراغ
- خستگی
- حالت تهوع
- خواب‌آلودگی.
۱. عوارض جدی مصرف متادون به‌عنوان دارو
در مواردی پیش می‌آید که فرد پس از دوره مصرف متادون، نسبت به آن وابستگی پیدا می‌کند و قطع دارو عوارض جسمی برایش به‌دنبال دارد. گاهی شرایط بدتر شده و شاهد عوارض جدی‌تری در فرد خواهیم بود مانند:
- نارسایی تنفسی
- تنگی نفس
- سرگیجه
- سبکی سر
- احساس ضعف
- درد قفسه سینه
- تنفس بسیار کم‌عمق (حرکت قفسه سینه با تنفس)
- افت فشار خون ارتواستاتیک (فشار خون پایین هنگام برخاستن از خواب، بعد از نشستن یا دراز کشیدن)
- غش کردن
- حالت تهوع
- استفراغ
- کاهش اشتها
- دردهای شکمی
- دلیل بی خوابی و جمع شدن مردمک چشم
- کبودی لب
- کهیر زدن و خارش پوست
- ایجاد زخم‌های گوارشی
- کاهش سطح کورتیزول بدن
- عاقبت مصرف متادون در سقط جنین، نازایی و ناباروری
- قطع عادت ماهانه در بانوان
- پوسیدگی دندان
- درد عضلانی و کمردرد
- لرز و تعریق
- خمیازه
- بیقراری
- متادون و نارسایی کلیه
- آبریزش بینی و چشمان اشک‌آلود
- اسهال و گرفتگی معده
- تحریک‌پذیری یا اضطراب.
۲. عوارض روانی بلند مدت استفاده از قرص متادون
مصرف متادون در بلندمدت می‌تواند علاوه بر مشکلات جسمی که برای فرد ایجاد می‌کند، عوارض ناخوشایندی هم در روح و روان او داشته باشد، از جمله:
- افسردگی و احساس نارضایتی از خود
- میل به خودکشی
- اضطراب و بیقراری
- اختلال شخصیت و عدم ثبات آن.
۳. عوارض قرص متادون برای مردان در باروری و عملکرد جنسی آن ها
اختلالات جنسی از جمله عوارض مصرف قرص و شربت متادون در مردان است. مطالعات نشان می‌دهند حدود ۸۷% زنان و ۸۵% مردانی که از شربت و قرص متادون برای مهار اعتیاد به مواد مخدر استفاده کرده‌اند، با مشکل جنسی روبه‌رو شده‌اند.
آیا مصرف متادون بر اسپرم تاثیر دارد؟
عوارض قرص متادون بر اسپرم چیست؟ متادون در طولانی مدت باعث اختلال در عملکرد جنسی و ناباروری می‌شود. مطالعات بر روی مایع منی، کاهش تحرک اسپرم را در مردان مصرف کننده این دارو نشان داده که ممکن است علت بالقوه ناباروری در آن‌ها باشد.
۴. اثرات متادون براى چه مدت باقى مى ماند؟
متادون از جمله مواد مخدر با اثر طولانی‌مدت محسوب می‌شود که این موضوع را به وضوح تست اعتیاد مشخص می‌کند. در فرایند ترک افراد معتاد به مواد شبه افیونی، یک دوز متادون برای یک شبانه‌روز کافی است. افراد معتاد به هروئین باید ۳ تا ۴ بار در روز قرص و شربت مصرف کنند. درمان متادون می‌تواند همیشگی باشد. اما در صورت تشخیص پزشک، می‌توان درمان را به‌صورت تدریجی پایان داد. چراکه قطع ناگهانی مصرف متادون عوارضی مثل اسهال، درد عضلانی و دل‌‌پیچه را به‌دنبال دارد.
اثر متادون بر چهره چیست؟
کهیر یا بثورات پوستی، تورم لب‌ها، زبان و گلو از اثرات آن هستند. حتی ممکن است احساس سرگیجه، سردرد و تپش قلب شدید را هم تجربه کنید که در این موارد حتما باید به اورژانس یا دکتر متخصص مراجعه کنید.
تداخل دارویی متادون با سایر داروها چیست؟
متادون با چه داروهایی تداخل دارد؟ در مواردی هم استفاده همزمان متادون با برخی داروهای خاص شرایط را بدتر کرده و عوارض جانبی استعمال این ماده شبه افیونی را چندبرابر می‌کند. مصرف همزمان این ماده با داروهای زیر ممنوعیت دارد و باعث ایجاد عوارض جانبی مانند تشدید خواب‌آلودگی، اختلال در تنفس و کند شدن تنفس می‌شود:
- سایمتیدین
- آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل کلاریترومایسین و اریترومایسین
- داروهای ضد قارچ مثل ووریکونازول، کتوکونازول و پوساکونازول
- داروهای HIV، مانند ریتوناویر یا ایندیناویر
- داروهای افسردگی
- مصرف همزمان با داروهای بیماری‌های روانی
- مصرف همزمان با داروهای پارکینسون
- تداخل متادون با استامینوفن
- ٰآلپرازولام و متادون با توصیه پزشک مصرف شود