نقش پرولاکتین در بدن چیست؟
پرولاکتین (که با نام PRL نیز شناخته می‌شود)، هورمونی است که توسط غده هیپوفیز، غده کوچکی در پایه مغز و زیر هیپوتالاموس(Hypothalamus) ترشح می‌شود. این هورمون، مسئول رشد بافت‌های پستان، تولید شیر و شیردهی است و علاوه‌بر این‌ها، در صد‌ها فرآیند دیگر بدن نیز دخیل است. سطح این هورمون در مردان، زنان غیرباردار و زنان غیرشیرده پایین است. این هورمون به طور طبیعی در زنان باردار یا شیرده افزایش می‌دهد تا شرایط لازم را برای رشد بافت‌های سینه و تولید شیر فراهم کند.
نقش پرولاکتین در تخمک‌گذاری چیست؟
پرولاکتین با مکانیسم‌های زیر بر تخمک‌گذاری اثر می‌گذارد:
هورمون پرولاکتین با افزایش گیرنده‌های LH روی جسم زرد باعث تولید پروژسترون می‌شود.
با مهار ترشح برخی هورمون‌ها در اواسط سیکل و توقف افزایش LH باعث مهار یا کاهش تخمک‌گذاری می‌شود.
هورمون پرولاکتین باعث مهار ترشح GNRHشده و به دنبال آن باعث کاهش تولید FSH و LH می‌شود و سطح استروژن و پروژسترون کاهش یافته و منجر به ایجاد هایپوگونادیسم(hypogonadism)می‌شود.
همچنین تولید آندروژن آدرنال(Adrenal androgens) را تحریک می‌کند و باعث افزایش وزن، عدم تخمگ گذاری و پرمویی می‌شود.
وظایف Prolactin چیست؟
این هورمون در بسیاری از عملکرد‌های بدن نقش دارد اما دو وظیفه اصلی آن شامل موارد زیر است:
- انجام فرایند شیردهی
- بهبود غدد پستانی در بافت پستان و تولید شیر مادر
پرولاکتین موجب رشد آلوئول پستانی (Aveous) می‌شود که نوعی بافت خاص در پستان است و در آن شیر تولید می‌شود. این هورمون، سلول‌های آلوئول پستان را تحریک می‌کنند تا اجزای شیر مانند موارد زیر را تولید کنند:
- لیپیدها (تامین‌کننده انرژی نوزاد، شامل اسید‌های چرب ضروری و کلسترول)
- لاکتوز (قند شیر)
- کازئین (Casein): نوعی پروتئین شیر است.
با زایمان مادر، پروژسترون خون کاهش می‌یابد که نتیجه آن، افزایش گیرنده‌های پرولاکتین در سلول‌های آلوئولی پستان است. با افزایش این گیرنده‌ها، پرولاکتین می‌تواند تاثیر بیشتری بر سلول‌های تولید‌کننده شیر (آلوئولی) بگذارد؛ بنابراین، شیر از طریق نوک پستان ترشح می‌شود که به آن فرایند شیردهی می‌گویند.
در حالت طبیعی، پس از زایمان، سطح پرولاکتین مدام بالا نمی‌ماند و بسته به تغذیه نوزاد متغیر است. زمانی‌که نوزاد گرسنه است، با مکیدن پستان مادر، موجب ترشح این هورمون و تولید و خروج شیر از بدن مادر می‌شود. تا زمانی که کودک به شیر خوردن ادامه دهد، پرولاکتین در سطح بالا باقی می‌ماند. وقتی کودک سیر می‌شود و از مکیدن خودداری می‌کند، سطح هورمون ذکر‌شده دوباره کاهش می‌یابد و تولید شیر کم می‌شود.
اگر مادری بیش از یک تا دو هفته به کودک خود شیر ندهد، سطح پرولاکتین بدن او، مانند زنان غیرباردار پایین می‌آید. به این اتفاق در اصطلاح خشک‌شدن شیر مادر می‌گویند.
پرولاکتین در آزمایش خون چیست؟
همانطور که گفته شد، پرولاکتین هورمونی است توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح شده و سطح آن توسط هورمون‌هایی مانند دوماپین(Dopamine) کنترل می‌شود. سطح این هورمون در دوران بارداری افزایش یافته و منجر به ترشح شیر از پستان‌ها خواهد شد. پرولاکتین نرمال در بدن زنان باعث می‌شود تا چرخه قاعدگی منظمی داشته باشند.
چرا آزمایش پرولاکتین خون تجویز می‌شود؟
آزمایش پرولاکتین برای ارزیابی موارد زیر انجام می‌شود:
- برای بررسی عود تومور هیپوفیز به طور دوره ای چک می‌شود.
- در پیگیری کاهش تستوسترون در مردان ارزیابی می‌شود.
- بررسی ماکروپرولاکتینمی(Macroprolactinemia)
- بررسی علت ناباروری
- شک به بالا بودن پرولاکتین
شرایط آزمایش پرولاکتین چیست؟
اگر قصد انجام آزمایش پرولاکتین را دارید، باید بدانید که این آزمایش نیز مانند سایر تست‌ها دارای شرایط خاصی است. برای آگاهی از شرایط آزمایش پرولاکتین، ادامه مطالب را دنبال کنید.
در صورتی که قبل از آزمایش بیمار دارو مصرف کند باید در برگه آزمایش نوع دارو مصرفی ذکر شود. قبل از انجام آزمایش بیمار باید از استرس، ورزش، هیجان، استفاده از لباس تنگ در ناحیه سینه، تحریک پستان و استفاده از سوتین خودداری کند. همچنین بهتر است بدانید که آزمایش پرولاکتین ناشتا انجام می‌شود.