تشنج یکی از مشکلاتی است که اگر تحت کنترل قرار نگیرد، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به شخصی که به این بیماری مبتلاست وارد کند. برای اینکه این مشکل برای فرد ایجاد نشود، باید تحت درمان با دارو قرار بگیرد. یکی از داروهایی که برای کنترل تشنج استفاده میشود، گاباپنتین است. در ادامه به معرفی این دارو و عوارض جانبی و بیماری‌هایی که تحت کنترل می‌گیرد، می‌پردازیم.
گاباپنتین چیست و قرص گاباپنتین برای چیست؟
گاباپنتین یکی از داروهایی است که در ابتدا برای درمان صرح ایجادشده بود اما بعدا برای درمان دردهای نوروپاتیک مورد استفاده قرار گرفت. در واقع این دارو آنالوگ گاما آمینوبوتیریک اسید است و برای تشنج‌های جزئی هم استفاده میشود.
نام رایج دارو: گاباپنتین – Gabapentin
اسامی تجاری دارو: نورونتین
قرص گاباپنتین برای جلوگیری و کنترل تشنج مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین این دارو برای تسکین دردهای عصبی ناشی از بیماری زونا (بیماری التهاب جوش دردناک ناشی از عفونت) در بزرگسالان به کار می‌رود. گاباپنتین به عنوان داروی ضد تشنج یا ضد صرع شناخته میشود.
نحوه مصرف گاباپنتین چگونه است؟
- قبل از شروع به مصرف گاباپنتین یا هر بار تهیه آن، راهنمای دارویی داخل جعبه را با دقت بخوانید و از پزشک یا دکتر داروخانه راهنمایی بگیرید. این دارو را همراه با غذا یا بدون آن می‌توان مصرف کرد.
- برای کاهش عوارض جانبی این دارو ممکن است پزشکتان برای تنظیم بدنتان با دارو، درمان را از دوزهای کم این دارو شروع کند و بعد آن را اضافه کند. بسیار مهم است که مطابق تجویز دکتر عمل کنید.
- دوز مصرفی خود را افزایش ندهید و مدت زمان بیشتری نسبت به تجویز پزشک این دارو را استفاده نکنید و اولین دوز این دارو را قبل از خواب مصرف کنید.
- برای اثر بهتر داروی گاباپنتین آن را در ساعات مشخص بخورید تا میزان دارو در بدنتان ثابت بماند.
- مصرف این دارو را تا زمانی که پزشک تجویز کرده ادامه دهید.
- اگر برای کنترل تشنج از این دارو استفاده می‌کنید و روزانه ۳ نوبت آن را مصرف می‌کنید، نگذارید بیش از ۱۲ ساعت از مصرف دارو بگذرد؛ زیرا ممکن است باعث افزایش تشنج شود.
- دوز مصرفی را هیچ وقت افزایش ندهید زیرا وضعیت بیماریتان سریع‌تر بهبود نخواهد یافت و خطرات عوارض جانبی جدی افزایش می‌یابد.
قطع داروی گاباپنتین چگونه انجام می شود؟
بدون مشورت با پزشک از قطع مصرف دارو خودداری کنید زیرا ممکن است وضعیت بیماریتان با قطع یکباره دارو بدتر شود. برای قطع دارو احتمالا به صورت کاهش دوز باید عمل کرد.
مصرف گاباپنتین را حتی اگر احساس بهبودی دارید، ادامه دهید. بدون صحبت با پزشک مصرف دارو را قطع نکنید، حتی اگر دچار عوارض جانبی مانند تغییرات غیرمعمول در رفتار یا خلق‌و‌خو شوید.
دوز مصرفی گاباپنتین را افزایش ندهید و مدت زمان بیشتری نسبت به تجویز پزشک این دارو را استفاده نکنید. اولین دوز این دارو را قبل از خواب مصرف کنید.
اگر مصرف گاباپنتین را به صورت ناگهانی متوقف کنید، ممکن است علائم ترک مانند موارد زیر را تجربه کنید؛
- اضطراب
- مشکلات خواب
- حالت تهوع
- درد
- تعریق
دوز مصرف گاباپنتین و موارد مصرف آن کدامند؟
- دوز مصرف داروی گاباپنتین به سن، وزن، وضعیت بیماری، و پاسخگویی بدن شما به درمان و سایر داروهای مصرفی بستگی دارد.
- در کودکان این دوز به وزن آنها نیز بستگی دارد.
- اگر از قرص این محصول استفاده می‌کنید و دکتر مصرف نصف قرص را تجویز کرده است، نصف باقی مانده را در اولین وقت مصرف کنید.
- اگر چند روز از نصف کردن قرص گذشت و قرص را مصرف نکردید، آن را دور بیندازید.
- اگر از کپسول این دارو استفاده می‌کنید آن را با آب زیاد قورت دهید.
قرص گاباپنتین ۱۰۰ برای چیست؟
از قرص گاباپنیتن برای درمان تشنج و کنترل آن استفاده میشود. در صورتیکه این دارو برای کنترل تشنج در کودکان استفاده شود، معمولا از دوزهای پایین استفاده میشود. ممکن است که نیاز باشد چند دوز از این دارو در یک روز استفاده شود. دور ۱۰۰ این دارو از شایع‌ترین دوزهای مورد استفاده است.
گاباپنتین ۳۰۰ برای چیست؟
از قرص گاباپنتین ۳۰۰ یا کپسول گاپنتین ۳۰۰ برای درمان تشنج، سندروم پای بی‌قرار و دردهای نوروپاتیک استفاده میشود. این دارو معمولا با دوز یک بار در روز و یا بیشتر برای کنترل دردها و تشنج تجویز میشود.
کپسول گاباپنتین ۳۰۰ برای چیست؟
شاید از خود بپرسید که فرق قرص گاباپنتین و کپسول گاباپنتین در چیست. جالب است بدانید که کپسول گاباپنتین به علت پوششی که دارد دیرتر و آهسته‌تر از قرص آن آزاد میشود. بنابراین کپسول آهسته رهش در درمان مشکلاتی چون سندرم پای بی‌قرار می‌تواند بسیار موثر و کمک‌کننده باشد. دوزهای موجود برای کپسول گاباپنتین در بازار شامل کپسول گاباپنتین ۱۰۰ و کپسول گاباپنتین ۳۰۰ هستند.
عوارض جانبی گاباپنتین چیست؟
مصرف گاباپنتین ممکن است منجر به عوارضی شود که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم؛
- خواب‌آلودگی
- سرگیجه
- از دست دادن تعادل
- خستگی
- تاری دید و دوبینی
- حرکات غیرمعمول چشم
- لرزش
اگر هر یک از این عوارض ادامه یافت یا بدتر شد به سرعت با پزشک خود تماس حاصل کنید.
اثر گاباپنتین بر اعصاب
گاهی ممکن است که گاباپنتین بر سیستم اعصاب مرکزی اثر بگذارد و برخی از اثرات جانبی آن شامل موارد زیر هستند؛
- گیجی
- خواب آلودگی
- افکار نامعقول
- افسردگی
- اختلال در راه رفتن
- فراموشی
- احساسات ناپایدار
- مشکل در صحبت کردن
- رفتار عصبانی و پرخاشگرانه
- لتارژی
- اختلال حافظه
نکاتی در مورد عوارض جانبی گاباپنتین
برخی از موارد زیر را درباره عوارض جانبی گاباپنتین در نظر داشته‌باشید؛
- در صورتیکه پزشک داروی گاباپنتین را برای شما تجویز کرده‌است، مطمئن باشید فوائد آن بیش از مضراتش بوده است. همچنین لازم است بدانید اکثر افرادی که داروی گاباپنتین را مصرف کرده‌اند، عوارض جدی این دارو را تجربه نکرده‌اند. اگر دچار عوارض جدی این دارو مانند تورم دست‌ها یا مفاصل یا پا و تنگی نفس یا کند نفسی شدید با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
- به‌ندرت کسانی که از داروهای ضدتشنج برای درمان مشکلاتی مانند تشنج، اختلال دوقطبی و درد استفاده می‌کنند، دچار افسردگی، افکار یا اقدام به خودکشی و مشکلات خلقی دیگر شده‌اند. اگر خود یا خانواده‌تان هرگونه تغییر رفتار ناگهانی یا غیر معمولی، افکار یا رفتاری که نشانه‌های افسردگی باشد، افکار یا اقدام به خودکشی و افکار آسیب رساندن به خود را مشاهده کردید، سریعا با پزشک تماس بگیرید.
- لازم است بدانید که واکنش آلرژیک جدی در مورد داروی گاباپنتین نادر است. با این وجود اگر واکنش آلرژیک جدی، مثل تب، تورم غدد لنفاوی، علائم پوستی، خارش، تورم (مخصوصا در صورت، زبان و گلو)، گیجی شدید و اختلال تنفسی را تجربه کردید، سریعا از فوریت‌های پزشکی کمک بگیرید.
موارد احتیاط مصرف گاباپنتین چیست؟
نکات زیر را در نظر داشته‌باشید؛
- اگر به داروی گاباپنتین یا گاباپنتین اناکاربیل حساسیت دارید یا هر حساسیت دیگری دارید قبل از مصرف این دارو را پزشک یا داروساز مشورت کنید. داروی گاباپنتین ممکن است شامل ترکیبات غیر فعالی باشد که موجب بروز حساسیت یا مشکلات دیگر بشود، در این مورد با دکتر داروخانه مشورت کنید.
- قبل از مصرف این دارو سوابق پزشکی خود مخصوصا بیماری‌های کلیوی، سوءمصرف الکل یا مواد مخدر، مشکلات خلقی (مانند افسردگی و افکار خودکشی) و مشکلات تنفسی را به اطلاع پزشک یا دکتر داروخانه برسانید.
- داروی گاباپنتین ممکن است موجب خواب‌آلودگی و تاری دید شما بشود. الکل و ماری جوآنا این حالات را تشدید می کند. لذا از رانندگی و فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند، تا زمانی که در هوشیاری کامل به سر ببرید اجتناب کنید. هنگام مصرف گاباپنتین از خوردن الکل پرهیز کنید و در صورت مصرف ماری جوآنا با پزشک خود صحبت کنید.
- قبل از هر گونه جراحی همه‌ی داروهایی را که مصرف می‌کنید با پزشک یا دندانپزشک خود در میان بگذارید.
- سالمندان ممکن است نسبت به عوارض جانبی این دارو مخصوصاْ تورم دست‌ها، مفاصل و پا، تنگی نفس و کند نفسی، سرگیجه و عدم تعادل حساسیت بیشتری از خود نشان دهند و احتمال سقوط و افتادن بیشتری دارند.
- این دارو در دوران بارداری فقط در صورت صلاحدید و تجویز پزشک باید مصرف شود. در مورد مزایا و خطرات مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
- زمانی گاباپنتین بیش‌ترین اثر را دارد که میزان دارو در بدن در حد ثابت نگه داشته شود. بنابراین هر روز گاباپنتین را در فواصل زمانی مساوی مصرف کنید. اگر برای کنترل تشنج گاباپنتین را ۳ بار در روز مصرف می‌کنید، اجازه ندهید بیش از ۱۲ ساعت بین دوزها فاصله بیفتد، زیرا ممکن است تعداد دفعات حمله‌ی تشنج افزایش یابد.
- گاباپنتین از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل میشود و در این مورد نیز با پزشک مشورت کنید.
سوء مصرف گاباپنتین
گاهی برخی افراد به علت موارد زیر، داروی گاباپنتین را مصرف می‌کنند؛
- نشئگی
- سرخوشی
تداخلات دارویی گاباپنتین با داروهای دیگر
تداخلات دارویی ممکن است عملکرد و تاثیر داروی گاباپنتین را تغییر دهد یا باعث افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آن شود. این مقاله شامل تمامی تداخلات دارویی ممکن نیست، لذا لیست تمامی داروهای مصرفی‌‌تان را با پزشک یا دکتر داروخانه در میان بگذارید و بدون صلاحدید پزشک شروع به مصرف، قطع یا تغییر دوز داروی گاباپنتین نفرمایید. همچنین داروی اورلیستات با گاباپنتین ممکن است تداخل داشته‌باشند.
در صورت مصرف داروهایی که موجب خواب‌آلودگی میشوند و یا موارد زیر با پزشک مشورت‌کنید؛
- الکل، ماری‌جوآنا
- آنتی‌هیستامین (مانند سیتریزین و دیفن هیدرامین)
- داروهای خواب‌آور یا ضد‌اضطراب (مانند آلپرازولام، دیازپام و زولپیدم)
- داروهای شل‌کننده عضله
- داروهای مسکن مخدر (مانند کدئین و مورفین)
بیماری هایی که با گاباپنتین درمان میشوند
در طی چند روز اول درمان، پزشک به تدریج دوز گاباپنتین را افزایش می‌دهد تا بدن شما بتواند خود را با داروی جدید مصرفی سازگار کند. اگر مجبور شدید نصف قرص را مصرف کنید، نیمه‌ی دیگر قرص را در دوز برنامه ریزی شده‌ی بعدی مصرف کنید. اما در صورتی که چند روز از نصف کردن قرص گذشته باشد، بهتر است آن را مصرف نکنید. در زیر به بررسی بیماری‌هایی می‌پردازیم که گاباپنتین در درمان آنها نقش دارد.
۱. تشنج
یک اختلال الکتریکی ناگهانی و کنترل نشده در مغز است. این اختلال می‌تواند باعث تغییراتی در رفتار، حرکات، احساسات و سطح هوشیاری شود. وقوع تشنج بیش از ۲ بار به معنای ابتلا به صرع است. تشنج انواع مختلفی دارد که شدت آنها متفاوت است. بیشتر تشنج‌ها از ۳۰ ثانیه تا ۲ دقیقه طول می‌کشند. تشنجی که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یک فوریت پزشکی است.
تشنج می‌تواند به علت سکته‌ی مغزی، آسیب دیدگی سر و عفونت‌هایی مانند مننژیت اتفاق بیفتد. اما گاهی علت تشنج ناشناخته است. حملات تشنج را می‌توان با دارو کنترل کرد، اما مدیریت تشنج می‌تواند تاثیر به سزایی در زندگی روزمره‌ی فرد داشته باشد. از گزینه‌های درمانی تشنج می‌توان به گاباپنتین اشاره کرد. گاباپنتین در درمان صرع پارشیال با یا بدون جنرالیزاسیون ثانویه، موثر است. همچنین این دارو به عنوان درمان کمکی در بیمارانی که به داروهای ضد صرع مقاوم هستند، به کار می‌رود اما برای صرع ابسنس داروی مناسبی نیست.
۲. نورالژی بعد از هرپس زوستر
نورالژی پس از هرپس زوستر (ویروس آبله مرغان)، شایع‌ترین عارضه‌ی زونا یا آبله مرغان است. زونا بر روی فیبرهای عصبی و پوست تاثیر می‌گذارد. این بیماری باعث درد سوزشی میشود که مدت‌ها پس از بین رفتن بثورات و تاول‌های پوستی زونا ادامه می‌یابد. خطر نورالژی پس از هرپس زوستر با افزایش سن افزایش می‌یابد و در درجه‌ی اول افراد بالای ۶۰ سال را درگیر می‌کند. هیچ درمانی برای درد عصبی بعد از هرپس زوستر وجود ندارد، اما می‌توان علائم را کاهش داد. از گاباپنتین می‌توان برای کاهش این دردها استفاده کرد.
علائم و نشانه‌های نورالژی پس از آبله مرغان، به طور کلی محدود به ناحیه‌ای از پوست است که بیماری زونا برای اولین بار در آن منطقه رخ داده است. ناحیه‌ی درگیر معمولا به صورت نواری در اطراف تنه و در یک طرف بدن است. علائم و نشانه‌های نورالژی پس از زونا شامل این موارد است؛
- درد سوزشی که پس از بهبود بثورات زونا ۳ ماه یا بیشتر طول بکشد
- حساسیت به لمس
- خارش
- بی‌حسی
برخی عوامل باعث افزایش خطر ابتلا به نورالژی بعد از هرپس زوستر میشوند که عبارتند از؛
- در زمان ابتلا به آبله مرغان بیش از ۵۰ سال سن داشته‌باشید.
- شدت زونا و درد، شدید باشد.
- ابتلا به بیماری مزمن دیگری مانند دیابت.
- محل زونا روی صورت یا تنه باشد.
- درمان ضدویروسی بیش از ۷۲ ساعت پس از ظهور بثورات، به تاخیر بیفتد.
۳. سندرم پای بی قرار
وضعیتی است که معمولا یک احساس ناخوشایند باعث ایجاد تمایل غیرقابل کنترل در حرکت‌دادن پاها میشود. حرکت‌دادن پاها و راه رفتن، به طور موقت احساس ناخوشایند را کاهش می‌دهد. این احساسات کمتر بر بازوها تاثیر می‌گذارند.
علامت اصلی سندرم پای بی قرار، تمایل برای حرکت دادن پاها است. این احساس معمولا پس از دراز کشیدن یا نشستن برای مدت طولانی مانند نشستن در اتومبیل، هواپیما یا سالن سینما آغاز میشود. این علائم به طور عمده در شب و هنگام خواب بدتر میشوند.
مواردی مانند وراثت، بارداری، تغییرات هورمونی، کمبود آهن، نارسایی کلیه، اضطراب و بی حسی نخاعی در اعمال جراحی، فرد را مستعد ابتلا به سندرم پای بی قرار می‌کنند.
۴. نوروپاتی دیابتی
نوعی آسیب عصبی است که در صورت ابتلا به دیابت می‌تواند ایجاد شود. نوروپاتی به شکل بی حسی یا سوزن سوزن شدن تجربه میشود. قند خون بالا (گلوکز) می‌تواند به عصب‌های بدن آسیب برساند. نوروپاتی دیابتی اغلب به عصب‌های پاها آسیب می‌رساند. با توجه به اینکه کدام اعصاب آسیب دیده‌اند، علائم نوروپاتی دیابتی می‌تواند از درد و بی حسی در پاها تا مشکلات سیستم گوارشی، دستگاه ادراری، رگ‌های خونی و قلب متفاوت باشد. برخی از افراد علائم خفیفی دارند. اما برای دیگران، نوروپاتی دیابتی می‌تواند کاملا دردناک و ناتوان‌کننده باشد.
نوروپاتی دیابتی عارضه‌ی جدی دیابت است که ممکن است تا ۵۰ درصد افراد دیابتی را درگیر کند. با مدیریت مداوم قند خون و داشتن سبک زندگی سالم، می‌توان از نوروپاتی دیابتی جلوگیری کرد یا پیشرفت آن را کند کرد.
علت دقیق نوروپاتی دیابتی ناشناخته است. محققان تصور می‌کنند با گذشت زمان، قند خون کنترل نشده به اعصاب آسیب می‌رساند و توانایی آنها در ارسال سیگنال را مختل می‌کند و منجر به نوروپاتی دیابتی میشود. قند خون بالا همچنین باعث ضعیف شدن دیواره‌ی رگ‌های خونی کوچک (مویرگ‌ها) میشود که اکسیژن و مواد مغذی برای عصب‌ها را تامین می‌کنند.
نوروپاتی همچنین می‌تواند باعث کاهش احساس در اندام‌ها میشود، به همین دلیل فرد متوجه آسیب‌ها و جراحات وارده به اندام‌ها نمی‌شود. از طرفی به علت اختلال در عملکرد عروق خونی، بهبود زخم افراد دیابتی نسبت به دیگران کندتر صورت می‌گیرد و احتمال عفونت زخم در این افراد بیشتر است.
کنترل ضعیف قند خون، بیماری کلیوی، اضافه وزن و سیگار کشیدن، فرد را بیشتر در معرض نوروپاتی دیابتی قرار می‌دهند. نوروپاتی دیابتی باعث عوارضی از جمله از بین رفتن حس در انگشتان، عفونت‌های دستگاه ادراری و بی اختیاری ادرار، افت شدید فشار خون، مشکلات گوارشی، اختلال عملکرد جنسی و افزایش یا کاهش تعریق میشود.
۵. گاباپنتین برای آرتروز و قرص گاباپنتین و دیسک کمر
می‌دانیم که گاباپنتین برای درمان دیسک کمر داروی مرسومی نیست. از این دارو برای دردهای نوروپاتیک استفاده میشود. دردهایی که معمولا بیماری‌هایی مانند زونا و دیابت باعث آنها میشوند. این که این دارو را مسکن در نظر گرفت و برای آرام کردن هر دردی از آن استفاده کرد، صحیح نیست و می‌تواند باعث ایجاد مشکلات متنوعی شود.