آزمایش خون مخفی در مدفوع چیست؟
آزمایش خون مخفی در مدفوع برای افرادی تجویز می‌شود که برای آزمایش‌های دوره‌ای، پیگیری کم‌خونی یا فقر آهن به پزشک مراجعه می‌کنند. به طور کلی خون در مدفوع می‌تواند نشانه‌ای از بیماری در سیستم گوارشی باشد. یکی از این بیماری‌ها سرطان روده بزرگ است که باید جدی گرفته شود.
آزمایش occult blood ارزان قیمت است و برای اشخاص بالای ۵۰ سال به طور معمول در فواصل زمانی ۶ ماهه به منظور غربالگری سرطان روده بزرگ تجویز می‌شود . این آزمایش تحت عنوان نیز برای تشخیص انواع بیماری‌ها قابل انجام است. هرسال تقریبأ یک میلیون مورد جدید سرطان روده بزرگ در تمام دنیا گزارش می‌شود.
چرا آزمایش OB تجویز می شود؟
برخی از بیماری‌های پیش‌زمینه‌ای سبب اختلال در فاکتور آزمایشی OB می‌شوند.
اگر مبتلا به بیماری‌هایی هستید که در آن‌ها پروتئین به درستی از بدن خارج نمی‌شود یا پروتئین بدن شما زیاد است توصیه می‌شود قبل از انجام آزمایش با پزشک مشورت کنید، زیرا مقدار زیاد پروتئین در نتیجه آزمایش مداخله می‌کند.
یکی از دلایلی که پزشک آزمایش خون مخفی مدفوع را تجویز می‌کند، وجود خونریزی در دستگاه گوارش است. همچنین ممکن است هیچ علائمی نداشته باشید، اما پزشک این آزمایشات را برای پایش سرطان کوتورکتال(Colorectal cancer screening) تجویز کند.
آزمایش OB برای چیست؟
در آزمایش مدفوع نمونه مدفوع بررسی می شود تا بیماری های مربوط به دستگاه گوارش تشخیص داده شوند. آزمایش مدفوع اطلاعات دقیق و مفیدی را در مورد انواع عفونت‌ها و سرطان، بیماری‌های دستگاه گوارش، سوءتغذیه، در اختیار پزشک قرار می دهد. در آزمایش OB مدفوع به روش‌های مختلفی در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
به طور کلی آزمایش مدفوع شامل موارد زیر می‌شود:
- آزمایش خون مخفی در مدفوع
- آزمایش کسن مدفوع
- آزمایش آنتی ژن مدفوع
- آزمایش DNA مدفوع
- آزمایش انگل در مدفوع
- آزمایش کلپروتکتین مدفوع
شرایط انجام آزمایش خون مخفی
شرایط انجام آزمایش خون مخفی به شرح زیر است:
- خانم‌هایی که در دوران عادت ماهیانه هستند تا سه روز بعد از پایان دوره نباید آزمایش OB را انجام بدهند.
- اگر بیمار به بواسیر یا شقاق مقعد مبتلا باشد در صورتی که این ضایعات به طور واضح در مدفوع مشاهده شود لازم است قبل از انجام آزمایش به آزمایشگاه اطلاع داده شود.
- اگر متقاضی انجام تست OB به دلایل مختلف دچار خونریزی از لثه‌ها یا مخاط دهان است، وارد شدن خون از این ناحیه به معده باعث مثبت شدن کاذب نتیجه آزمایش خواهد شد.
دو تا سه روز قبل از آزمایش و در زمان جمع آوری نمونه، غذاهای دارای گوشت قرمز (بهتر است گوشت مرغ و ماهی نیز مصرف نگردد)، ترب و تربچه، قارچ، کلم بروکلی، گل کلم، پرتقال،سبزیجات خام بخصوص شلغم، موز، انگور، طالبی یا گرمک، خربزه، ترب کوهی مصرف نکنید.
خون مخفی در مدفوع یعنی اینکه شما نمی‌توانید آن را با چشم غیر مسلح ببینید. وجود خون در مدفوع به معنای وجود نوعی خونریزی در دستگاه گوارش است. این مشکل ممکن است توسط شرایط مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- پولیپ
- بواسیر
- دیورتیکولوز(Diverticulosis)
- زخم کولیت، نوعی بیماری التهابی روده
خون در مدفوع همچنین ممکن است نشانه‌ای از سرطان روده بزرگ باشد.
تفسیر آزمایش خون مخفی در مدفوع
تفسیر آزمایش Occilt blood معمولا بصورت مثبت یا منفی در برگه آزمایش بیان می‌شود و اگر نتیجه آزمایش OB مثبت باشد به معنی وجود خون مخفی در نمونه مدفوع است و همچنین اگر جواب آن منفی باشد، به معنای عدم وجود خون در مدفوع است.
برای تفسیر آزمایش خون مخفی در مدفوع به موارد زیر توجه داشته باشید:
- وجود مقدار کمی مخاط در داخل مدفوع طبیعی است اما اگر این مقدار افزایش پیدا کند می‌تواند دلیل بر بیماری باشد.
- رنگ مدفوع بستگی به رژیم غذایی هر فرد دارد اما رنگ طبیعی آن باید قهوه‌ای باشد. در نوزادان رنگ مدفوع سبز است.
- در طول روز نیز دفع ۶ گرم چربی از طریق مدفوع طبیعی است.
آزمایش OB مثبت نشان دهنده چیست؟
نتیجه مثبت این آزمایش نشان می‌دهد که در مدفوع شما خون یافت شده است، اما مثبت بودن این نتیجه به تنهایی نمی‌تواند وجود سرطان را در روده بزرگ تایید کند. در صورت مثبت شدن این آزمایش ممکن است پزشک برای بررسی وضعیت روده‌ها و معده شما انجام آندوسکوپی را توصیه کند. در صورت مثبت شدن نتیجه آزمایش از پزشک خود این سوالات را بپرسید:
- به چه آزمایش‌های دیگری نیاز دارم؟
- احتمال اینکه نتیجه مثبت کاذب باشد چقدر است؟
- چه عواملی می‌تواند باعث خونریزی شود؟
آزمایش OB منفی نشان دهنده چیست؟
منفی شدن آزمایش OB می‌تواند به این معنی باشد که خون مخفی در مدفوع شما یافت نشده است، اما باید توجه داشته باشید که همه انواع سرطان‌های روده بزرگ خونریزی ندارند. بنابراین در صورت منفی شدن تست نیز با قطعیت نمی‌توان گفت که احتمال وجود سرطان منتفی است. پزشک شما با توجه به علائم ظاهری شما تشخیص می‌دهد که به آزمایش‌های دیگری نیاز است یا خیر. در صورت منفی شدن آزمایش این سوالات را از پزشک خود بپرسید:
- احتمال اینکه نتیجه منفی کاذب باشد چقدر است؟
- آیا به آزمایش‌های دیگری نیاز است؟
چه زمانی باید تست خون مخفی انجام شود؟
آزمایش خون مخفی مدفوع غالبا به عنوان یک روش غربالگری برای تشخیص سرطان روده پیش از آشکار شدن علائم آن استفاده می‌شود. این آزمایش می‌تواند کاربردهای دیگری نیز داشته باشد. هنگامی که نگرانی‌هایی در مورد خونریزی در اندام‌های گوارشی شما وجود داشته باشد این آزمایش تجویز می‌شود.
در بعضی موارد به تشخیص پزشک، این آزمایش برای یافتن علت مشکل کم خونی استفاده می‌شود و می‌تواند به تفاوت گذاشتن بین بیماری سندرم روده تحریک پذیر (IBS) که سبب خونریزی روده نمی‌شود و بیماری التهابی روده(IBD) که می‌تواند موجب خونریزی روده شود کمک کند. اما همانطور که ذکر شد، آزمایش OB به تنهایی نمی‌تواند علت خونریزی را تشخیص دهد. اگر آزمایش شما مثبت باشد، احتمالا به آزمایش‌های بیشتری نیاز دارید.
بیماری‌های قابل تشخیص با آزمایش خون مخفی
اگر انجام آزمایش OB نشان دهد که خون مخفی در مدفوع وجود دارد، ممکن است با یکی از بیماری‌های زیر در ارتباط باشد.
- بیماری دیورتیکولی در روده
(diverticula) بیرون زدگی‌های کوچک شبیه به کیسه در دیواره روده بزرگ است که معمولا مشکلی را برای بیمار ایجاد نمی‌کنند اما در مواردی منجر به عفونت و خونریزی می‌شوند.
- شقاق مقعد
یک پارگی در بافت مقعد است که به ترک‌های لب شباهت دارد. این بریدگی و زخم‌ها ممکن است به دلیل عبور یک مدفوع بزرگ و سفت ایجاد شوند که معمولأ همراه با خونریزی هستند. چنین موردی جای نگرانی ندارد.
- بیماری کولیت روده (Colits)
التهاب روده یکی از دلایل شایع خونریزی مقعدی است.
- آنژیودیسپالزی(Angiodysplasia)
در این بیماری خونریزی از عروق خونی غیرنرمال صورت می‌گیرد.
- زخم معده
زخمی است در غشای معده که در لبه بالایی روده کوچک است، ایجاد می‌شود. بسیاری از زخم‌های ایجاد شده در معده نشأت گرفته از عفونتی هستند که در اثر یک باکتری به نام هلیکوباکتر(Helicobacter pylori)شکل می‌گیرند. همچنین اگر داروهای ضد التهابی مانند آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن(Naproxen) را برای مدت طولانی و با دوز بالا استفاده کنید به مرور زمان باعث زخم معده می‌شوند.
- پولیپ یا سرطان.
زائده‌های خوش خیمی هستند که در طول زمان رشد می‌کنند و اگر نسبت به آن‌ها بی‌توجهی شود ممکن است سرطانی بشوند. اگر خونریزی در اثر وجود پولیپ باشد با سونوگرافی قابل رویت است.
- مشکلات مری.
وریدهای واریسی مری یا پارگی در مری نیز باعث خونریزی و مشاهده خون در مدفوع می‌شوند.