آیا می‌دانید منظور از AML چیست؟ سرطان AML درواقع یکی از انواع سرطان خون یا لوسمی است. از AML تحت عنوان لوسمی میلوژن حاد یاد می‌شود. این نوع سرطان در بزرگ‌سالان و اطفال شیوع دارد. همچنین این سرطان خون شایع‌ترین نوع لوسمی در بزرگ‌سالان به شمار می‌رود. در این بخش با توضیحی مختصر درباره سرطان خون، اختصاصاً به بررسی لوسمی از نوع AML می‌پردازیم.
سرطان AML در کدام طبقه قرار دارد؟
برای اینکه پزشک بتواند تشخیص دهد بیمار درگیر به کدام نوع لوسمی است از نتایج آزمایشات و همچنین فاکتورهای استاندارد طبقه‌بندی عارضه‌ها استفاده می‌کند. لوسمی به دو صورت طبقه‌بندی می‌شود:
- طبقه‌بندی بر اساس سرعت پیشرفت، به دو دسته مزمن و حاد تقسیم می‌شود
- طبقه‌بندی بر اساس نوع گلبول سفید درگیر به لوسمی، به دو دسته لنفوسیتی و میلوژن تقسیم می‌شود
طبق این توضیح می‌توان دریافت که سرطان AML از گروه لوسمی میلوژن است. منظور از لوسمی میلوژن این است که سلول‌های میلوئید تحت تأثیر عارضه قرار دارند. سلول‌های میلوئیدی نقش برجسته‌ای در تولید گلبول‌های قرمز، سلول‌های ساخت‌وساز پلاکت و گلبول‌های سفید دارند.
سرطان AML
سرطان AML در گروه لوسمی‌های میلوژن قرار می‌گیرد و به لحاظ سرعت پیشرفت در گروه حاد جای می‌گیرد. AML یا لوسمی میلوژن حاد هم در کودکان و هم در بزرگ‌سالان گزارش می‌شود و خاص یک گروه سنی نیست. اما از طرفی باید این مطلب را نیز یادآور شویم که سرطان AML شایع‌ترین نوع لوسمی حاد در گروه سنی بزرگ‌سالان به شمار می‌رود. پس بیشتر مبتلایان سرطان خون از گروه بزرگ‌سالان بیش از CLL، ALL و CML ریسک ابتلا به AML را دارند.
علت ابتلا به سرطان AML چیست؟
هنوز دلیل مشخصی و واضحی در مورد اینکه چرا افراد درگیر سرطان AML می‌شوند، وجود ندارد. در بیشتر موارد علت قابل‌شناسایی نیست؛ اما AML نیز همچون دیگر انواع لوسمی و سرطان‌ها ریسک فاکتور دارد. برخی از عواملی که سبب افزایش خطر ابتلا به AML می‌شوند، عبارت‌اند از:
- داشتن یک اختلال خونی یا برخی از شرایط ژنتیکی همچون سندرم داون
- شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قبلی
- قرار گرفتن مکرر در معرض سطح بالایی از اشعه
- سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض بنزن، ماده‌ای که در تولید سیگار کاربرد دارد
علائم سرطان AML
علائم لوسمی AML ممکن است در رده‌های سنی مختلف و همچنین برحسب جنسیت و دیگر فاکتورهای موثر متفاوت باشند. شایع‌ترین علائم AML عبارت‌اند از:
- تب
- کبودی
- خونریزی
- احساس خستگی
- تنگی نفس
- رنگ‌پریدگی پوست
- احساس ضعف
- ابتلا به عفونت‌های تکرارشونده
- سردرد
- تاری دید
- سرگیجه
- تورم لثه‌ها
- تورمغدد لنفاوی
- احساس درد در قفسه سینه
- زخم‌هایی که التیام پیدا نمی‌کنند
- کاهش وزن و بی‌اشتهایی
- احساس درد در مفاصل و استخوان‌ها
- بثورات لکه‌های قرمز مسطح ریز
- تورم طحال و کبد
آیا سرطان خون AML کشنده است؟
خوشبختانه پیشرفت‌های عملی گسترده‌ای در این زمینه صورت گرفته و بسیاری از مبتلایان به انواع سرطان خون همچون سرطان خون AML نیز می‌توانند بهبود پیدا کنند. باوجوداین می‌توان گفت بله، AML در مقایسه با دیگر انواع لوسمی کشنده‌تر به نظر می‌رسد؛ اما این موضوع در مورد کسانی است که نسبت به علائم خود بی‌تفاوت بودند و خیلی دیر متوجه ابتلا به AML شده‌اند، صدق می‌کند. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود احتمال درمان آن بیشتر است؛ بنابراین انجام آزمایشات غربالگری را فراموش نکنید.
درمان AML
درمان AML لازم است جدی تلقی شود و سریعاً شروع شود. چراکه AML از نوع حاد و پیش‌رونده است و می‌تواند به‌سرعت گسترش پیدا کند. درمان اصلی و رایجی که برای AML تجویز می‌شود، شیمی‌درمانی است. با استفاده از شیمی‌درمانی سلول‌های سرطانی خون تا حد امکان از بین برده می‌شوند. در این صورت ریسک عود و پیشرفت مجدد عارضه به حداقل می‌رسد. در مواردی که پزشک معالج تشخیص دهد، لازم است بیمار همزمان در کنار شیمی‌درمانی تحت پرتودرمانی فشرده و پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی قرار بگیرد.
برنامه درمانی سرطان AML
درمان AML معمولاً دومرحله‌ای است:
- مرحله القاء
در مرحله القاء که مرحله نخست درمان لوسمی AML محسوب می‌شود، هدف اصلی از بین بردن حداکثر سلول‌های سرطانی در جریان خون و مغز استخوان بیمار است. همچنین در این مرحله داروها سبب کاهش علائم عارضه می‌شوند و بیمار نشانه‌های بهبود را تجربه می‌کند.
- مرحله تثبیت
در مرحله تثبیت هدف جلوگیری از عود مجدد سرطان AML است. در مرحله تثبیت تلاش تیم پزشکی بر این است که سلول‌های سرطانی که در خون و مغز استخوان باقی ماندند را از بین ببرند.
انواع AML
پزشکان AML را در چند نوع متفاوت طبقه‌بندی می‌کنند. آن‌ها از این طبقه‌بندی هدف تعیین راحت‌تر روش درمانی و چشم‌انداز تأثیر درمان بر بهبود وضعیت بیمار را دنبال می‌کنند. دلیل این کار این است که AML برخلاف دیگر عارضه‌های سرطانی که همراه با تومور هستند، مراحلی مشابه با آن‌ها ندارد. انواع مختلف AML با روش‌های درمانی مختلفی تحت کنترل و درمان قرار می‌گیرند. همین‌طور روند درمانی اتخاذشده می‌تواند بر میزان بقای بالقوه نیز تأثیر داشته باشد. طبقه‌بندی فرانسوی، بریتانیایی و آمریکایی لوسمی AML زیرگروه‌های زیر را در برمی‌گیرد:
- M0. لوسمی میلوبلاستیک حاد تمایز نیافته
- M۱. لوسمی میلوبلاستیک حاد با حداقل بلوغ
- M۲. لوسمی میلوبلاستیک حاد با بلوغ
- M۳. لوسمی پرومیلوسیتیک حاد (APL)
- M۴. لوسمی میلومونوسیتی حاد
- M۴ eos. لوسمی میلومونوسیتی حاد همراه با ائوزینوفیلی
- M۵. لوسمی مونوسیتی حاد
- M۶. لوسمی اریتروئید حاد
- M۷. لوسمی مگاکاریوبلاستیک حاد
بنابراین اگر فرد درگیر به سرطان خون از نوع AML باشد، حتماً پس از تشخیص، متخصص آنکولوژیست توضیح می‌دهد که بیمار درگیر به کدام نوع فرعی AML است.
سرطان خون AML درمان دارد؟
بیشتر مبتلایان به AML تحت درمان شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند و این روش درمانی در مهار عارضه واقعاً موثر است. داروهای شیمی‌درمانی با سرعت بالا سلول‌های غیرطبیعی در حال تکثیر را مورد هدف قرار داده و از بین می‌برند؛ بنابراین شیمی‌درمانی قادر است که این عارضه را بهبود ببخشد. پس از شیمی‌درمانی تعداد سلول‌های خونی به محدوده طبیعی برمی‌گردد و بیمار نشانه‌های عارضه AML را تجربه نمی‌کند.
بر اساس یک مطالعه معتبر در انجمن سرطان ACS، حدود ۹۰ درصد از کسانی که درگیر به یک نوع از سرطان AML یعنی لوسمی پرومیلوسیتیک حاد هستند، بعد از دوره اول شیمی‌درمانی کاملاً بهبود پیدا می‌کنند. مبتلایان به دیگر انواع AML حدوداً ۶۷ درصد شانس بهبود دارند و این میزان بسیار امیدوارکننده است. حدوداً نیمی از افراد بالای ۶۰ سال نیز، پس از شیمی‌درمانی بهبود پیداکرده و درمان می‌شوند. گروهی که بعد از دوره اول شیمی‌درمانی وارد دوره بهبودی می‌شوند، در این وضعیت باقی می‌مانند و کاملاً درمان می‌شوند. باوجوداین ریسک برگشت AML در طول زمان، در یک گروه خاص رد نمی‌شود.
آیا سرطان AML در کودکان درمان می‌شود؟
اگر فرزند درگیر به عارضه AML دارید، خیلی امیدوار باشید. بر اساس مطالعات معتبر اثبات‌شده که خردسالان و کودکان نسبت به بزرگ‌سالان خیلی کمتر در معرض خطر این عارضه قرار دارند. خبر خوب این است که حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد از کودکان مبتلا به لوسمی AML بعد از درمان القایی بهبود پیدا می‌کنند. ممکن است در برخی از کودکان AML مجدد برگردد اما همچنان قابل‌کنترل شد.
آیا پاسخ به درمان بر میزان بقا مبتلایان AML تأثیرگذار است؟
قطعاً درمان درست و به‌کارگیری تکنیک درمانی موثر می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در بهبود وضعیت بیمار، درمان کامل او و افزایش کیفیت طول عمر او داشته باشد. گروهی از مبتلایان به AML خیلی بهتر به درمان پاسخ می‌دهند. درصورتی‌که بیمار تحت درمان شیمی‌درمانی قرار بگیرد و عارضه در او حدود ۵ سال عود نکند، این فرد درمان شده معرفی می‌شود.
آیا شیمی‌درمانی تکرار می‌شود؟
ممکن است پیش بیاید که پزشک مجدداً درمان القائی را تجویز کند، اما نباید بیمار در این خصوص نگران شود. گاهی یک مرحله درمان القائی کفایت نمی‌کند و شاید لازم باشد پیش از شروع مرحله تثبیت، یک‌بار دیگر مرحله القاء تکرار شود.
درصورتی‌که پزشک معالج ریسک بروز عوارض جدی درمان را در بیمار بالا ارزیابی کند، احتمال دارد که شیمی‌درمانی با شدت و دوز پایین را تجویز نماید. همچنین در طول مرحله القاء بیمار همچنان تحت نظارت پزشک متخصص خواهد بود و در صورت نیاز تحت درمان‌های موثر دیگر نیز قرار می‌گیرد. مثلاً ممکن است همزمان شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و پیوند مغز استخوان تجویز شود.
آیا شیمی‌درمانی AML عوارض دارد؟
همانند تمام روش‌های درمانی دیگر شیمی‌درمانی نیز عوارضی به همراه خواهد داشت. اما باید به خاطر بسپارید که عوارض جانبی معمولاً گذرا هستند و پس از درمان عارضه کاملاً برطرف می‌شوند. ازجمله عوارض جانبی شایع شیمی‌درمانی در مبتلایان به AML می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- خستگی
- ریزش مو
- اسهال
- زخم دهانی
- کاهش اشتها
- کبودی و خونریزی راحت بافت‌ها
- ناباروری، در بیشتر موارد موقتی