آزمایش Calcium برای اندازه گیری میزان کلسیم موجود در خون است. سطح بالا یا پایین این ماده معدنی می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های جدی در بدن باشد. بیماری‌هایی مانند مشکلات استخوان ،ناراحتی‌های تیروئید و اختلالات کلیوی. از همین رو، در این مقاله به شما خواهیم گفت آزمایش کلسیم چه زمانی تجویز می‌شود و مقادیر نرمال آن چقدر است؟ همچنین درمی‌یابید که چه بیماری‌هایی منجر می‌شوند تا سطح کلسیم در بدن دستخوش تغییرات شود.
Calcium در آزمایش خون چیست؟
کلسيم از عناصر بسيار مهم در بدن است. وجود آن برای انجام عملکرد آنزيم‌ها، استقامت بدن، انقباض عضلانی، ضربان قلب، انتقال جريان‌های عصبی، انعقاد خون و… بسيار مهم است.
به طور کلی دو نوع آزمایش کلسیم خون وجود دارد:
- آزمایش خون کلسیم
- آزمایش خون کلسیم یونیزه شده. این تست میزان کلسیم آزاد خون را بررسی می‌کند.
هر دو آزمایش به یک روش انجام می‌شوند و زیر مجموعه‌ی آزمایش خون در منزل قرار می‌گیرند، اما آزمایش خون کلسیم کامل بیشتر رایج است. آزمایش خون کلسیم، کل غلظت کلسیم خون اعم از متصل و غیر متصل را اندازه‌گیری می‌کند. این در حالی است که در آزمایش خون کلسیم یونیزه شده، تنها کلسیم موجود در خون که به پروتئین‌ها متصل هستند، اندازه‌گیری می‌شود.
به طور کلی در شرایط زیر آزمایش خون کلسیم یونیزه شده توصیه می‌شود:
- سطح آلبومین غیرطبیعی دارید
- به شدت بیمار هستید
- قرار است جراحی بزرگی داشته باشید
- در زمان انتقال خون
- ابتلا به بیماری مزمن کلیه
آیا آزمایش کلسیم یونیزه شده مهم است؟
میزان کلسیم یونیزه شده اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت نرمال کلسیم‌های بدن در اختیار پزشک قرار می‌دهد. در صورتی که میزان پروتئین‌هایی مثل آلبومین و ایمونوگلوبین در خون شما بیش از حد استاندارد باشد، انجام این آزمایش اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اگر تعادل بین میزان کلسیم فعال و یونیزه شما طبیعی نباشد، لازم است که پزشک علت آن را پیدا کند. زیرا عدم تعادل می‌تواند نشانه بعضی از مشکلات عمده سلامتی باشد. در موارد زیر ممکن است پزشک انجام آزمایش کلسیم یونیزه را تجویز کند:
- شما خون دریافت کرده باشید.
- از مایعات درون وریدی استفاده می‌کنید.
- میزان پروتئین خون شما غیرطبیعی است.
- یک عمل جراحی سنگین انجام داده‌اید.
در چنین مواردی لازم است که از میزان کلسیم یونیزه خود مطلع شوید. میزان کم آن می‌تواند باعث کند یا تند شدن ضربان قلب، گرفتگی عضلات و حتی کما شود. در صورتی که علائمی مثل بی‌حسی دست و پا یا اطراف دهان یا وجود گرفتگی عضلات در این نواحی دارید لازم است این آزمایش را انجام دهید.
تفسیر آزمایش Ca در خون چطور انجام می‌شود؟
معمولا برای بررسی عملکرد پاراتیروئید و متابولیسم کلسیم، مقدار کلسیم کلی خون اندازه‌گیری می‌شود. سطح سرمی کلسیم نیز برای بررسی وضعیت بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، پیوند کلیه و هایپرپاراتیروئیدی (پرکاری پاراتیروئید ) به کار می‌رود. به طور تجربی، سطح کلسیم سرم تقریبا ۰.۸ mg به ازای هر یک گرم کاهش سطح آلبومین سرم کم می‌شود. از همین جهت است که آلبومین سرم را همزمان با کلسیم سرم بررسی می‌کنند. وجود کلسیم سرم برای انجام تعداد زیادی از مسیرهای متابولیسم آنزیمی ضرورت دارد. علاوه بر آن برای انقباض‌های عضلانی، فعالیت طبیعی قلب، انعقاد خون و انتقال جریان عصبی بسیار مهم و حیاتی است.
نشانه‌های بالا و پایین بودن کلسیم
منظور از اختلال در سطح کلسیم بدن، بالا بودن یا پایین بودن این عنصر است. علائم بالینی و بیماری‌هایی که در نتیجه بالا بودن یا پایین بودن کلسیم بدن ایجاد می‌شوند، هر کدام به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
علائم بالا بودن سطح کلسیم:
- حالت تهوع یا استفراغ
- ادرار بیشتر از حد طبیعی
- یبوست
- بی اشتهایی
- خستگی
- افزایش تشنگی
- هایپرپاراتیروئیدیسم در این حالت یکی از چهار غده پاراتیروئید بیش از حد هورمون پاراتیروئید تولید می کند.
- بیماری پاژه: بیماری پاژه نوعی اختلال است که در نتیجه آن استخوانهای بدن بزرگ و ضعیف می‌شوند.
- سرطان: سرطان ریه، سرطان پستان و برخی سرطانهای خون می تواند باعث کلسیم بالا شود.
- پرکاری تیروئید: یعنی شرایطی که تیروئید بیش از حد فعال باشد و بیش از حد هورمون تیروئید تولید کند.
- سارکوئیدوز: یک بیماری نادر است که در نتیجه آن توده‌های كوچك سلول‌های التهابی در قسمت‌های مختلف بدن رشد می‌كنند.
- مصرف بیش از حد ویتامین دی
علائم پایین بودن سطح کلسیم بدن:
- گرفتگی عضلات و معده
- مورمور در انگشتان، پاها و لب ها
- ضربان قلب نامنظم
- هیپوپاراتیروئیدیسم: این بیماری یکی از شایع‌ترین دلایل سطح پایین کلسیم است و هنگامی ایجاد می‌شود که غدد پاراتیروئید به خوبی کار نکند و به اندازه کافی(یا اصلاً) هورمون‌های پاراتیروئید تولید نکند.
- بیماری کلیه
- پانکراتیت حاد: وضعیتی است که پانکراس (لوزالمعده) قبل از بهبودی ناگهان دچار التهاب می‌شود.
- سطح پروتئین کم: نتیجه کلسیم کل می‌تواند به معنای کمبود پروتئین به خصوص پروتئین آلبومین باشد. سطح پایین آلبومین می‌تواند نشان‌دهنده بیماری کبد و سایر شرایط جدی باشد.
- کمبود منیزیم
- کمبود ویتامین D
آیا بالا یا پایین بودن Ca در آزمایش خون خطرناک است؟
اگر نتایج آزمایش شما مشخص کند که میزان کلسیم خون شما بالا یا پایین‌تر از میزان نرمال است، لزوما به این معنا نیست که شما دچار یک بیماری خطرناک هستید. ممکن است که این مشکل ناشی از برنامه غذایی شما یا تاثیر بعضی از داروها باشد. علاوه بر این باید احتمال خطا در نتایج آزمایش را نیز در نظر داشت.
ارتباط سطح ویتامین D و کلسیم
بدن ما از ویتامین D برای تقویت جذب کلسیم در روده استفاده می‌کند. علاوه بر این، ویتامین D در رشد و بازسازی استخوان و عملکردهای عصبی عضلانی و ایمنی نقش دارد.
وقتی کلسیم خون خیلی کم می‌شود، غده پاراتیروئید که نزدیک گردن شما است شروع به تولید PTH یا همان هورمون پاراتیروئید می‌کند. این هورمون کلسیم سرم را وارد خون می‌کند و آن را تا سطح مور نیاز بالا می‌برد. به طور همزمان، کلیه نوعی ماده شیمیایی که ویتامین D در ساخت آن مشارکت دارد را آزاد می‌کند. این ماده به روده کمک می‌کند تا کلسیم را تا زمان متعادل شدن سطح آن جذب کند. این تعامل بین کلسیم و ویتامین D به طور مداوم در بدن شما اتفاق می‌افتد. به همین دلیل کاهش یا افزایش سطح ویتامین دی در بدن شما اثر مستقیمی بر میزان جذب کلسیم خواهد داشت.
ارتباط سطح فسفر خون و کلسیم
تقریبا ۸۰ تا ۹۰ درصد از مواد معدنی استخوان بدن از کلسیم و فسفر تشکیل شده است و ۸۵ درصد از فسفر موجود در بدن در استخوانهای ما ذخیره شده است. دریافت کافی فسفر برای بسیاری از فرآیندهای بیولوژیکی از جمله ساخت استخوان ضروری است، اما در عین حال دریافت بیش از حد آن می‌تواند اثرات مضری بر استخوان داشته باشد. فسفر می‌تواند باعث افزایش غلظت هورمون پاراتیروئید (PTH) شود. رژیم‌های غذایی سرشار از فسفر و کلسیم کم منجر به کاهش جذب کلسیم روده‌ای، کاهش غلظت کلسیم آزاد و تحریک ترشح PTH می‌شود. غلظت بالای PTH به طور مداوم تراکم مواد معدنی استخوان را کاهش می‌دهد.
به همین دلیل است که داشتن میزان کافی ویتامین D در بدن مهم است، زیرا بدن را قادر به تنظیم کلسیم و فسفر خواهد کرد.
۷ بیماری تاثیرگذار بر نتیجه آزمایش Calcium
- بیماری کلیه: افراد مبتلا به بیماری کلیوی معمولاً میزان کلسیم پایین دارند.
- اختلال پاراتیروئید
- بیماری تیرویید
- سنگ کلیه
- سوء جذب
- سرطان (سرطان پستان، سرطان ریه، سرطان سر و گردن، میلومای متعدد و سرطان کلیه)
- سوء تغذیه