سیستم اندوکرین از شبکه هایی از غدد در بدن تشکیل شده که هورمون مورد نیاز برای تعامل سلول ها را تولید می کنند. این غدد تقریبا مسولیت تمام سلول، اندام و عملکردهای بدن را برعهده دارند.
اگر سیستم اندوکرین سالم نباشد، هنگام بلوغ، بارداری یا کنترل اضطراب به مشکل برمیخورید. همچنین ممکن است سریعا چاق شوید، استخوانهایتان ضعیف شود یا انرژی پایینی داشته باشید چون شکر بهجای حرکت به سمت سلولها و تبدیل به انرژی در جریان خون میماند.
بخش های سیستم اندوکرین
سیستم اندوکرین از غدد بسیاری تشکیل شده است. هیپوتالاموس، غدهی هیپوفیز و پینهآل در مغز قرار دارد. غدد تیروئید و پاراتیروئید در گردن واقع شده است. تیموس بین ششها، آدرنال بالای کلیه و لوزالمعده پشت معده قرار دارد. تخمدان (در زنها) و بیضه (در آقایان) در قسمت لگن واقع شده است.
- هیپوتالاموس سیستم اندوکرین را به سیستم عصبی متصل میکند. وظیفهی اصلی آن این است که فرمان تولید یا توقف تولید هورمون را به غدهی هیپوفیز صادر کند.
- غدهی هیپوفیز اصلیترین غدهی سیستم اندوکرین است. این غده با استفاده از اطلاعاتی که از مغز دریافت میکند، به سایر غدد بدن فرمان میدهد. غدهی هیپوفیز کار تولید بسیاری از هورمونهای مهم مانند هورمون رشد، پرولاکتین، که در شیردهی به مادران شیرده کمک میکند و هورمون لوتئینی را برعهده دارد که استروژن در زنان و تستسترون در مردان را کنترل میکند.
- غدهی پینهآل مادهی شیمیایی به نام ملاتونین را تولید میکند که در آماده شدن بدن برای خواب موثر است.
- غدهی تیروئید هورمون تیروئید را تولید میکند که کنترل سوخت و ساز بدن را برعهده دارد. اگر این غده به اندازهی کافی هورمون تیروئید تولید نکند (وضعیتی که به آن کمکاری تیروئید گفته میشود)، همهچیز به آهستگی اتفاق میافتد. ممکن است ضربان قلب کند شود، دچار یبوست شوید و اضافه وزن پیدا کنید. اگر این غده بیش از اندازه هورمون تیروئید تولید کند (پرکاری تیروئید)، همهچیز سریع میشود. دچار تپش قلب و اسهال میشوید و بدون اینکه قصد لاغر شدن داشته باشید، وزن از دست میدهید.
- پاراتیروئید مجموعهای از چهار غده پشت تیروئید است که در سلامت استخوان نقش دارد. این غدد میزان کلسیم و فسفر را کنترل میکنند.
- تیموس گلبولهای سفید به نام لنفوسیت تی را تولید میکند که با عفونت مقابله میکند و در رشد سیستم ایمنی کودک حیاتی است. تیموس بعد از بلوغ کوچک میشود.
- آدرنال که بیشتر آن را بهخاطر تولید هورمون «حمله یا گریز» آدرنالین (یا اپینفرین) میشناسیم، شامل دو غده است که هورمون کورتیکواستروئید را نیز تولید میکند. این هورمون روی متابولیزم و عملکرد جنسی تاثیر دارد.
- لوزالمعده هم بخشی از سیستم گوارشی و هم بخشی از سیستم اندوکرین است و آنزیم مربوط به تجزیهی غذا را تولید میکند. همچنین کار تولید هورمون انسولین و گلوکژن را برعهده دارد. این هومورنها از مقدار طبیعی شکر در جریان خون و سلولها اطمینان حاصل میکنند.
- اگر بدن انسولین تولید نکند، که در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 چنین است، میزان قند خون بهطرز خطرناکی بالا میرود. در دیابت نوع 2، لوزالمعده معمولا انسولین تولید میکند اما کافی نیست.
- تخمدان در زنان استروژن و پروژسترون تولید میکند. این هورمونها در رشد پستان هنگام بلوغ، تنظیم چرخهی قاعدگی و باروری موثر است.
- بیضه در مردان تستسترون تولید میکند و باعث میشود هنگام بلوغ صورت و بدن فرد مو دربیاورد. همچنین فرمان بزرگ شدن را به آلت تناسلی صادر میکند و در تولید اسپرم نقش دارد.
بیماری های غدد و سیستم اندوکرین
سیستم اندوکرین شبکه ای از غده ها میباشد که هورمون هایی را تولید و ترشح میکنند که به کنترل بسیاری از فرآیندهای مهم بدن کمک میکنند. یکی از این فرآیندها توانایی بدن برای تبدیل کالری ها به انرژی میباشد که به سلول ها و اندام ها قدرت میدهد. سیستم اندوکرین ضربان قلب ، رشد استخوان ها و بافت ها ، حتی توانایی بدن شما برای بچه دار شدن را تحت تاثیر قرار میدهد. این سیستم در اینکه شما دچار دیابت ، تیروئید ، اختلالات رشدی ، نارسایی جنسی و اختلالات هورمونی دیگر شوید یا نه نقشی حیاتی بازی میکند.
غدد سیستم اندوکرین
هر غده سیستم اندوکرین هورمون های ویژه ای را به جریان خون شما ترشح میکند. این هورمون ها از طریق خون شما به سلول های دیگر مهاجرت میکنند و به کنترل یا هماهنگی بسیاری از فرآیندهای بدن کمک میکنند.
غدد اندوکرین شامل موارد زیر میباشند :
غدد آدرنال
دو غده میباشند که روی نوک کلیه ها قرار گرفته اند و هورمون کورتیزول را ترشح میکنند.
هیپوتالاموس
بخشی از مغز است که با تاثیری که بر هیپوفیز میگذارد فعالیت بسیاری از غده های بدن را کنترل میکند.
تخمدان ها
اندام های تولیدمثلی زنان که تخمک ها را آزاد کرده و هورمون های جنسی را تولید میکنند.
سلول های ایسلت پانکراس
سلول های پانکراس ترشح هورمون های انسولین و گلوکاگون را کنترل میکنند.
پاراتیروئید
چهار غده کوچک در گردن که در توسعه استخوان نقش ایفا میکنند.
غده پینه آل
غده ای که نزدیک به مرکز مغز یافت شد و ممکن است مربوط به الگوهای خواب باشد.
غده هیپوفیز (پیتوتاری)
غده ای که در پایه مغز و پشت سینوس ها یافت شد. این غده اغلب غده ارشد نامیده میشود زیرا بسیاری از غدد دیگر بویژه غده تیروئید را تحت تاثیر قرار میدهد. اختلالات غده هیپوفیز میتوانند رشد استخوان ، دوره های قاعدگی زنان و ترشح شیر پستان را تحت تاثیر قرار دهند.
بیضه ها
غدد تولیدمثلی مردان هستند که اسپرم و هورمون های جنسی را تولید میکنند.
تیموس
غده ای در بالای قفسه سینه که به ایجاد سیستم ایمنی اولیه در زندگی کمک میکند.
تیروئید
غده ای شبیه به پروانه در جلوی گردن که متابولیسم ( سوخت و ساز ) بدن را کنترل میکند.
حتی یک وقفه خفیف در عملکرد یک یا تعداد بیشتری از این غدد میتواند تعادل ظریف هورمون ها را در بدن از بین ببرد و منجر به یک اختلال اندوکرین یا اختلالات اندوکرین شود.
علل اختلالات اندوکرین :
- اختلالات اندوکرین معمولا به دو گروه تقسیم میشوند :
- بیماریهای اندوکرینی که ناشی از تولید بسیار کم یا بسیار زیاد هورمون اندوکرین توسط یک غده میباشند که عدم تعادل هورمونی نام دارد.
- بیماریهای اندوکرینی که در اثر تشکیل زخم ها ( مثل گره ها یا تومور ها ) در سیستم اندوکرین ایجاد میشوند و ممکن است میزان هورمون ها را تحت تاثیر قرار ندهند.
سیستم بازخوردی اندوکرین به کنترل تعادل هورمون ها در جریان خون کمک میکند. اگر بدن شما مقدار بسیار زیاد یا کمی از یک هورمون خاص داشته باشد ، سیستم بازخوردی به غده یا غدد مناسب پیام میدهد که مشکل را حل کنند. اگر این سیستم بازخوردی در حفظ میزان درست هورمون ها در جریان خون دچار مشکل شود یا اگر بدن شما این هورمون ها را به طور مناسب از جریان خون حذف نکند ، یک عدم تعادل هورمونی ممکن است رخ دهد.
افزایش یا کاهش میزان هورمون اندوکرین ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود :
- یک مشکل در سیستم بازخوردی اندوکرین
- بیماری
- نارسایی در یک غده که ترشح هورمون های غده دیگر را کنترل میکند ( برای مثال ، یک مشکل در هیپوتالاموس میتواند تولید هورمون در غده هیپوفیز را مختل کند ).
- یک اختلال ژنتیکی مثل نئوپلازی اندوکرین چندگانه (MEN) یا هیپوتیروئیدیسم مادرزادی و …
- عفونت
- آسیب به غده اندوکرین
- تومور غده اندوکرین
بیشتر تومور ها و گره های اندوکرین ( توده ها ) سرطانی نیستند. آن ها معمولا به بخش های دیگر بدن پخش نمیشوند. گرچه ، یک تومور یا گره روی غده ممکن است از تولید مناسب هورمون توسط غده ممانعت کند.
اختلالات اندوکرین ژنتیکی
چندین اختلال اندوکرین ژنتیکی وجود دارند که منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان سیستم اندوکرین از جمله کارسینوئید ها ( تومورهای بدخیمی که در سلول های تولید کننده هورمون غدد آدرنال ایجاد میشوند ) میشوند.
علائم اختلالات اندوکرین ژنتیکی :
- تاخیر رشدی
- کوتاهی قامت
- تاخیر در تکامل جنسی
- نارسایی رشدی
- سرطان غدد آدرنال
- انواع اختلالات اندوکرین ژنتیکی
- اختلالات پانکراس
- اختلالات غده هیپوفیز
- اختلالات تیروئید
- اختلالات پاراتیروئید و استخوان
- اختلالات آدرنال
- اختلالات تولیدمثلی
- اختلالات چندسیستمی
- اختلالات رشد