آزمایش PT چیست؟
آزمایش PT یکی از آزمایشات خونی است که به منظور ارزیابی شدن زمان لخته شدن خون تجویز می‌شود. در واقع این آزمایش صحت و سلامت فاکتورهایی که در انعقاد خون نقش دارند را می‌سنجد. این فاکتورها در پلاسمای خون حضور دارند و به کمک یکدیگر مانع از دست رفتن خون در خونریزی‌ها و بریدگی‌ها می‌شوند.
چرا آزمایش PT تجویز می‌شود؟
مدت زمانی که طول می‌کشد تا خون لخته شود ۱۰ تا ۱۴ ثانیه است. اگر خون سریع‌تر و یا کندتر از زمان نرمال لخته شود فرد دچار مشکل انعقاد خون است و باید تحت درمان قرار بگیرد. اگر پزشک به چنین علائمی در شما پی ببرد، آزمایش پروترومبین را تجویز می‌کند. شایع‌ترین علت تجویز این تست توسط پزشکان ارزیابی پاسخ دارویی در بیماران تحت درمان با داروی وارفارین است تا سلامت فاکتورهای خونی به صورت دوره‌ای ارزیابی گردد. در برخی موارد قبل از عمل جراحی نیز این تست انجام می‌شود تا سرعت لخته شدن خون بیمار سنجیده شود و از خونریزی‌های احتمالی در حین عمل ممانعت گردد. سایر دلایل تجویز این تست به شرح زیر است:
- بررسی عملکرد کبد
- کشف علت خونریزی‌ها و یا کبود شدگی‌های غیر نرمال
- بررسی اختلالات انعقاد خون در بیماری‌هایی همچون هموفیلی
PT Activity چیست؟
ممکن است در آزمایش خون با عبارت PT Activity مواجه شوید. این تست نیز یکی از چندین آزمایش انعقاد خون است که به صورت درصد بیان می‌شود و اندازه‌گیری می‌کند که چقدر طول می‌کشد تا خون شما لخته شود.
به طور معمول، هنگامی که یکی از رگ‌های خونی شما آسیب می‌بیند، پروتئین های موجود در خون به نام فاکتورهای انعقادی به ترتیب خاصی در کنار هم قرار می‌گیرند و لخته‌های خون را تشکیل می‌دهند و به سرعت خونریزی را متوقف می‌کنند. تست PT Activity میتواند برای بررسی میزان عملکرد آن فاکتورهای انعقادی استفاده شود. این آزمایش اغلب در کنار سایر آزمایش‌هایی که فاکتورهای انعقادی را کنترل می‌کنند، استفاده می‌شود و نرمال بودن نتایج آن در کنار سایر فاکتورها تشخیص داده می‌شود.
علائم غیر عادی بودن آزمایش PT چیست؟
اگر بریدگی و یا جراحتی در یکی از اندام‌های بدن ایجاد گردد به علت آسیب وارد شدن به رگ‌های موضعی، خون از بافت خارج می‌شود. برای ممانعت از خروج بیش از حد خون از بدن، فاکتورهای انعقادی موجود در پلاسما بلافاصله دست به کار شده و در طی مدت زمان مشخصی خونریزی را مهار می‌کنند.
برای دست یابی به بهترین نتیجه در انعقاد خون بایستی ۱۲ فاکتور خونی و انعقادی به صورت هماهنگ با هم در پروسه‌ای به نام لخته شدن خون ماده‌ای به نام فیبرین را تولید کنند تا خونریزی مهار گردد. در صورتی که هر کدام از این فاکتورها دچار نقص باشند در لخته شدن خون اختلال ایجاد می‌شود. برای مثال در بیماری هموفیلی فاکتور ۸ انعقادی دچار نقص ژنتیکی است و بدن قادر نیست به اندازه کافی آن را در اختیار پلاسمای خون قرار دهد. پیامد چنین وضعیتی خونریزی‌های شدید در جراحات کوچک است و میتواند تهدید کننده زندگی باشد. علاوه بر این، ممکن است در برخی بیماری‌های کبدی و کمبود ویتامین K نیز چنین حالتی ایجاد شود. علائم خونریزی‌های غیر طبیعی به شرح زیر است:
- کبود شدگی مکرر و بی دلیل پوستی
- خونریزی‌هایی که حتی با به کار گیری پانسمان‌های فشاری دیر بند می‌آیند.
- خونریزی‌های سنگین قاعدگی
- وجود خون در ادرار
- خون دماغ شدن‌های مکرر
- ورم و درد مفاصل
آزمایش PT چگونه انجام می‌شود؟
این آزمایش به شکلی ساده و درچند دقیقه انجام می‌شود. متخصص نمونه گیری در آزمایشگاه تشخیص طبی یک نمونه خون از ساعد شما دریافت کرده و خون گرفته شده را به یک لوله آزمایش انتقال می‌دهد. این لوله برای آزمایشات بیشتر به بخش آزمایشگاهی ارسال شده تا میزان فاکتورهای انعقادی در خون ارزیابی شوند. در نهایت، سرعت زمان لخته شدن خون شما در جواب آزمایش گزارش می‌شود.
تفاوت تست PT و آزمایش PTT چیست؟
دو تست آزمایشگاهی به طور روتین برای ارزیابی اختلالات انعقادی استفاده می‌شوند که شامل آزمایش پروترومبین (PT) که با اندازه‌گیری سرعت لخته شدن خون یکپارچگی سیستم انعقاد خون را می‌سنجد و آزمایش PTTکه به طور مستقیم نقایص احتمالی موجود در سیستم انعقادی و عملکرد فاکتورهای دخیل در لخته شدن خون را بررسی می‌کند.
تست PT به منظور اندازه‌گیری سرعت لخته شدن خون و کمک به تشخیص اختلالات انعقاد خون مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای انجام این آزمایش یک نمونه خون از فرد گرفته می‌شود و سپس خون کلسیم زدایی می‌شود تا از شروع فرآیند لخته شدن قبل از آزمایش جلوگیری گردد. زمان نرمال PT در محدوده 15-11 ثانیه بیانگر این است که فرد از مقادیر طبیعی فاکتورهای انعقادی برخوردار است. بالا بودن زمان PT نشان دهنده کمبود یکی از فاکتورهای VII، X، V، پروترومبین یا فیبرینوژن است و یا ممکن است به معنای کمبود ویتامین K باشد. در مقابل، آزمایش PTT به منظور بررسی اختلالات خونریزی دهنده و همچنین پایش بیمارانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که داروهای ضد انعقاد مانند هپارین(Heparin) مصرف می‌کنند. در تست PTT یکپارچگی سیستم ذاتی انعقاد خون شامل فاکتورهای XII، XI، VIII، IX و مسیرهای لخته شدن سنجیده می‌شود. افزایش سطح PTT در یک فرد مبتلا به اختلال خونریزی دهنده به احتمال زیاد بیانگر فقدان یکی از فاکتور لخته شدن خون یا معیوب بودن آن است. بیماری‌های کبدی باعث کاهش تولید فاکتورهای انعقادی و افزایش PTT می‌شوند.
چگونه برای آزمایش PT آماده شوم؟
معمولا برای آزمایش PT نیاز به تدارک و یا تمهیدات خاصی نیست. با این وجود اگر شما از جمله افرادی هستید که خون آن‌ها دیر لخته می‌شود آزمایشگاه‌ها تمهیدات لازم برای خونریزی بیش از حد را در نظر گرفته‌اند. آزمایش PT یکی از تست‌های بسیار ایمن و بی خطر است. هر چند که ممکن است پس از تست به علت دریافت خون از شما همانند هر آزمایش خونی دیگر افت قند و فشار خون رخ دهد که با نشستن و نوشیدن یک لیوان آب برطرف می‌شود. قبل از آزمایش ممکن است پزشک از شما بخواهد تا مصرف برخی داروها را متوقف کنید. این داروها مثل آسپیرین، هپارین، آنتی هیستامین‌ها و ویتامین C تاثیر منفی بر جواب آزمایش PT دارند.
نشانه‌های پایین بودن PT در آزمایش خون
زمانی که جواب تست PT کمتر از حد طبیعی باشد به این معناست که خون زودتر از مدت زمان معمول لخته می‌شود. این عارضه میتواند منجر به تشکیل لخته در ارگان‌های داخلی بدن شود و عملکرد آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال، اگر لخته در ریه تشکیل شود میتواند منجر به آمبولی ریه(Pulmonary embolism)و اگر در مغز ایجاد شود منجر به سکته خواهد شد.
از علائم پایین بودن PT و ایجاد لخته می‌توان به دردهای ضربان‌دار و گرفتگی عضلانی، تورم و قرمز شدن دست و پا اشاره کرد. دردهای تیز قفسه سینه، نفس تنگی و سرفه‌های خونی نیز از سایر علائم پایین بودن PT است.
چه عواملی بر نتیجه تست PT اثر گذار هستند؟
اگر نسبت INR شما بالاتر از ۱.۱ باشد خون شما کندتر از حالت طبیعی لخته می‌شود. علل احتمالی برای این عارضه به شرح زیر است:
- اختلالات انعقاد خون
- وجود نقصی به نام لخته درون عروقی منتشر که در آن فاکتورهای خونی دخیل در انعقاد خون بیش از حد نرمال فعال هستند.
- بیماری‌های کبدی
- سطوح پایین ویتامین K
اگر تحت درمان وارفارین هستید و نتایج آزمایش PT شما خارج از محدوده ۲ تا ۳ باشد به این معناست که جواب آزمایش غیر نرمال است. علت چنین نقصی میتواند یکی از موراد زیر باشد:
- عدم مصرف منظم داروی وارفارین
- مصرف مشروبات الکلی
- استفاده خودسرانه از مولتی ویتامین‌ها، قرص‌های مسکن و یا سرماخوردگی که در برخی شرایط با داروی وارفارین تداخل دارند.
- خوردن و آشامیدن مواد غذایی که با عملکرد وارفارین تداخل ایجاد می کنند، نظیر کلم کیل، اسفناج و مشروبات الکلی
مواد غذایی تاثیرگذار در نتیجه آزمایش PT
خوردن غذاهای غنی از ویتامین K با کمتر شدن نتیجه PT در ارتباط است. کمتر شدن PT بدین معناست که خون زودتر لخته می‌شود. علاوه‌بر این، مصرف میوه‌هایی مثل انبه، آوکادوو، گریپ فروت نیز بر نتیجه تست PT تاثیرگذار است. هرچه مصرف ویتامین K غذایی کمتر شود میزان PT بیشتر خواهد شد. به این معنی که سرعت لخته شدن خون کاهش پیدا کرده و به همان نسبت میزان خونریزی بیشتر می‌شود.
چرا وارفارین بر نتیجه آزمایش PT تاثیرگذار است؟
وارفارین یکی از داروهایی است که میتواند از لخته شدن خون جلوگیری کند و در کاهش مشکلاتی مثل حمله قلبی و سکته به طور قابل توجهی موثر است. به همین دلیل وقتی که فردی وارفارین مصرف می‌کند سرعت لخته شدن خون وی کمتر می‌شود و بنابراین مقدار PT افزایش می‌یابد. با توجه به این تاثیر، محدوده نرمال در آزمایش PT برای افرادی که داروی وارفارین مصرف می‌کنند در حدود 2 تا ۵/۳ در نظر گرفته می‌شود.