پولیپ رحم چیست؟
به طور کلی به توده‌های غیرسرطانی و عمدتاً خوش‌خیمی که در بافت‌های مختلف بدن مانند معده و روده، بینی، رحم و غیره رشد می‌کنند، پولیپ گفته می‌شود. اگر این پولیپ در دیواره درونی و دهانه رحم رشد می‌کنند، به آن پولیپ رحمی می‌گویند. پولیپ‌های رحم که پولیپ آندومتر هم نامیده می‌شوند، از جمله رایج‌ترین بیماری‌های رحم شناخته می‌شوند. این پولیپها از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر هستند و گاهی نیز به اندازه توپ گلف و شاید هم بزرگ‌تر می‌رسند.
پولیپ رحمی یا پولیپ آندومتر از علل اصلی خونریزی دستگاه تناسلی خانم‌ها محسوب می‌شود و خوشبختانه در ۹۵ درصد موارد خوش‌خیم و غیرسرطانی و بدون نشانه است.
پولیپ رحم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های رحم است و معمولا در زنان یائسه دیده می‌شود. این توده‌های سلولی معمولا خوش‌خیم هستند و می‌توانند از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر رشد کنند.
پولیپ‌های رحم انواع مختلفی دارند و می‌توانند پایه‌دار باشند یا بدون پایه، تعداد زیاد یا فقط یک پولیپ، کوچک در اندازه کنجد یا بزرگ و چند سانتی‌متری در حد توپ گلف که به دیواره رحم می‌چسبند. در مواردی پولیپها از دیواره رحمی جدا شده و به دهانه رحم، قسمت‌های پایینی و واژن هم می‌رسند. بیشترین میزان ابتلا به پولیپ‌های رحمی در زنان یائسه دیده می‌شود، البته گاهی در دختران مجرد جوان هم شاهد رشد پولیپ‌های رحمی هستیم.
علائم پولیپ رحمی چیست؟
خونریزی بین دو قاعدگی و پریودی نامنظم از مهم‌ترین علائم پولیپ رحم هستند. در زنان یائسه مبتلا به این بیماری هم شاهد خونریزی هستیم. بر اساس آمار و شواهد، بیشتر از ۲۵ درصد زنان مبتلا به این بیماری از خونریزی زیاد قائدگی رنج می‌برند. ناباروری و نازایی و سقط جنین در خانم‌های باردار را هم می‌توان از جمله علائم پولیپ رحم دانست. به طور کلی علائم و نشانه‌های بیماری‌های رحم را می‌توان به شکل زیر خلاصه نمود:
- خونریزی زیاد قاعدگی
- خونریزی بعد از نزدیکی
- پریودی نامنظم
- درد پریود
- لکه‌بینی و خونریزی بین قاعدگی
- خونریزی پس از یائسگی
- اختلال در باروری.
علت ایجاد پولیپ رحم چیست؟
علت اصلی بروز پولیپ رحم مشخص نیست، اما به طور کلی عواملی مثل ناهنجاری و اختلال در میزان هورمون‌ها می‌توانند علت پولیپ رحم باشند. ضخیم‌شدن دیواره رحم به خاطر استروژن هم می‌تواند باعث ایجاد پولیپ رحمی شود. برخلاف تصور برخی‌ها، ژنتیک را نمی‌توان علت بروز این بیماری دانست. از دیگر عواملی که ریسک ابتلا به این مشکل را افزایش می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار خون
- چاقی
- یائسگی زودرس یا دیرتر از موعد
- مصرف داروهای هورمونی مثل تاموکسیفن در بیماران مبتلا به سرطان سینه
- دیر اقدام کردن برای بارداری.
علت اصلی بروز پولیپ رحم مشخص نیست، اما به طور کلی عواملی مثل ناهنجاری و اختلال در میزان هورمون‌ها می‌توانند علت پولیپ رحم باشند. همچنین ضخیم‌شدن دیواره رحم به خاطر استروژن هم می‌تواند باعث ایجاد پولیپ رحمی شود.
عوامل خطر پولیپ رحمی چیست؟
پولیپ رحم بیشتر در دهه سوم تا پنجم میان خانم‌ها رایج است و معمولاً زنان چهل تا پنجاه ساله را درگیر می‌کند، البته در زنان در سنین باروری و دختران مجرد هم گاهی شاهد بروز نشانه‌ها و علل پولیپ رحمی خواهیم بود. اما به طور کلی، سن بروز پولیپ رحمی بیشتر پیش از یائسگی است و پس از آن میزان شیوع کمتری پیدا می‌کند. خانم‌هایی که در سن یائسگی به این مشکل مبتلا می‌شوند باید اقدامات جدی‌تری برای درمان را دنبال کنند، چراکه احتمال بدخیم شدن پولیپها در این سن بیشتر است.
گاهی خانم‌های زیر ۲۰ سال و دختران مجرد هم خونریزی غیرعادی در دوره پریودی و لکه‌بینی بین دوره را تجربه می‌کنند، اما نمی‌توان این علائم را نشانه وجود پولیپ رحم در دخترها دانست. بیماری‌های دستگاه تناسلی و رحم فقط به پولیپ رحمی محدود نمی‌شود، بلکه برعکس بیماری‌های زیادی هستند که رحم و دستگاه تناسلی زنان را درگیر کرده، اما علائم و نشانه‌های شبیه هم دارند. از این رو در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های شبیه پولیپ رحم در دختر مجرد حتماً باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کرده تا با آزمایش و معاینات دقیق، علت بروز مشکل را پیدا کنید.
تشخیص پولیپ رحم به چه صورت است؟
بیشتر پولیپ‌های رحم، نشانه و علامت ندارند، به همین دلیل است که به خانم‌ها توصیه می‌شود که معاینات واژینال و سونوگرافی را در طول سال دنبال کنند. در صورت مشاهده نشانه‌های این بیماری باید به فوق متخصص زنان و دکتر زنان و زایمان مراجعه کنید. اگر متخصص زنان و زایمان، احتمال وجود پولیپ رحمی بدهد از روش‌های زیر برای تشخیص آن استفاده می‌کند:
۱. سونوگرافی ترنس واژینال
در این روش، شی باریک مخصوص سونوگرافی داخل واژن قرار می‌گیرد و با انتشار امواج صوتی، تصویر فضای داخلی رحم و دهانه رحم را نشان می‌دهد. وجود پولیپ رحمی یا ضخیم شدن دیواره رحم (اندومتریال) در تصویر سونوگرافی ترنس واژینال دیده می‌شود.
۲. سونوهیستروگرافی یا هیستروسونوگرافی
از این روش حین سونوگرافی ترنس واژینال استفاده می‌کنند. کاتتری را وارد واژن کرده و فضای داخل رحم را با آب و نمک پر می‌کنند تا تصویر واضحی از محیط رحم، دهانه و بافت‌های مجاور نشان دهد.
۳. هیستروسکوپی
در روش هیستروسکوپی، تلسکوپ منعطف و نازکی از طریق واژن وارد رحم می‌شود تا پزشک بتواند محدوده رحم، دهانه رحم و واژن را معاینه کند.
۴. بیوپسی اندومتریال
نمونه‌برداری بافت سلولی دهانه رحم است که در آن کاتتر وارد واژن شده و بخشی از بافت سلولی پولیپ را به عنوان نمونه برای آزمایش برمی‌دارد.
۵. کورتاژ
عمل کورتاژ برای تشخیص و درمان پولیپ‌های رحمی تجویز می‌شود که در آن با استفاده از کورت (Curette) که یک وسیله فلزی با حلقه کوچکی در قسمت انتهایی است، بافت دیواره رحم را خراشیده و برمی‌دارند.
درمان پولیپ رحم: پولیپ رحم قابل درمان است؟
خوشبختانه پولیپ رحم جزء بیماری‌های رحمی خوش‌خیم و قابل درمان است. هر چند که اندازه پولیپ هم عامل مهمی محسوب می‌شود. برخی پولیپها کوچک و بدون نشانه ظاهری هستند و معمولاً هم بدون نیاز به درمان خودبه‌خود رفع می‌شوند.
۱. عمل پولیپ رحم
یکی از روش‌های پیشنهادی برای درمان پولیپ رحم خوش‌خیم سایز کوچک، درمان با داروهای هورمونی است که البته معمولاً اثر موقتی دارند و پس از مدتی نیز دوباره عود می‌کنند. جراحی هیستروسکوپی بهترین روش پیشنهادی برای درمان پولیپ رحم است که در آن حفره داخل رحمی را با مایع نرمال‌سالین پر می‌کنند تا پولیپها در مایع شناور شوند و بعد با قیچی و گرسپر هیستروسکوپی، پولیپها را از پایه جدا می‌کنند.
درمان این بیماری با استفاده از روش کورتاژ در گذشته بسیار رایج بود که در آن دیواره‌های رحم را می‌تراشیدند، اما خطر آسیب‌دیدگی به دیواره رحم و احتمال ناباروری ایجاد می‌کند به علاوه اینکه برای پولیپ‌های بزرگ احتمال عود و نیاز به جراحی مکرر هم وجود دارد، چراکه ممکن است پولیپ به صورت کامل تخلیه نشود.
عمل پولیپ رحم و عوارض آن
عمل پولیپ رحم با روش هیستروسکوپی به خاطر عوارض کم و ریکاوری کوتاه روش محبوب‌تری نسبت به روش کورتاژ است. هیستروسکوپی نیازی به بستری شدن و بیهوشی ندارد و می‌توان آن را در مطب دکتر زنان و زایمان انجام داد. در صورت نیاز از بی‌حسی موضعی دهانه رحم یا بیهوشی عمومی حین عمل استفاده می‌کنند. کل عمل نهایتاً ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
در مجموع، هیستروسکوپی روش درمان بی‌خطری است، اما با این حال نمی‌توان احتمال بروز عوارض را نادیده گرفت از عوارض روش درمان از طریق هیستروسکوپی می‌توان به سوراخ شدن دیواره رحم و آمبولی هوا اشاره کرد که بسیار نادر هستند. عوارض عمل از طریق هیستروسکوپی عبارتند از:
- خونریزی شدید در طول عمل و پس از عمل که در موارد نادری چاره‌ای به جز هیسترکتومی (برداشتن رحم) نیست.
- آسیب تصادفی به رحم که با آنتی‌بیوتیک برطرف می‌شود. در موارد نادر اگر شدت آسیب زیاد باشد باید عمل جراحی ترمیمی انجام شود.
- آسیب تصادفی دهانه رحم
- عفونت رحم که با ترشحات واژینال، خونریزی شدید و تب همراه است
- سنکوپ و ایست قلبی که بسیار نادر است و از هر ۲۰۰ خانمی که بدون بیهوشی، هیستروسکوپی انجام می‌دهند یک نفر دچار این عارضه می‌شود.
خوشبختانه پولیپ رحم جزء بیماری‌های رحمی خوش‌خیم و قابل درمان است. هر چند که اندازه پولیپ هم عامل مهمی محسوب می‌شود، برخی پولیپها کوچک و بدون نشانه ظاهری هستند و معمولاً هم بدون نیاز به درمان خودبه‌خود رفع می‌شوند.
۲. درمان دارویی پولیپ رحم
روش درمان دارویی پولیپ رحم بیشتر روش درمان موقتی است که علائم پولیپ را کم می‌کنند و معمولاً پس از توقف دارو درمانی، نشانه‌ها دوباره برمی‌گردند. پروژستین‌ها و داروهای آگونیست هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GNRH) برای تنظیم هورمونی بیماران مبتلا به پولیپ رحم تجویز می‌شوند.
۳. درمان خانگی پولیپ رحم
پولیپها یا فیبروم‌های رحمی توده‌های خوش‌خیم کوچکی هستند که بسیار آرام رشد می‌کنند یا گاهی اصلاً بزرگ نمی‌شوند. در مواردی هم مثلاً پس از یائسگی اندازه‌شان کوچک هم می‌شود. گاهی با چند روش ساده خانگی می‌توان این مشکل را حل کرد؛ مثل کاهش وزن و تغذیه سالم. اضافه وزن و چاقی از علل ایجاد این مشکل بوده که باعث افزایش استروژن تولیدی می‌شود. به همین خاطر کاهش وزن باعث کوچک شدن اندازه پولیپها می‌شود.
مصرف مواد غذایی سالم و ضروری هم خطر ابتلا به پولیپ را کاهش داده و هم از رشد آن‌ها جلوگیری می‌کند. برای درمان خانگی پاین معضل باید از مصرف مواد غذایی و خوراکی‌های زیر بپرهیزید:
- زیاده‌روی در مصرف گوشت قرمز
- زیاده‌روی در نوشیدن الکل ریسک ابتلا به این بیماری را چند برابر می‌کند.
- مصرف خوراکی‌های حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی و کربوهیدرات‌ها باعث وخیم‌تر شدن وضعیت پولیپها می‌شود.
عوارض پولیپ رحمی چیست؟
بیماری پولیپ رحمی در صورتیکه بدخیم نباشد، چندان نمی‌تواند عوارض جدی برای بیمار ایجاد کند. اما مواردی که ممکن است برای بیماران مبتلا به پولیپ رحمی مشکل ایجاد کند، شامل موارد زیر است:
- در صورتیکه پولیپ شما سرطانی نباشد، نمی‌تواند برای شما مشکلی ایجاد کند، اما اگر سرطانی باشد، باید برای درمان سریع آن اقدامات لازم را انجام دهید.
- گاهی ممکن است که خونریزی‌هایی را تجربه کنید که برای شما مشکل‌ساز است.
- ممکن است که افرادی که به پولیپ رحمی مبتلا هستند، خونریزی بعد از نزدیکی را تجربه کنند. این موارد معمولا پولیپ‌هایی دارند که در دهانه‌ی رحم قرار دارد.
در صورتیکه علائمی را تجربه می‌کنید که ممکن است ناشی از پولیپ باشد و نیازمند مشاوره و اطمینان خاطر هستید، می‌توانید از مشاوره مامایی و یا مشاوره زنان کمک بگیرید.
راه پیشگیری از پولیپ رحمی چیست؟
نمی‌توانید از پولیپ‌های رحمی جلوگیری کنید. اما می‌توانید از روشی را پیش بگیرید که از ابتلا به این بیماری سریعا آگاه شوید. مثلا اگر پولیپ رحمی داشته‌باشید، با مراقبت‌های منظم زنان می‌توانید علائم زودرس را تشخیص دهید و برای بررسی وضعیت پولیپ اقدامات لازم را انجام دهید.
فرق پولیپ رحم با فیبروم رحم چیست؟
در جداول زیر به فرق پولیپ و فیبروم و شباهت‌های آن پرداخته‌ایم:
| شباهت‌ها |
|---|
| هر دو از بیماری‌های رحمی هستند. |
| لکه بینی و اختلال قاعدگی ایجاد می‌کنند. |
| هم فیبروم و هم رحم می‌توانند با علامت خونریزی بروز کنند. |
شباهت‌های فیبروم و پولیپ رحمی
| ویژگی‌های فیبروم | ویژگی‌های پولیپ |
|---|---|
| بافت عضلانی دارد. | از بافت اندومتر تشکیل شده‌است. |
| اندازه‌ی بزرگتری دارد. | اندازه‌ی آن کوچک‌تر است. |
| درمان فیبروم بستگی به سن بروز آن دارد. | درمان پولیپ با فیبروم متفاوت است. |
| فیبروم بعد از یائسگی درمان می‌شود. | پولیپ رحمی با دارو کوچک‌تر می‌شود. |
| احتمال سرطانی شدن ندارد. | احتمال سرطانی شدن دارد. |
| علت آن به ژنتیک ربط دارد. | ژنتیک در ایجاد آن چندان تاثیر ندارد. |
| بیشتر در سنین باروری رخ می‌دهند. | بیشتر در یائسگی رخ می‌دهند. |
تفاوت‌های فیبروم و پولیپ رحم
درست است که پولیپ رحم و فیبروم رحم هر دو در دسته بیماری‌های رحم قرار می‌‌گیرند، اما از نظر بافت، ساختار و اندازه با هم تفاوت‌های اساسی دارند. اصلی‌ترین تفاوت پولیپ رحم و با فیبروم رحم در این است که فیبروم بافت عضلانی دارد، اما پولیپ از بافت آندومتر تشکیل شده‌است.
فیبروم رحم روی لایه داخلی عضلانی میانی رحم، بیرون و لایه خارجی رحم از بافت عضلانی رحم ایجاد می‌شوند. اختلال در قاعدگی یا طولانی و سنگین شدن دوره قاعدگی که با خونریزی زیاد قاعدگی همراه است، از نشانه‌های پولیپ و فیبروم رحم هستند. اما فیبروم رحم جدا از این نشانه‌های مشترک، علائمی دیگری هم دارد مثل بزرگ شدن شکم، افزایش وزن، فشار به مثانه و تکرر ادرار. دیگر تفاوت پولیپ رحم و فیبروم رحم، علت بروز آن‌هاست.
دیگر تفاوت فیبروم رحم با پولیپ‌های رحمی در سرطانی شدنشان است. پولیپها معمولاً خوش‌خیم هستند، اما گاهی احتمال بدخیمی دارند و ممکن است به سرطان رحم تبدیل شوند. اما فیبروم‌ها سرطانی نمی‌شوند و احتمال بدخیمی شدنشان صفر درصد است. به عبارت دیگر، احتمال ابتلا به سرطان رحم به خاطر فیبروم رحم تقریباً صفر است.
یکی دیگر از تفاوت‌های فیبروم و پولیپ رحم، سن افراد است. در حالی که پولیپ‌های رحمی بیشتر در دوران یائسگی روی می‌دهند و زیاد در خانم‌های زیر ۳۰ سال یا در سنین باروری دیده نمی‌شوند، فیبروم رحم بیشتر در سنین باروری بین ۳۰ تا ۴۰ سالگی مشاهده می‌شود.