بیماری آسم
آسم وضعیتی است که در آن مجاری تنفسی شما باریک و متورم می‌شود و ممکن است حتی مخاط اضافی تولید کند. این وضعیت می‌تواند تنفس را دشوار کرده و باعث سرفه، صدای سوت (خس خس) هنگام تنفس و تنگی نفس شود. به طور معمول با هر نفس کشیدن، هوا از طریق بینی یا دهان به داخل گلو و مجاری هوایی شما وارد شده و در نهایت به ریه‌ها می‌رسد. تعداد زیادی مجرای هوایی کوچک در ریه‌های شما وجود دارد که به انتقال اکسیژن از هوا به جریان خون کمک می‌کنند.
علائم آسم زمانی اتفاق میافتد که پوشش مجاری تنفسی شما متورم شده و عضلات اطراف آن‌ها سفت شوند. سپس مخاط راه‌های هوایی را پر می‌کند و میزان هوای قابل عبور را بیشتر کاهش می‌دهد. برای برخی از افراد بیماری آسم فقط یک مزاحمت جزئی است اما برای بعضی دیگر می‌تواند یک مشکل اساسی باشد که در فعالیت‌های روزمره تداخل ایجاد کرده و ممکن است منجر به بروز حملات آسم تهدیدکننده زندگی شود.
علائم آسم چیست؟
علائم آسم در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است حملات آسم به ندرت اتفاق بیافتند و علائم را فقط در زمان‌های خاص مانند هنگام ورزش کردن داشته باشید یا بالعکس با علائم مداوم مواجه شوید. معمولا علائم آسم در جوانان و افراد مسن عبارتند از:
- تنگی نفس
- احساس درد در قفسه سینه
- خس خس سینه در هنگام بازدم که نشانه شایع آسم در کودکان است
- مشکل خواب ناشی از تنگی نفس، سرفه یا خس خس سینه
- حملات سرفه یا خس خس سینه که در اثر ابتلا به ویروس تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا بدتر می‌شوند
- مشکل در صحبت کردن
- خستگی
از نشانه‌هایی که احتمالاً آسم شما در حال بدتر شدن است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- علائم و نشانه‌های آسم بیشتر و آزار دهنده‌تر شده است
- تنگی نفس شما بدتر شده است و نیاز به استفاده مکرر از دستگاه‌های استنشاقی برای تسکین سریع دارید
معمولا نوع آسم شما مشخص می‌کند که کدام علائم را تجربه کنید.
علت آسم چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟
هنوز مشخص نیست که چرا بعضی از افراد به آسم مبتلا می‌شوند و برخی دیگر به آن مبتلا نمی‌شوند اما احتمالاً ترکیبی از عوامل محیطی و ارثی (ژنتیکی) است.
قرار گرفتن در معرض تحریک‌کننده‌های مختلف و موادی که باعث ایجاد آلرژی (حساسیت) می‌شوند، می‌تواند علائم و نشانه‌های آسم را تحریک کند. عوامل محرک آسم از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آلرژن‌های موجود در هوا مانند گرده، کنه‌های گرد و غبار، هاگ کپک، شوره حیوانات خانگی یا ذرات ضایعات سوسک
- عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی
- فعالیت بدنی
- هوای سرد
- آلاینده‌ها و محرک‌های هوا مانند دود
- مصرف داروهای خاصی از جمله مسدود‌کننده‌های بتا، آسپرین و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ناپروکسن سدیم
- احساسات و استرس شدید
- سولفیت‌ها و مواد نگهدارنده موجود در انواع غذاها و نوشیدنی‌ها مانند میگو، میوه خشک، سیب زمینی فرآوری شده و آبجو
- ابتلا به بیماری رفلاکس معده
انواع آسم
انواع مختلفی از آسم وجود دارد. شایعترین نوع آن آسم برونشیال است که برونش‌های ریه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اشکال دیگری از آسم شامل آسم در دوران کودکی و آسم در بزرگسالان است. در آسم بزرگسالان، علائم حداقل تا ۲۰ سالگی ظاهر نمی‌شوند. در ادامه به سایر انواع خاص آسم اشاره شده است:
آسم آلرژیک
آلرژن‌ها باعث ایجاد این نوع رایج از آسم می‌شوند. این‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اجزای بدن حیوانات خانگی مانند گربه‌ها و سگ‌ها
- انواع مواد غذایی
- گرده گل
- گرد و خاک
علائم آسم آلرژیک اغلب همزمان با آلرژی های فصلی بروز می‌کند.
آسم غیر آلرژیک
مواد تحریک‌کننده موجود در هوا که ارتباطی با بروز آلرژی ندارند، باعث ایجاد این نوع آسم می‌شوند. این مواد تحریک‌کننده ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سوزاندن چوب
- دود سیگار
- هوای سرد
- آلودگی هوا
- بیماری‌های ویروسی
- خوشبو‌کننده‌های هوا
- محصولات تمیزکننده خانگی
- عطرها
آسم شغلی
شغلی نوعی آسم است که در اثر عوامل محرک موجود در محیط کار بروز می‌کند. این‌ها معمولا شامل موارد زیر است:
- گرد و خاک
- رنگ
- گازها
- مواد شیمیایی صنعتی
- پروتئین‌های حیوانی
- لاتکس
این مواد تحریک‌کننده می‌توانند در طیف وسیعی از صنایع مانند کشاورزی، منسوجات، نجاری و تولیدی وجود داشته باشند.
انقباض برونش ناشی از ورزش (EIB)
انقباض برونش ناشی از ورزش (EIB) معمولاً در عرض چند دقیقه از شروع ورزش و تا ۱۵دقیقه بعد از فعالیت بدنی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری قبلاً به‌عنوان آسم ناشی از ورزش (EIA) شناخته شده بود. تا ۹۰ درصد افراد مبتلا به آسم نیز EIB را تجربه می‌کنند اما معمولا همه افراد مبتلا به EIB انواع دیگری از آسم را ندارند.
آسم ناشی از آسپرین
آسم ناشی از آسپیرین (AIA)، بیماری تنفسی تشدید شده با آسپیرین (AERD) نیز نامیده می‌شود و معمولاً شدید است. با مصرف آسپرین یا (داروی ضد التهاب غیرNSAID استروئیدی) مانند ناپروکسن ایجاد می‌شود. علائم آن ممکن است در عرض چند دقیقه یا چند ساعت شروع شوند. این بیماران معمولا پولیپ بینی نیز دارند.
حدود ۹ درصد افراد مبتلا به آسم به AIA مبتلا هستند. معمولاً در بزرگسالان بین ۲۰ تا ۵۰ سال به طور ناگهانی ظهور می‌کند.
آسم قلبی
آسم قلبی معمولا عارضه‌ای است که با نارسایی قلبی بروز می‌کند و علائم آسم قلبی شامل سرفه، تنگی نفس، خلط پشت گلو، مشکلات تنفسی و غیره است.
آسم شبانه
در این نوع آسم، علائم در شب بدتر می‌شوند. محرک‌هایی که در شب باعث بروز آن می‌شوند عبارتند از:
- سوزش سردل
- استشمام موی حیوانات خانگی
- غبار
- تغییر چرخه خواب طبیعی بدن
آسم نوع سرفه (CVA)
آسم نوع سرفه (CVA) علائم کلاسیک آسم مانند خس خس سینه و تنگی نفس را ندارد. معمولا به‌صورت سرفه خشک و مداوم خود را نشان می‌دهد. اگر درمان نشود، CVA می‌تواند به حملات کامل آسم منجر شود که سایر علائم شایع آن را نیز شامل می‌شود.
ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که علائم آسم عصبی چیست؟ این نوع آسم اکثرا بعد از یک شوک عصبی در قالب تنگی نفس، ایست تنفسی و بی‌حالی خود را نشان می‌دهد.
فاکتورهای خطر شایع آسم
تصور می‌شود تعدادی از فاکتورها احتمال ابتلا به آسم را افزایش می‌دهند. آن‌ها عبارتند از:
- داشتن یکی از اعضای خانواده مبتلا به آسم مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر
- داشتن یک بیماری آلرژیک دیگر مانند درماتیت آتوپیک که باعث قرمزی، خارش پوست یا تب یونجه می‌شود و به‌صورت آبریزش بینی، گرفتگی و خارش چشم خود را نشان می‌دهد.
- اضافه وزن
- سیگاری بودن
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- قرار گرفتن در معرض دود اگزوز یا سایر انواع آلودگی‌ها
- قرار گرفتن در معرض عوامل شغلی مانند مواد شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی، آرایشگری و تولیدات
عوارض آسم چیست؟
عوارض آسم معمولا عبارتند از:
- علائم و نشانه‌هایی که در خواب، کار و سایر فعالیت‌ها تداخل ایجاد می‌کنند
- باریک شدن دائمی لوله‌هایی که هوا را به داخل ریه‌ها منتقل می‌کنند (لوله‌های برونش) که بر میزان ظرفیت تنفسی شما تأثیر می‌گذارد
- نیاز به ویزیت‌های اورژانسی و بستری شدن در بیمارستان برای حملات شدید آسم
- عوارض جانبی ناشی از مصرف طولانی‌مدت برخی از داروها برای درمان آسم شدید
مطمئنا یک روند درمان مناسب می‌تواند در کنترل مراحل بیماری آسم و جلوگیری از عوارض کوتاه‌مدت و بلند‌مدت ناشی از آن کمک زیادی کند.
آیا امکان پیشگیری از آسم وجود دارد؟
اگرچه راهی برای پیشگیری از آسم وجود ندارد اما شما و پزشک می‌توانید یک برنامه گام‌به‌گام برای بهبود زندگی خود و پیشگیری از حملات آسم طراحی کنید. پیشنهاد می‌کنیم رعایت نکات زیر را نادیده نگیرید:
- به کمک پزشک و تیم مراقبت‌های بهداشتی، یک برنامه دقیق برای مصرف داروها و مدیریت حملات آسم بنویسید و حتماً برنامه خود را دنبال کنید. آسم یک بیماری مزمن است که نیاز به نظارت و درمان منظم دارد. کنترل آن می‌تواند احساس بهتری در زندگی شما ایجاد کند.
- واکسن بزنید. پیشگیری از آنفولانزا و ذات‌الریه در کنترل علائم تحریک آسم بسیار موثر است.
- عوامل محرک آسم را شناسایی و از آن‌ها اجتناب کنید. تعدادی از مواد حساسیت‌زا و تحریک‌کننده در فضای باز، از گرده و کپک تا آلودگی هوا، می‌توانند باعث حملات آسم شوند. بدانید که چه چیزی باعث آسم شما می‌شود یا آن را بدتر می‌کند و برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض آن‌ها اقدامات لازم را انجام دهید.
- یاد بگیرید که علائم هشداردهنده حمله قریب‌الوقوع مانند سرفه خفیف، خس خس سینه یا تنگی نفس را سریع تشخیص بدهید. ازآنجایی‌که عملکرد ریه شما ممکن است قبل از مشاهده علائم کاهش یابد، به طور مرتب با یک دستگاه «اوج جریان سنج» میزان سختی نفس کشیدن خود را اندازه‌گیری کنید. پزشک می‌تواند به شما نحوه کار با آن را آموزش دهد.
- حملات را به موقع شناسایی و درمان کنید زیرا اگر سریع اقدام کنید، احتمال بروز حملات شدید کمتر می‌شود. داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید. همچنین هرگونه فعالیتی را که ممکن است باعث حمله شود فورا متوقف کنید. اگر علائم شما بهبود نیافت، مطابق دستورالعمل برنامه خود از کمک پزشکی استفاده کنید.
- بدون اینکه ابتدا با پزشک خود صحبت کنید، حتی اگر به نظر می‌رسد آسم در حال بهبودی است، مصرف داروهای خود را متوقف نکنید. مشورت مداوم با پزشک می‌تواند نگرانی‌های شما در این زمینه را برطرف کند.