مدت و شدت خونریزی قاعدگی در زنان متفاوت است. اگر خونریزی ماهانه سنگین، طولانی و نامنظم باشد دچار پریود نامنظم یا منوراژی هستید. پریودی که بیش از ۷ روز به طول می انجامد و یا به شکلی باشد که مجبور به تعویض پد یا تامپون بیش از یک بار در هر ساعت شوید پریود سنگین نامیده می‌شود.
علت پریود نامنظم و خونریزی سنگین چیست؟
دلایل نامنظم شدن پریود متعدد است و تنها با بررسی علائم و تشخیص متخصص می‌توانیم بفهمم که علت بروز اختلال قاعدگی نامنظم چیست. به‌طورکلی نامنظم شدن پریود به دلایل زیر وابسته است:
- باروری یک تخمک و شروع بارداری
- شیردهی و افزایش سطح پرولاکتین
- پریمنوپز یا نزدیک شدن به دوره یائسگی
- بروز و عود اختلالات تیروئید که با انجام و بررسی تیروئید و بررسی فاکتورهای T3 و T4 قابل تشخیص است
- مصرف داروهایی که ضدبارداری هستند
- ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
- اختلال در اشتها
- فیبروم رحمی که به شکل توده‌های کوچک و بزرگ در دیواره رحم به وجود می‌آیند
- افزایش وزن و چاقی
- کاهش وزن شدید
- آندومتریوز و رشد بافت داخلی رحم در خارج از آن
- سرطان دهانه رحم
عوارض جانبی برخی داروها
تعدادی از داروهای ضدالتهابی، داروهای ضد انعقادی و داروهای هورمونی بر خونریزی‌های قاعدگی اثرگذارند. همچنین iudمورد استفاده برای پیشگیری از بارداری نیز بر حجم خونریزی قاعدگی تاثیر گذار است.
عدم تعادل هورمونی بدن و پریود نامنظم
هورمون‌های استروژن و پروژسترون در تنظیم ریزش و احیای مجدد دیواره رحم نقش مهمی دارند. افزایش سطح این هورمون‌ها به هر دلیلی باعث خونریزی سنگین قاعدگی می‌شود. این عارضه بیشتر در دختران نوجوانی شایع است که حدود ۱ سال و نیم از شروع دوران قاعدگی آنها سپری شده باشد. همچنین سال‌های نزدیک یائسگی نیز این عدم تعادل بروز می‌کند و باعث عادت ماهانه نامنظم و خونریزی سنگین می‌شود.
بیماری‌های زمینه‌ای
بیماری التهاب لگن و عفونت‌های سیستم ادراری و تناسلی منجر به بروز قاعدگی‌های نامنظم می‌شوند.
اندومترویز
این اختلال نیز از عوامل شایع ایجاد قاعدگی‌های نامنظم است. در این اختلال، بافت پوششی رحم به صورت کاذب در قسمتی دیگر از بدن مانند پشت رحم و یا اطراف لوله فالوپ رشد می‌کند. این بافت کاذب منجر به خونریزی سنگین و درد می‌شود.
اختلالات خونی ارثی
یکی دیگر از علت‌های خونریزی سنگین و قاعدگی نامنظم وجود اختلالات خونی همانند بیماری‌های انعقاد خون است.
وجود تومورهای خوش خیم
تومورهای رحم، دهانه رحم و تومورهای تخمدانی همگی باعث بروز خونریزی‌های سنگین می‌شوند. البته شکل‌گیری چنین تومورهایی به ندرت دیده می‌شود و از عوامل شایع اختلال در قائدگی محسوب نمی‌شوند.
پولیپ در رحم
تشکیل زائده‌های خوش خیم در جداره رحم نیز می‌تواند باعث ایجاد عادت ماهانه نامنظم و درد و خونریزی سنگین گردد. این زائده‌ها را پولیپ می‌گویند. اگر زائده‌ها در بافت عضلانی رحم تشکیل شوند به آنها فیبروئید گفته می‌شود.
اختلالات تخمک گذاری
عدم تخمک گذاری باعث افت شدید پروژسترون در خون شده که حاصل آن بروز پریودهای دردناک و نامنظم است.
آدنومیوز
زمانی که غده‌های جداره رحم با بافت عضلانی پوشیده شوند (آدنومیوز) خونریزی سنگین و اختلال در سیکل قاعدگی روی می‌دهد.
بارداری خارج رحمی و پریود نامنظم
اگر طی دوران بارداری خونریزی مشاهده شود برای بررسی علت آن، به پزشک مراجعه کنید. به صورت طبیعی، در طی حاملگی سیکل قاعدگی متوقف شده و خونریزی رخ نمی‌دهد. البته برخی لکه‌بینی‌ها به ویژه در سه ماهه اول بارداری طبیعی است و جای نگرانی نیست. اما مشاهده خونریزی سنگین در بارداری نیازمند توجه ویژه است چراکه ممکن است تخمک بارور شده در جایی خارج از رحم مانند لوله فالوپ لانه‌گزینی کرده باشد که به آن بارداری خارج رحمی گفته می‌شود.
بروز پریود نامنظم پس از مصرف قرص اورژانسی ضد بارداری
پس از مصرف قرص اورژانسی ضدبارداری، احتمال لکه بینی وجود دارد. پریود شدن پس از مصرف قرص نشان دهنده این است که حامله نیستید. مصرف قرص اورژانسی امکان تاثیر بر حجم خونریزی ماهانه را دارد به طوری‌که در برخی موارد خونریزی سبک و در برخی نیز سنگین‌تر شده و همچنین امکان تغییر در روزهای پریود نیز وجود دارد. اگر این قرص‌ها به طور مکرر استفاده شوند احتمال نامنظم شدن پریودها بیشتر است.
علائم پریود نامنظم چیست؟
مدت سیکل قائدگی و مقدار خونی که در پریود دیده می‌شود برای هر زنی با دیگری متفاوت است. با اینحال، در بیشتر زنان سیکل قاعدگی هر ۲۴ تا ۳۴ روز تکرار می‌شود. خونریزی قاعدگی نیز ۴ تا ۵ روز است و در مجموع حدود ۴۰ سی‌سی خون از دست می‌رود. توجه داشته باشید که عددهای ذکر شده میانگین است و ممکن است حد نرمال شما خارج از حالت میانگین باشد. اگر میزان خونریزی بیش از ۸۰ سی سی باشد به عنوان خونریزی سنگین و قاعدگی نامنظم قلمداد می‌شود. نشانه‌هایی که نشان می‌دهند که خونریزی قاعدگی از حالت نرمال خارج است عبارتند از:
- آغشته شدن بیش از یک تامپون یا پد در هر ساعت در چند ساعت متوالی
- از خواب بیدار شدن در شب برای تعویض تامپون یا پد
- مشاهده لخته‌های خونی درشت در خونریزی ماهانه
- به طول انجامیدن خونریزی قاعدگی بیش از یک هفته
خونریزی سنگین اگر با علائم زیر همراه باشد نشانه ابتلا به کم خونی است:
- ضعف و خستگی
- پوست رنگ پریده
- تنگی نفس
- سرگیجه
اگرچه تفاوت‌هایی در عادت ماهانه زنان دیده می‌شود اما رخ دادن خونریزی در اوسط سیکل قاعدگی و یا خونریزی پس از ارتباط جنسی علائم اختلال در قاعدگی است و بایستی به پزشک مراجعه کرد.
چگونه بفهمم دوره‌های پریود نامنظم است؟
اشاره کردیم که دلایل بروز پریود نامنظم متعدد هستند، اما در صورت داشتن علائم زیر می‌توانید مشکوک شوید که درگیر مشکل پریود نامنظم هستید و باید به پزشک مراجعه کنید:
- سیکل قاعدگی شما بیشتر از ۳۵ روز یا کمتر از ۲۱ روز طول می‌کشد
- درحالی‌که باردار نیستید بیش از ۳ ماه پریود نشده‌اید
- از زمان شروع قاعدگی بیش از ۷ روز است که خونریزی دارید
- سیکل‌های پریود شما ناگهانی تغییر محسوس می‌کنند
- در روزهای پریود درد شدیدی را تجربه می‌کنید
- تب دارید و یا ترشحات غیرعادی از واژن خارج می‌شود
- فاصله زمانی بین تعویض دو نوار بهداشتی کمتر از ۱ ساعت است
چه زمانی برای پریود نامنظم به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هر کدام از علائم زیر توصیه بر این است که به پزشک مراجعه شود:
- خونریزی در بین دو پریود
- داشتن خونریزی پس از رابطه جنسی
- خونریزی در دوران بارداری
- تجربه خونریزی پس از یائسگی
- اگر پریود بیش از یک هفته به طول انجامد
- درد شدید در هنگام پریود
- تب
- ترشحات غیر عادی و بد بو
- کاهش و یا افزایش ناگهانی وزن
- رشد غیر طبیعی موها
- ظاهر شدن آکنه‌های جدید
- خروج ترشحات از پستان
برای اینکه تغییرات و یا بروز هر گونه بی‌نظمی را در عادت ماهانه تشخیص دهید بهتر است در چند سیکل قاعدگی متوالی موارد زیر را یادداشت کنید:
- مدت خونریزی
- حجم آن
- تعداد تامپون یا پد استفاده شده و علائمی که بروز می کند
- شدت درد
پریود نامنظم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر دچار اختلال در سیکل قاعدگی باشید پزشک در ابتدا ناحیه لگنی را معاینه می‌کند و سپس سوالاتی در خصوص سابقه درمانی از شما می‌پرسد. در صورتی‌که هر گونه داروی و یا مکملی استفاده می‌کنید آن را بایستی با پزشک اطلاع دهید. بر اساس علائمی که بروز کرده و صلاحدید پزشک یکی از آزمایشات زیر تجویز می‌شوند:
- تست پاپ اسمیر: در این تست وجود هر گونه عامل عفونی و یا بدخیمی در رحم تشخیص داده می‌شود
- آزمایش خون: در این آزمایش مواردی همچون کم خونی، اختلالات انعقادی خون و عملکرد تیروئید ارزیابی می‌شود
- سونوگرافی لگنی: در سونوگرافی لگنی تصاویری از رحم، تخمدان‌ها و سایر اجزاء سیستم باروری به دست می‌آید
- بیوپسی رحم: اگر پزشک شما قصد ارزیابی بافت رحم را داشته باشد آزمایش بیوپسی رحم را تجویز می‌کند. در طی این آزمایش یک نمونه کوچک از بافت رحم برداشته شده و جهت ارزیابی بیشتر به آزمایشگاه تشخیص طبی ارسال می‌شود.
- هیسترکتومی: این روش نیز نیز جهت مشاهده داخل رحم به کار می‌رود. معمولا این روش برای تشخیص پولیپ‌ها و برداشتن آنها به کار می‌رود
پریود نامنظم چگونه درمان می‌شود؟
نوع روش درمان بستگی به عوامل زیر دارد:
- سلامت عمومی و شرایط جسمانی فرد
- علت اختلالات قاعدگی و نوع بیماری‌های زمینه‌ای
- سابقه بارداری و برنامه آینده فرد برای بارداری
با مشخص شدن موارد بالا، یکی از درمان‌های زیر متناسب با شرایط فرد تجویز می‌شود:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) نظیر ایبوپروفن و ناپروکسن که قادرند خونریزی و درد قاعدگی را کاهش دهند
- مکمل‌های آهن برای درمان کم خونی
- درمان عدم تعادل هورمونی با روش‌های جایگزینی هورمون
- قرص‌های پیشگیری از بارداری برای تنظیم سیکل قائدگی و سبک شدن پریودها
آسپیرین و محصولاتی که حاوی آسپیرین هستند باعث تشدید خونریزی می‌شوند.
روش‌های غیر دارویی برای درمان پریود نامنظم
کورتاژ
کورتاژ یک عمل سبک و سرپایی محسوب می‌شود که در آن ابتدا دهانه رحم متسع شده و سپس بافت جداره رحم براشته می‌شود. این روش بسیار رایج است و سبب کاهش حجم خونریزی قاعدگی می‌شود.
جراحی
در صورتی که در سیستم باروری تومور از نوع خوش خیم و یا بدخیم مشاهده گردد، از روش جراحی برای برداشتن آن کمک گرفته می‌شود. در برخی بیماران برای برداشتن فیبروئید نیز روش جراحی به کار می‌رود اما برداشتن پولیپ با روش هیستروسکوپی انجام می‌شود.
ابلیشن اندومتر
این روش زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فرد به داروهای کاهش‌دهنده خونریزی و علائم مرتبط با عادت ماهانه نامنظم پاسخ نداده باشد. در این روش دیواره خارجی رحم تخریب می‌شود تا مقدار خونریزی قاعدگی به حداقل ممکن برسد.
تکنیک‌‌های رزکسیون
در روش رزکسیون جداره رحم برداشته می‌شود. از معایب روش رزکسیون این است که شانس بارداری به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. اگر قصد بارداری و بچه دار شدن دارید باید موضوع را با پزشک مطرح کنید.
هیسترکتومی
در این روش جراحی رحم و دهانه رحم و در صورت لزوم، تخمدان‌ها نیز برداشته می‌شوند. عمل هیسترکتومی باعث یائسگی زودهنگام و همچنین منجر به از دست رفتن دائمی توانایی بارداری و فرزندآوری می‌شود. معمولا روش هیسترکتومی برای درمان تومور و یا فیبروئیدها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سایر روش‌های درمان پریود نامنظم
درمان قاعدگی نامنظم با توجه به وضعیت بیمار و علت بروز مشکل اتخاذ می‌شود. بنابراین پزشک پس از بررسی آزمایشات، علائم و معاینه شما درمان‌های مختلفی همچون موارد زیر را تجویز خواهد کرد:
- ورزش کردن و انجام تمرینات به‌خصوص ورزشی
- مصرف دوره‌ای داروهایی که بیشتر برای پیشگیری از بارداری تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند در تنظیم قاعدگی نیز تأثیرگذار باشند
- مصرف متفورمین که به تنظیم قاعدگی و کاهش وزن کمک می‌کند
- مصرف مکمل‌های غذایی مانند ویتامین D
- پیروی از یک برنامه غذایی خاص و افزایش وزن
- درمان اختلال تیروئید
- استفاده از روش آی یو دی هورمونی