از بین بیماران مبتلا به ایدز، 16 % از بیماری شان مطلع نیستند. علاوه بر عدم دریافت درمان مورد نیاز، این احتمال وجود دارد که آن ها ایدز را به طور ناخواسته به دیگران انتقال بدهند. در واقعیت امر، 40 % موارد جدید ابتلا به ایدز ، بوسیله بیماران تشخیص داده نشده سرایت نموده اند.
مطابق توصیه های راجع به آزمایش ایدز، به عنوان یک منبع مطمئن، از ارائه دهندگان خدمات درمانی خواسته می شود تا غربالگری ایدز را به یک بخش دائمی از مراقبت های درمانی استاندارد خود تبدیل بکنند. آن ها باید این عمل را مستقل از هرگونه مخاطرات بالقوه انجام بدهند.
علیرغم این توصیه ها، بسیاری هرگز آزمایش ایدز را انجام نداده اند.
تمامی کسانی که آزمایش تست را پُشت سر نگذاشته اند، باید درخواست این آزمایش را بدهند. آن ها می توانند در نزدیک ترین مرکز درمانی، به صورت رایگان و ناشناس آزمایش بشوند.
چه افرادی به آزمایش ایدز نیاز دارند؟
توصیه این است که آزمایش ایدز در تمامی محیط های ارائه دهنده خدمات درمانی در دسترس باشد. به طور خاص، باید آزمایش ایدز را همزمان با آزمایش سایر بیماری های مقاربتی/ منتقله از طریق جنسی (STI) انجام داد.
آندسته از افرادی که از طریق یکسری رفتارها در معرض ریسک بالاتر ابتلا به ایدز قرار می گیرند، باید حداقل یکبار در سال تست بشوند.
شناخته شده ترین عوامل مخاطره آمیز به شرح زیر هستند :
- داشتن چندین شریک جنسی
- انجام سکس بدون کاندوم یا سایر روش های پیشگیری
- سکس بدون کاندوم یا سایر روش های پیشگیری ، یا عدم تکمیل پروفیلاکسی/ پیشگیری قبل از مواجهه با خطر ایدز (PEP)
- دارای شریک جنسی مبتلا به ایدز
- مصرف مواد به صورت تزریقی
آزمایش ایدز به ازای حالت های زیر توصیه می شود :
- قبل از شروع یک رابطه جنسی جدید
- اگر شخص متوجه باردار بودن بشود
- اگر فرد علایمی از سایر بیماری های مقاربتی را دارا باشد
در حال حاضر به عفونت ایدز به چشم یک بیماری قابل مدیریت نگریسته می شود، علی الخصوص در مواقعی که درمان سریعاً آغاز بشود.
در صورتی که فرد از قبل ایدز داشته باشد، تشخیص و درمان زودرس می تواند برای اهداف زیر مفید واقع بشود :
- بهبود شرایط ذهنی- روانی آن ها
- کاهش ریسک پیشرفت بیماری
- جلوگیری از رشد بیماری در مرحله 3- ایدز
این اقدامات خطر سرایت دادن بیماری از یک فرد به فردی دیگر را کاهش می دهند.
طول عمر مورد انتظار برای افرادی که ایدزشان تشخیص داده بشود و سریعاً تحت درمان قرار بگیرد، مشابه افراد فاقد ویروس است. افرادی که به هر نحوی در معرض ابتلا به ایدز باشند، باید در سریعترین زمان ممکن تحت مراقبت قرار بگیرند.
در برخی مواقع، هنگامی که درمان طی 72 ساعت صورت گرفته باشد، آنگاه درمانگران پیشگیری پس از ابتلا (PEP) را توصیه می کنند.
یکسری اقدامات اضطراری می توانند احتمال مبتلا شدن به ایدز، پس از قرارگرفتن در معرض تهدید مربوطه را کاهش بدهند.
چه آزمایشاتی برای تشخیص ایدز در دسترس هستند؟
آزمایشات متعددی برای تشخیص و شناسایی ایدز در دسترس هستند. می توان این آزمایشات را روی نمونه های خون یا بزاق انجام داد. نمونه های خون از سوراخ کردن انگشت در محیط کار، یا نمونه گیری در محیط آزمایشگاه بدست می آیند.
در سال 2012، منبع مورد اعتماد سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) ؛ کیت آزمایش خانگی ایدز با عنوان Oraquick را تایید کرد. این نخستین تست خانگی ایدز است که با قرار دادن سواب داخل دهان انجام می شود.
اگر شخصی احساس بکند به ایدز مبتلا شده است، یک تست استاندارد به مدت زمان 1-6 ماه پس از ورود عفونت به بدن نیاز دارد، تا نتایج مثبتی حاصل بشوند.
این آزمایشات استاندارد،آنتی بادی های ایدز را شناسایی می کنند، و از تشخیص خود ویروس محروم هستند. آنتی بادی یک نوع پروتئین است که با عوامل بیماری زا (پاتوژن ها) می جنگد.
مطابق گزارش سازمان avert، نسل سوم از آزمایشات ایدز این قدرت را دارند که وجود ایدز را تنها 3 ماه پس از ورود به بدن شناسایی بکنند (آزمایشات ELISA).
علت این است که حداقل سه ماه طول می کشد که بدن آنتی بادی های قابل تشخیص را تولید بکند.
نسل چهارم از آزمایشات ایدز ، با بررسی آنتی بادی ها و آنتی ژن p24، این توانایی را دارند که ایدز را یک ماه پس از انتقال شناسایی بکنند. آنتی ژن ها موادی هستند که واکنش ایمنی را در بدن ایجاد می کنند.
مطابق پروژه از آلیس بپرسید ، که توسط دانشگاه کلمبیا تهیه شده است، 97 % افراد ایدزی ، طی 3 ماه سطح آنتی بادی هایشان به حد مشخصی می رسد. البته ممکن است سطح قابل تشخیص آنتی بادی برای برخی افراد 6 ماه باشد. این حالت بشدت نادر است.
چه آزمایشاتی برای غربالگری ایدز در دسترس هستند؟
اگر تشخیص این باشد که فردی به ایدز مبتلا شده است، مهم است که وضعیت شان به صورت پیوسته مورد نظارت قرار بگیرد.
مراقبان سلامت قادر هستند به طرق مختلفی این عمل را انجام بدهند. دو شاخص متداول برای اندازه گیری ابتلا به ایدز عبارتند از : 1- شمارش CD4 ، 2- بار ویروسی
شمارش CD4
ایدز سلول های CD4 را هدف گیری کرده، و آن ها را نابود می سازد. CD4 یک نوع خاص از گلبول های سفید خون است که داخل بدن یافت می شود. بدون درمان، تعداد سلول های CD4 کاهش می یابد. علت این است که ویروس به مرور زمان به این سلول ها حمله می کند.
اگر تعداد سلول های CD4 یک فرد به کمتر از 200 سلول در هر میلی متر مکعب از خون کاهش یابد ، آنگاه ایدز درجه 3 برای آن ها تشخیص داده می شود.
درمان زودرس و موثر، به فرد کمک می کند تا تعداد سلول های CD4 خود را در حد مطلوبی قرار بدهد. بدین ترتیب از ورود بیماری به مرحله 3 (ایدز نوع 3) جلوگیری می شود.
در صورتی که درمان کارساز باشد، تعداد سلول های CD4 ثابت مانده یا افزایش می یابد. همچنین تعداد این سلول ها نشانه خوبی از عملکرد کُلی سیستم دفاعی بدن است.
در صورتی که تعداد CD4 یک فرد به کمتر از سطوح مشخصی برسد، خطر ابتلای وی به برخی بیماری ها بشدت افزایش می یابد.
بار ویروسی
بار ویروسی معیاری از میزان گسترش عفونت ایدز داخل خون است. یک خدمات دهنده سلامت با سنجش بار ویروسی، میزان اثربخشی روش درمانی اتخاذی، و وضعیت بیماری را می سنجد.
هنگامی که بار ویروسی فرد کم یا غیرقابل تشخیص باشد، احتمال گسترش بیماری به ایدز درجه 3، یا مواجهه با نواقص احتمالی سیستم ایمنی بیشتر می شود.
ضمناً در مواقعی که بار ویروسی غیرقابل تشخیص باشد، احتمال انتقال ایدز به دیگران بشدت کاهش می یابد.
افرادی که بار ویروسی شان در حد غیرقابل تشخیصی قرار دارد، باید کماکان به استفاده از کاندوم و سایر روش های پیشگیری در حین رابطه جنسی ادامه بدهند.بدین ترتیب از انتقال بیماری به دیگران جلوگیری می شود.
مقاومت در برابر دارو
ارائه دهنده خدمات سلامت می تواند گونه های مختلف ایدز را از نظر مقاومت به درمان های دارویی تست بکند. بدین ترتیب مشخص می شود که چه روش دارویی بهترین گزینه درمان ایدز است.
سایر تست ها
ارائه دهنده خدمات سلامت این قدرت را دارد که از سایر تست ها برای نظارت بر عوارض یا آثار جانبی ایدز، در افراد بیمار استفاده بکند. به عنوان مثال، می توان تست های منظمی را روی موارد زیر انجام داد :
- نظارت بر عملکرد کبد
- نظارت بر عملکرد کلیه
- نظارت بر تغییرات قلبی-عروقی یا متابولیکی
علاوه بر این، بررسی ها و آزمایشات بدنی نیز برای تعیین وضعیت سایر بیماری ها و عفونت های مرتبط با ایدز در دسترس هستند :
- سایر بیماری های مقاربتی
- عفونت مجرای ادراری
- سل
تفاوت HIV و ایدز چیست؟
ویروس HIV به‌عنوان دشمن سیستم ایمنی انسان شناخته می‌شود چراکه به‌محض ورود به بدن به سلول‌های CD۴ که نوعی از سلول های T کمک کننده(Helper T cells) هستند، حمله می‌کند. این ویروس با ورود به این سلول‌ها در آنجا تکثیرشده و پس از مدتی سلول را از بین می‌برد و خود و ویروس‌های تکثیرشده از سلول خارج می‌شوند و به سراغ سلول بعدی می‌روند.
به همین ترتیب، به‌مرورزمان این ویروس اغلب سلول‌های CD۴ سیستم ایمنی را نابود می‌کند به‌طوری‌که سیستم ایمنی در یک سراشیبی و افول قرار می‌گیرد. زمانی که سیستم ایمنی توان اولیه خود را از دست بدهد یارای مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها را از دست خواهد داد. اگر HIV تحت درمان قرار نگیرد سیستم ایمنی توان خود را از دست می‌دهد و فرد به یک بیماری به نام سندرم نقص ایمنی اکتسابی معروف به ایدز مبتلا می‌شود. در مرحله ایدز، سیستم ایمنی ضعیف‌تر از آن است که بتواند در برابر باکتری‌ها، ویروسها و یا قارچ‌ها واکنش مثبتی از خود نشان دهد.
بدون درمان، امید به زندگی در مرحله ایدز حدود ۳ سال است اما با درمان ضد رتروویروسی، HIV را می‌توان به‌خوبی مدیریت کرد و امید به زندگی تقریباً مشابه فردی خواهد شد که به HIV مبتلا نشده است. تخمین زده می‌شود که ۱٫۲ میلیون آمریکایی در حال حاضر به HIV مبتلا هستند و از هر ۷ نفر ۱ نفر نمی‌داند که به این ویروس مبتلا شده است.
تعداد CD4کمتر از 200 سلول به ازای میلی متر مکعب ، تنها نشانه پیشرفت بیماری به مرحله 3 نیست. ایدز نوع 3 بر اساس وجود بیماری ها یا عفونت های فرصت طلبانه نیز قابل توصیف است :
- بیماری های قارچی همچون کوکیدیومایکوزیس یا کریپتوکوزیس
- عفونت مخمر یا کاندیدیازیس در ریه ها، دهان، مری
- هیستوپلاسموزیس ، یک نوع عفونت ریه
- ذات الریه جیروچی پونوموسیتیس، که پیشتر با عنوان پونوموکیستیک کارینی شناخته می شد
- ذات الریه عود کننده
- سل
- کمپلکس آویم میکوباکتریوم ، یک عفونت باکتریایی
- تبخال مزمن ، طول بیشتر از یک ماه
- بیماری های روده ای، ایزوپروزایس و کریپتوپوریودیس
- بیماری سالمونلای عود کننده
- توکسوپلاسموز ، یک عفونت انگلی در مغز
- لوکوانسفالوپاتی پیشرونده چندکانونی (PML)، یک بیماری مغزی
- سرطان تهاجمی گردن
- کاپوسی سارکوما
- سرطان لنفی
- سندروم تخریب وزن، کاهش شدید وزن
ادامه تحقیقات راجع به ایدز
با پیشرفت روش های آزمایش، محققان امیدوارند در سال های آینده ، مسیرهایی را برای تشخیص واکسن یا درمان، کشف بکنند.
تا سال 2020، بیش از 40 داروی ضد رتروویروس در بازار موجود بودند. روش ها و فرمول بندی های جدید همواره مورد تحقیق قرار می گیرند.
آزمایشات فعلی فقط نشانگرهای ویروس را تشخیص می دهند، نه خود ویروس را. البته محققان درصدد کشف راه هایی هستند که ویروس از طریق آن ها در سلول های سیستم ایمنی مخفی می شود. چنین کشفی به درک بهتر، و دستیابی به اطلاعات بیشتر و نهایت کشف واکسن کمک می کند.
ویروس با سرعت خیلی بالایی جهش پیدا می کند، و به همین دلیل است که حذف آن چالش برانگیز است. درمان های مبتنی بر آزمایش از جمله کشت مغز استخوان برای درمان سرطان لنفاوی با استفاده از سلول های بنیادی قابل اعتماد ، به عنوان یک روش درمانی بالقوه در حال تست هستند.
اگر فردی مبتلا به ایدز تشخیص داده بشود، مهم است که دقیقاً بر وضعیت سلامتش نظارت بکند و هرگونه تغییر را به مراقب سلامت خود اعلام بکند.
علایم جدید می توانند نشانه هایی از شکل گیری عفونت یا بیماری فرصت طلبانه باشند. در برخی موارد، این علایم نشان دهنده این هستند که روش های درمانی فاقد کارایی مطلوب هستند، یا اینکه وضعیت بیماری وخیم تر شده است.
تشخیص به موقع و درمان موثر، می توانند آسودگی خاطر و ریسک کمتر پیشرفت ایدز را در پی داشته باشند.
چگونه HIV تبدیل به ایدز می‌شود؟
ویروس HIV بلافاصله پس از ورود به بدن سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهد و آن را پس از گذر سالیان خلع سلاح می‌کند. در صورت عدم درمان این روند مخرب منجر به مستعد شدن فرد به انواع بیماری‌های عفونی و بعضی از انواع سرطان می‌شود. همان‌طور که ویروس در بدن پیشروی می‌کند و تعداد نواده‌های خود را افزایش می‌دهد به همان نسبت تعداد سلول‌های CD۴ سیستم ایمنی رو به کاهش می‌رود.
هرچه تعداد سلول‌های CD۴ کمتر شود به آخرین مرحله HIV یعنی ایدز نزدیک‌تر می‌شویم. اما چه ارتباطی بین سلول‌های CD۴ و ایدز وجود دارد؟ برای پاسخ به این سوال خوب است بدانیم که سلول‌های CD۴ از کلیدی‌ترین گلبول‌های سفید خون در مقابله با انواع باکتری‌ها و ویروسها هستند و اگر سیستم ایمنی این سپر دفاعی خود را از دست بدهد توان مبارزه با انواع عفونت‌ها رو به افول می‌رود. این اتفاق ناخوشایند و تلخ در مرحله ایدز (AIDS) یعنی پیشرفته‌ترین مرحله عفونت HIV رخ می‌دهد به‌طوری‌که سیستم دفاعی آنچنان تضعیف می‌شود که در فرد مبتلا به ایدز انواع بیماری‌های گوارشی، پوستی و عصبی بروز می‌کند.
ویروس ایدز چقدر زنده می‌ماند؟
ویروس ایدز خارج از بدن بسیار شکننده است و طول عمر زیادی ندارد. از بین رفتن آن در محیط خارج از بدن همیشگی است، یعنی دوباره فعال نمی‌شود؛ بنابراین تا زمانی که این ویروس به هر دلیلی وارد بدن نشود، نمی‌تواند عامل تهدیدکننده‌ای برای انسان باشد. البته مدت‌زمان زنده‌بودن این ویروس در خارج از بدن انسان، به فاکتورهای متعددی بستگی دارد.
از جمله اینکه این ویروس در کدام‌یک از مایعات بدن وجود دارد؟ در خون یا ترشحات جنسی؟ حجم این ترشحات چقدر است؟ تعداد ویروسها چقدر است؟ شرایط محیطی مانند دما، نور، رطوبت چگونه است؟ خوشبختانه پوست سالم مهم‌ترین سد دفاعی در برابر سرایت این بیماری است. تا زمانی که پوست سالم باشد، این ویروس به‌سختی می‌تواند راهی برای ورود به بدن پیدا کند. بنابراین اگر پوست سالم با ترشحات آلوده در تماس باشد، نمی‌توان ادعا کرد که فرد به بیماری مبتلا شده است.
از نظر دمایی باید گفت این ویروس در برابر حرارت مقاومت نداشته و در دمای بالای ۶۰ درجه از بین می‌رود، اما در سرما مقاومت بهتری از خود نشان می‌دهد.در قطره خون خشک‌شده که دمای آن به ۴ درجه می‌رسد، این ویروس تا یک هفته می‌تواند زنده بماند. عمر این ویروس در سرنگ آلوده به خون حدود چهار هفته است. این ویروس در محیطی با میزان اسیدیته بین ۷ تا ۸ می‌تواند زنده بماند.
مرحله سوم بروز بیماری ایدز
در مرحله سوم، سیستم ایمنی بدن تضعیف شده و بیماری ایدز بروز می‌کند. این مرحله می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- کاهش سریع وزن
- تب مکرر یا تعریق زیاد شبانه
- خستگی شدید و بدون دلیل
- تورم طولانی‌مدت غدد لنفاوی در نواحی زیر بغل، کشاله ران یا گردن
- اسهالی که بیش از یک هفته طول بکشد
- زخم‌هایی که در دهان، مقعد یا اندام تناسلی به وجود می‌آیند
- پنومونی یا همان ذات‌الریه
- لکه‌های قرمز، قهوه‌ای، صورتی یا ارغوانی رو یا زیر پوست یا داخل دهان، روی بینی یا پلک‌ها
- از دست دادن حافظه
- بروز افسردگی و سایر اختلالات عصبی
تست آنتی‌بادی سریع
زمانی که بدن تحت حمله ویروس قرار می‌گیرد، شروع به ساختن پادتن و آنتی‌بادی می‌کند. در این آزمایش خونی آنتی‌بادی‌های HIV اندازه‌گیری می‌شوند. به این تست سریع گفته می‌شود زیرا نتیجه کمتر از ۳۰ دقیقه پس از آزمایش آماده می‌شود. بهترین زمان برای انجام این تست ۲۳ تا ۹۰ روز پس از قرار گرفتن در معرض HIV است. برای این تست از آزمایش خون و ترشحات دهانی استفاده خواهد شد. از این آزمایش تحت عنوان تست الایزا نیز یاد می‌شود. تست الایزا ضریب اطمینان بالایی دارد و نسبت به سایر آزمایش‌های ایدز قیمت بهتری دارد.
اگر نتیجه تست مثبت باشد، برای تأیید نتیجه، آزمایش دوباره تکرار خواهد شد. چنانچه نتیجه تست دوم منفی باشد، پس از گذشت سه ماه باید دوباره آزمایش تکرار شود. اگر نتیجه سومین تست منفی باشد، فرد سالم بوده و به ویروس اچ ای وی مبتلا نشده است. در صورتی که نتیجه سومین تست مثبت باشد برای بررسی‌های بیشتر انجام تست وسترن بلات توصیه خواهد شد.
تست وسترن بلات
از آنجا که انجام این تست هزینه بیشتری دارد، در موارد خاص از آن استفاده خواهد شد. انجام این تست در کنار آزمایش الایزا، ضریب اطمینان آن را به بیش از ۹۹ درصد می‌رساند.
تست سریع آنتی‌بادی/آنتی ژن
این نوع آزمایش خونی که فقط در آزمایشگاه انجام می‌شود به‌عنوان تست نسل چهارم شناخته می‌شود. این نوع آزمایش هم آنتی‌بادی‌ها و هم‌سطح آنتی‌ژن p۲۴ را اندازه‌گیری می‌کند. بهترین زمان برای انجام این آزمایش ۱۸ روز پس از قرار گرفتن در معرض احتمالی ویروس است.
آزمایش اسید نوکلئیک (NATs)
آزمایش اسید نوکلئیک (NAT) میزان ویروس را در نمونه خون اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش نسبت به سایر روش‌های آزمایش HIV گران‌تر است و معمولاً زمانی تجویز می‌شود که یک فرد به‌طور بالقوه در معرض HIV قرار گرفته باشد. بهترین زمان برای انجام این آزمایش ۱۰ روز پس از مواجهه احتمالی با HIV است.
تست خانگی
اکثر کیت‌های تست خانگی بر پایه تشخیص آنتی‌بادی استوار هستند. بسته به نوع کیت نمونه‌گیری برای انجام تست شامل موارد زیر است:
- نمونه سواب از دهان
- نمونه خون از انگشت
- آزمایش ادرار
بهترین زمان برای انجام تست خانگی ۹۰ روز پس از مواجهه احتمالی با ویروس HIV است.
تست HIV-PCR
این تست نسبت به آزمایش الایزا از هزینه بیشتر برخوردار بوده و در طی آن ژن ویروس شناسایی خواهد شد. این تست با ضریب اطمینان ۹۵ درصد وجود بیماری را تأیید می‌کند. با استفاده از آن DNA ویروس در خون تشخیص داده می‌شود.
مناسب‌ترین زمان آزمایش ایدز
مناسب‌ترین زمان برای تست ایدز دو تا شش هفته پس از احتمال آلوده شدن به ویروس در نظر گرفته می‌شود؛ یعنی اگر رفتار جنسی پرخطر داشتید، یا به هر دلیلی با ترشحات فرد آلوده در تماس بوده‌اید یا از سرنگ آلوده استفاده کرده‌اید، لازم است دو تا شش هفته بعد از آن اقدام به انجام تست ایدز نمایید. پس از آن احتمالاً بعد از گذشت سه ماه، دوباره انجام تست به شما پیشنهاد خواهد شد. برای انجام آزمایش HIV لازم نیست شرایط خاصی مانند ناشتا بودن را رعایت کنید.
جواب آزمایش ایدز چند روز طول می‌کشد؟
معمولاً نتیجه آزمایش‌های آنتی‌بادی، وسترن بلات و تست HIV-PCR پس از گذشت چند روز اعلام می‌شود. استفاده از روش POC برای تشخیص پادتن نیز رایج است. در این حالت یک قطره خون به‌عنوان نمونه از انگشتان فرد گرفته می‌شود و وجود پادتن اچ ای وی در خون بررسی می‌شود. نتیجه تست Rapid HIV test در حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه اعلام خواهد شد. این تست‌ها معمولاً در مواقع اورژانسی و با هدف غربالگری انجام می‌شوند.
واکسن ایدز
هنوز برای پیشگیری از ایدز، واکسن مؤثری ساخته نشده است. داشتن رفتارهای جنسی متعدد و پرخطر و همچنین استفاده از سرنگ‌های مشترک از مهم‌ترین راه‌های انتقال این بیماری به شمار می‌آیند. سؤال مهم این است که از عمر ویروس ایدز سال‌ها می‌گذرد، پس چرا در طی این سال‌ها واکسنی برای پیشگیری از این بیماری ساخته نشده است؟ واقعیت این است که کشورهای متعددی برای ساخت واکسن ایدز هزینه و زمان زیادی را صرف کرده‌اند، اما هیچ‌کدام از واکسن‌های ارائه‌شده نتوانسته‌اند از بروز بیماری جلوگیری کنند. آنتی‌بادی‌هایی که از طریق این واکسن‌ها در بدن تولید می‌شود، قادر به ایجاد ایمنی نیستند.