معمولا از سطح رنگدانه‌های پوستی ارثی با عنوان رنگدانه سازنده یا تشکیل دهنده یاد میشه. از دیگر عواملی که بر روی تعیین رنگ پوست انسان نقش دارند میتونیم به نحوه تولید هورمون در بدن فرد و همچنین نحوه سیگنال این هورمون‌ها به سلولهای تولید کننده ملانین اشاره کرد. این عوامل که معمولا به ژنتیک وابسته نیستند، با عنوان عوامل ذاتی شناخته میشن.
علاوه بر این، عوامل خارجی، یعنی چیزهایی که در خارج از بدن وجود دارند نیز بر روی ساخت رنگ پوست انسان تاثیرگذار هستند و رنگدانه‌های اکتسابی رو ایجاد میکنند.
قرار گرفتن در معرض اشعه ماورابنفش خورشید، مهم‌ترین عامل خارجی هست که بر روی رنگ پوست انسان تاثیر گذار هست. نور خورشید دارای اشعه UVA و UVB و انواع اشعه UV هست که هر کدام از این موارد، اثرات مختلفی بر روی تولید رنگدانه پوست دارند. قرار گرفتن در معرض اشعه UVA، باعث تاثیر بر روی ملانین تولید شده در سطح پوست میشه و رنگدانه فوری بر روی سطح پوست به وجود میاره.
رنگدانه‌هایی که چند روز پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب روی پوست ایجاد میشن، نتیجه تولید ملانین جدید در اثر قرار گرفتن در معرض اشعه UVB هستند.
از دیگر عوامل خارجی که بر روی رنگدانه پوست و ساخت رنگ پوست انسان تاثیر گذار هستند میتونیم به آسیب DNA (که معمولا در اثر قرار گرفتن در معرض UVB ایجاد میشه)، افزایش سن و تغییر روش تولید ملانین در پوست اشاره کنیم!
انواع رنگ پوست با اسم
رنگ پوست انواع مختلفی داره و برای هر نوع نیز اسم مخصوصی در نظر گرفته شده است. در ادامه انواع رنگ پوست رو با اسم معرفی کردیم:
- رنگ پوست نوع I
این رنگ پوست بسیار روشن هست، همیشه احساس قرمزی و آفتاب سوختگی روی پوست ایجاد میشه و هرگز برنزه نمیشه!
- رنگ پوست نوع II
این رنگ پوست نیز روشن هست، احساس قرمزی و آفتاب سوختگی همیشگی روی پوست وجود داره و ممکنه گاهی اوقات برنزه بشه.
- رنگ پوست نوع III
این رنگ پوست حالت متوسط داره (مثل رنگ پوست گندمی یا سبزه) و گاهی آثاری از قرمزی روی پوست دیده میشه و خیلی سریع و آسون برنزه خواهد شد!
- رنگ پوست نوع IV
رنگ پوست زیتونی که هیچ وقت حالت قرمزی روی پوست ایجاد نمیشه و همیشه برنزه میشه.
- رنگ پوست نوع V
این نوع از پوست دارای رنگ قهوه‌ای روشن هست و هیچگونه آثار قرمزی بر روی ان ایجاد نمیشه و همیشه حالت برنزه داره.
- رنگ پوست نوع VI
رنگدانه یا پیگمنت‌های این نوع از پوست به طور قابل توجهی سیاه و تیره هست، هرگز قرمز و آفتاب سوخته نمیشه و همیشه برنزه میشه.
ملانین پوست چیست؟
ملانین، رنگدانه‌ای هست که در سلولهای پوست یافت میشه. ملانین به پوست، مو و عنبیه چشم رنگ میده و سطح آن به نژاد و میزان قرار گرفتن در معرض نور خورشید بستگی داره.
در پوست انسان دارای دو نوع رنگدانه یا ملانین وجود داره که تاثیرات کاملا متفاوتی بر روی رنگدانه‌های پوستی داره.
ایوملانین (Eumelanin): رنگدانه‌های قهوه‌ای تیره تولید میکنه و نوع اصلی ملانین در افرادی هست که دارای رنگ پوست تیره هستند.
Pheomelanin: رنگدانه‌ای به رنگ زرد و قرمز هست و نوع اصلی ملانین در افرادی هست که دارای رنگ پوست روشن هست و پوست رو مستعد آفتاب سوختگی میکنه.
Eumelanin در مقایسه با Pheomelanin، محافظت بهتری در برابر اشعه ماورا بنفش خورشید ارائه میده.
محتوای ملانین در پوست فرد اساسا از طریق ژنتیک تعیین میشه؛ به این معنی که نوزاد رنگ پوست خودش رو از والدین به ارث میبره، علاوه بر این قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید هم میتونه سطح ملانین پوست رو تحت تاثیر قرار بده زیرا بدن در هنگام قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید، ملانین بیشتری تولید میکنه.
به عنوان مثال، فردی که هر روز در بیرون از منزل و در زیر نور آفتاب فعالیت میکنه، با گذشت زمان، دارای رنگ پوست تیره‌تر و برنزه‌‌تر از زمانی میشه که تمام وقت خودش رو در خانه سپری کرده است.
ملانین در محافظت از پوست در برابر نور خورشید، نقش حیاتی داره، زیرا قبل از آسیب دیدن سلولهای پوستی، نور خورشید رو فیلتر میکنه. قرار گرفتن در معرض نور خورشید پوست رو تحریک میکنه تا ملانین بیشتری تولید کنه و از این طریق از پوست محافظت خواهد کرد.
تولید رنگدانه پوست
ملانوژنز (Melanogenesis) فرایندی هست که از طریق آن سلولهای ملانیست، ملانین تا رنگدانه تولید میکنند. این سلولها در لوله عصبی جنین رشد میکنند و سپس قبل از تولد، به لایه زیرین پوست مهاجرت میکنند. علاوه بر این، ملانوسیتها به سلولهای مو نیز مهاجرت میکنند و باعث تعیین رنگ مو هم میشن. روند تولید رنگدانه پوست، تحت تاثیر هورمون‌ها، عوامل ایمنی و التهابی و سیگنال‌های مغزی قرار داره.
هموگولوبین (Haemoglobin) رنگدانه قرمزی هست که در امتداد رگهای خونی جریان داره و منجر به قرمز شدن رنگ پوست در قسمتهایی میشه که رگهای خونی به سطح پوست نزدیکتر هستند (مثل لب).
کاروتن (Carotene) رنگدانه زرد و نارنجی که هم در پوست و هم در سبزیجات زرد و نارنجی وجود داره. خوردن مقادیر زیاد سبزیجاتی مثل هویج برای مدت طولانی میتونه باعث تغییر در رنگ پوست بشه. اما این یک اتفاق بسیار نادر هست و با مصرف طبیعی میوه و سبزیجات چنین اتفاقی نخواهد افتاد. اگر متوجه شدید رنگ کف دست، کف پا یا صورت به رنگ زرد تغییر کرده، احتمالا دچار مشکلات کبدی در اثر مصرف بیش از حد هویج شده‌اید.
مقادیر بیش از حد کاروتن میتونه منجر به تجمع این رنگدانه در پوست و متمرکز در بافتهای حاوی چربی، بشه. به عنوان مثال زردی پوست همراه با زردی ناشی از اختلال عملکرد کبد همراه هست.
اختلالات رنگدانه ای پوست
پوست ممکن هست دچار اختلالات رنگدانه ای بشه و رنگهای غیر طبیعی مانند موارد زیر رو هم داشته باشه:
- آلبینیسم یا زالی (Albinism)
این یک اختلال رنگدانه ای پوست نادر و ارثی هست. و باعث کاهش میزان رنگدانه ملانین در پوست، مو و چشم میشه. افراد مبتلا به آلبینیسم یا زالی دارای موهای سفید رنگ، پوست رنگ پریده و چشمهای آبی هستند. رنگ چشم این افراد ممکنه در شرایط مختلف نوری، قرمز رنگ هم دیده بشه و همچنین دارای مشکلات بینایی نیز هستند.
- ملاسما (Melasma)
لکه‌های متقارن قهوه‌ای تیره تا قهوه‌ای مایل به خاکستری روی پوست، ملاسما نام داره و معمولا در دوران بارداری ایجاد میشه و با نام لکه بارداری هم شناخته شده هست. قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید، تغییرات هورمونی و قرص‌های جلوگیری از بارداری، عامل اصلی ایجاد کننده ملاسما هستند.
- از بین رفتن رنگدانه پس از آسیب به پوست
گاهی اوقات ممکنه بعد از آسیب دیدن پوست مثل ایجاد زخم، تاول، سوختگی و عفونت، پوست جدیدی که در محل این زخم‌ها جایگزین میشه، فاقد رنگدانه اولیه هست و این قسمت از پوست دارای رنگ روشنتر از رنگ پوست طبیعی خواهد شد.
- ویتیلیگو (Vitiligo)
ویتیلیگو یا پیسی، نوعی اختلال در رنگدانه پوست هست که باعث ایجاد لکه های صاف و سفید روی پوست میشه که نسبت به نور خورشید بسیار حساس هستند. علت ایجاد این اختلال، از بین رفتن سلولهای تولید کننده رنگدانه در پوست (ملانوسیت) هست و گفته میشه که این اختلال یک بیماری خود ایمنی هست.
- سیانوز (Cyanosis)
کبودی پوست که معمولا به دلیل کمبود اکسیژن در خون در حال گردش به وجود میاد و این کمبود اکسیژن باعث میشه تا هموگلوبین خون که در حالت طبیعی قرمز رنگ هست، به رنگ بنفش و کبود تغییر رنگ بده.
- اِریتیما (Erythema)
این اختلال رنگدانه ای پوست به قرمز شدن پوست اشاره داره و به دلیل افزایش جریان خون در رگهای خونی متسع شده رخ می‌دهد.
- رنگ پریدگی یا زرد شدن رنگ پوست (Pallor)
این اختلال رنگدانه ای پوست به دلیل از بین رفتن رنگ پوست در اثر کاهش جریان خون در پوست به وجود میاد.
نکات تکمیلی و پایانی درباره رنگ پوست انسان
- رنگ پوست در درجه اول با وراثت ژنتیکی تعیین میشه، اما قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید، میتونه باعث تغییر رنگ پوست بشه.
- به طور کلی، 6 نوع رنگ پوست وجود داره، پوست بسیار روشن که همیشه در معرض آفتاب سوختگی قرار داره و پوست تیره که هیچ وقت نمی‌سوزه و سایر رنگ پوستها هم بین این دو رنگ قرار دارند.
- ملانین، رنگدانه‌ای هست که نقش بسیار مهمی در تعیین رنگ پوست، مو و چشم داره.
- وقتی پوست در معرض تابش نور خورشید قرار میگیره، ملانین بیشتری در پوست تولید میشه.
- دو نوع ملانین یا رنگدانه پوستی وجود داره؛ eumelanin که به پوست رنگ قهوه‌ای (برنزه) میده و pheomelanin که باعث ایجاد رنگ قرمز روی پوست میشه.
- اگر به طور منظم در معرض تابش نور خورشید باشید، سطح رنگدانه eumelanin در پوست افزایش پیدا میکنه و رنگ پوست به رنگ برنزه و مایل به قهوه‌ای تغییر میکنه. این موضوع باعث میشه تا خطر آفتاب سوختگی و سرطان پوست کاهش پیدا کنه.