1- این تست به چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
Tumor marker Human Epididymis Protein 4
2- هدف از انجام تست چیست؟
Human Epididymis Protein 4 توسط بیشتر (نه همه) سلول‌های سرطانی اپیتلیال تخمدان ساخته و به عنوان تومورمارکر شناخته می‌شود. برای اندازه گیری سطح این پروتئین در خون “تست “HE4 درخواست می‌شود. در بیماری سرطان اپیتلیال تخمدان سطح ” “Human Epididymis Protein 4خون زنان افزایش می‌یابد.
سرطان تخمدان پنجمین عامل مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرطان در زنان است. طبق گفته انجمن سرطان آمریکا (ACS) خطر ابتلا به این سرطان 1 به 75 و خطر مرگ و میر 1 به 100 است. شایع‌ترین سرطان تخمدان، سرطان” اپیتلیال تخمدان” است. در این سرطان سلول‌های پوششی تخمدان با رشد غیرطبیعی حدود 80 تا 90 درصد تخمدان را درگیر می‌کنند. سرطان اپیتلیال تخمدان برحسب نوع سلول بدخیم به چهار زیر واحد طبقه بندی می‌شود؛ این سلول‌ها شامل ) serousشایع‌ترین) ، endometrioid، mucinousو clear هستند. مطالعات نشان‌داده که در بیشتر از 90 درصد سرطان‌های serous وendometrioid و حدود 50 درصد سرطان clearسطح HE4 خون افزایش می‌یابد در صورتی که در سرطان mucinous اپیتلیال تخمدان، این افزایش مشاهده نمی‌شود.
علائم سرطان تخمدان معمولا غیراختصاصی هستند و کم‌تر از 20 درصد این سرطان‌ها در مراحل اولیه شناسایی می‌شوند. با این وجود، تست لگن، تاریخچه فامیلی و علائم عمومی کمک کننده هستند. انجام تست HE4 برای زنان بدون علائم مناسب نیست زیرا امکان تولید مقدار کم Human Epididymis Protein 4 توسط بافت‌های سالم بدن وجود دارد.
3- این تست چه زمانی در خواست می‌شود؟
تست HE4در زنان مبتلا به سرطان تخمدان درخواست می‌شود. درمراحل پیشرفته بیماری علائم غیر اختصاصی ظاهر می‌شوند. این علائم شامل:
- درد، تورم و احساس فشار در شکم یا لگن
- خون‌ریزی زیاد و نامنظم واژن مخصوصا بعد از یائسگی
- ترشحات سفید، بی‌رنگ یا به رنگ خون واژن
- ظهور توده در ناحیه لگن
- مشکلات گوارشی مانند نفخ و یبوست
- ارزیابی روند درمان در افراد مبتلا به سرطان تخمدان
4- تست‌های آزمایشگاهی مکمل HE4 کدام‌اند؟
CA125 : تست CA125 به عنوان تومورمارکر سرطان اپیتلیال تخمدان در کنار تست HE4 درخواست می‌شود. CA125در گذشته به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفت اما امروزه این تست به علت عدم افزایش تومور مارکر در همه انواع سرطان‌های تخمدان، عدم افزایش آن در مراحل اولیه سرطان و همچنین افزایش کاذب آن در شرایط غیرسرطانی مورد تایید نیست. تست نسبتا جدید HE4برای کاهش این مشکلات در کنار تومورمارکرCA125 معرفی شده است.
درخواست تست HE4 در کنار تومورمارکر CA125برای ارزیابی روند درمان سرطان تخمدان، نسبت به درخواست تنهای هر کدام از تست‌ها بسیار مفید‌تر است. برای تعیین وضعیت بالینی بیماران این تست‌ها باید قبل ازشروع درمان درخواست شوند.
برای محاسبه شاخص Risk of Ovarian Malignancy Algorithm (ROMA)سطح HE4 خون مورد نیاز است. این شاخص خطر ابتلای بیمار به سرطان تخمدان را مشخص می‌کند. برای محاسبه ROMAسطح HE4،CA125 و شاخص ثابت زنان قبل و بعد از یائسگی در فرمول استاندارد قرار می‌گیرد. پزشکان متخصص برای تعیین بدخیمی توده‌های مشکوک لگن محاسبه این شاخص را از آزمایشگاه‌های تشخیص طبی درخواست می‌کنند.
Carcinoembryonic Antigen (CEA):
هدف از انجام آزمایش، اندازه‌گیری سطح CEA در خون است. پروتئین CEAاز بافت‌های جنینی حاصل می‌شود. در هنگام تولد سطح CEAخون نوزاد بالا است در صورتی که سطح آن در افراد بالغ بسیار ناچیز است. افزایش مقدار CEAدر افراد بالغ می‌تواند نشان‌دهنده برخی سرطان‌ها مانند رکتوم، ریه، سینه، کبد، پانکراس، معده و تخمدان باشد.
5- چه نوع نمونه ای برای این تست درخواست می‌شود؟
نمونه خون
6- مراجعه کننده قبل از انجام آزمایش باید چه شرایطی را رعایت کند؟
باید24 ساعت قبل از انجام آزمایش از مصرف مولتی ویتامین‌ها یا مواد غذایی حاوی بیوتین((B7 که معمولا در مکمل‌های تقویتی پوست، مو و ناخن استفاده می‌شود، اجتناب گردد.
7- نحوه جمع‌آوری نمونه چگونه است؟
نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع‌آوری می‌شود:
- قبل از جمع‌آوری نمونه، مراجعه‌کننده احراز هویت می‌شود.
- قبل از نمونه‌گیری، از حساسیت‌های مراجعه‌کننده به ضدعفونی‌کننده‌ها و مواد لاتکس سوال می‌شود.
- داروهای مصرفی سوال و سپس ثبت می‌شوند.
- ظرف‌های نمونه گیری متناسب با تست انتخاب می‌شود. برای این آزمایش از ضد انعقادهای (K2,K3)EDTA و لیتیوم هپارین نیز استفاده می‌شود.
- قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه کننده در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.
8- بهترین روش های انجام تست کدام اند؟
روش‌های الایزا و کمی‌لومینسانس از جمله روش‌های پرکاربرد با حساسیت و اختصاصیت بالا در اندازه‌گیری تومورمارکرها هستند.
9- چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟
- عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
- عدم رعایت نحوه نمونه‌گیری صحیح
- در بیماری‌های کلیوی، کبدی، نارسایی‌های قلب و فشارخون افزایش سطح HE4 مشاهده می‌شود.
10- نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟
محدوده نرمال مرجع متناسب با روش انجام تست متفاوت است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی وحید برای اندازه گیری HE4 نمونه خون از روش الکتروکمی‌لومینسانس استفاده می‌شود.
نتیجه آزمایش HE4 با دستگاه e411 Cobase به روش الکتروکمی لومینسانس به صورت زیر گزارش می‌شود:
Normal: Up to 150 pmol/l
اندازه‌گیری سطح HE4 برای غربالگری بیمارن مبتلا به سرطان تخمدان توصیه نمی‌شود؛ زیرا تعدادی از سرطان‌های تخمدان HE4(mucinous , germ cell tumors) ترشح نمی‌کنند. تشخیص قطعی سرطان تخمدان با معاینه لگن، عکس‌های رادیوگرافی و تست‌های آزمایشگاهی صورت می‌پذیرد.
هدف اصلی از اندازه‌گیری سطح HE4، ارزیابی روند درمان بیماران مبتلا به سرطان تخمدان است. افزایش سطوح HE4و CA125 پس از درمان نشان‌دهنده عدم پاسخ بیماری به درمان یا بازگشت سرطان است. تست CA125 با حساسیت و اختصاصیت کم‌تر برای محاسبه ریسک خطر ابتلا به سرطان تخمدان(ROMA) در زنان درخواست می‌شود.
در شرایط زیر نیز افزایش سطحHE4 مشاهده می‌شود:
- ovarian cysts
- cystadenomas
- leiomyomas
- myomas
- fibromas
- Endometriosis