آزمایش مدفوع با فاکتور انگلیسی (S/E)، با عبارت لاتین stool exam شناخته می‌شود. آزمایش مذکور به پزشک این امکان را می‌دهد تا وجود انگل و عفونت در دستگاه گوارش را به راحتی تشخیص بدهد. البته گاهی برای تشخیص و شروع دوره درمان به آزمایش‌های تکمیلی هم نیاز خواهد بود.
آزمایش stool exam روی نمونه مدفوع راندوم انجام می‌گیرد و بهتر است این نمونه در سه نوبت متداول در محدوده زمانی ۱۰ روزه به آزمایشگاه ارسال شود.
بد نیست بدانید هر نمونه باید شامل حداقل ۵ گرم مدفوع در ظرف‌های مخصوص و استریل قرار بگیرد. این که چه زمانی باید نمونه به مراکز آزمایشگاهی ارسال شود، به نوع مدفوع بستگی دارد:
- اگر مدفوع سفت و فرم‌دار باشد، حداکثر زمان ارسال آن به آزمایشگاه ۲ ساعت است.
- اگر مدفوع شل و آبکی باشد، حداکثر زمان ارسال آن به آزمایشگاه ۳۰ دقیقه است.
از دیگر شرایط نمونه مدفوع این است که با آب، دستمال یا ادرار ترکیب نشود. چون این کار باعث می‌شود آزمایش خطا داشته باشد.
آزمایش مدفوع (S/E) به دو روش کلی انجام می‌گیرد که یکی تغلیظ نام دارد و دیگری روش مستقیم میکروسکوپی.
آزمایش مدفوع برای چیست؟
کسانی که علائم و نشانه‌های عفونت گوارشی و وجود انگل در بدن آن‌ها به چشم می‌خورد و روش‌های مراقبت شخصی و تجویز دارو توسط پزشک در منزل در درمان این علائم و نشانه‌ها اثری ندارد، باید آزمایش مدفوع انجام دهند.
البته شاید آزمایش مدفوع به تنهایی نشان‌دهنده بیماری‌ها و عفونت‌های سیستم گوارش بدن نباشد، اما به هر حال در کنار آزمایش‌های تکمیلی می‌تواند اطلاعات خوبی در اختیار پزشک معالج قرار دهد.
چرا آزمایش SE تجویز می‌شود؟
شاید از خود بپرسید چه زمانی پزشک انجام آزمایش SE را توصیه می‌کند؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم زمانی انجام این آزمایش الزامی می‌شود که شخص در بازه زمانی طولانی به اسهال دچار شده باشد و در ناحیه شکم احساس درد کند.
همچنین کسانی که مستقیما با عفونت انگلی در تماس هستند و علائمی از قبیل اسهال و استفراغ با مراقبت‌های شخصی در آن‌ها بهبود پیدا نکرده است، باید حتما آزمایش SE انجام دهند تا منشاء این مشکلات و بیماری‌ها مشخص شود.
اگر مشکل معده داشته باشید، ممکن است پزشک برای بررسی، آزمایش مدفوع بنویسد. با این آزمایش باکتری، ویروس یا میکروب‌های دیگری که ممکن است باعث بروز بیماری شوند، تشخیص داده خواهند شد.
در صورت بروز علائم زیر، پزشک می‌تواند این آزمایش را انجام دهد:
- اسهال که بیش از چند روز طول کشیده باشد.
- مدفوع حاوی خون یا مخاط
- درد یا گرفتگی معده
- حالت تهوع
- تب
آشنایی با انواع آزمایشات مدفوع
آزمایش مدفوع می‌تواند به صورت‌های مختلف و برای اهداف گوناگونی انجام شود. مهمترین انواع آن شامل موارد زیر است که در ادامه به شرح هر کدام خواهیم پرداخت.
- آزمایش کشت کمپیلوباکتر
- تست چربی مدفوع
- تست تخمک و انگل
- آزمایش تریپسین/کیموتریپسین
- آزمایش خون در مدفوه
- آزمایش مدفوع تست کالپروتکتین
- آزمایش گلبول سفید
- آزمایش کشت سالمونلا
- تست روتاویروس
- تست یرسینیا
- تست آنتی ژن ژیاردیا
آزمایش کشت کمپیلوباکتر
یکی از باکتری‌های مضر برای سلامتی روده، کمپیلوباکتر(Campylobacter) است. این باکتری یکی از علل اصلی بیماری‌های ناشی از غذا است که می‌تواند در گوشت گاو و پرندگان یافت شود. گوشت و تخم مرغ نیم‌پز، شیر غیر پاستوریزه و آب آلوده می‌تواند باعث ابتلا به این باکتری شود. به طور عادی این عفونت در مدت یک هفته برطرف می‌شود، اما چنانچه علائم بیماری همچنان وجود داشته باشد تست Stool تجویز می‌شود.
تست چربی مدفوع
تست چربی مدفوع، مقدار چربی موجود در مدفوع شما را بررسی می‌کند. میزان چربی مدفوع می‌تواند مشخص کند که بدن شما هنگام هضم غذا چه میزان از چربی را جذب می‌کند. تغییر form در آزمایش مدفوع و بوی آن می‌تواند نشانه این باشد که بدن شما آنچنان که باید چربی را جذب نمی‌کند.
آزمایش چربی مدفوع به طور معمول یک روز طول می‌کشد، اما بعضی مواقع می‌تواند تا سه روز نیز طول بکشد. به این معنا که با فواصل زمانی متفاوتی باید از مدفوع نمونه‌برداری شود.
تست تخمک و انگل
پزشک می‌تواند Stool exam در آزمایش مدفوع را برای بررسی وجود انگل‌ها و تخم‌های آن‌ها تجویز کند. نمونه مدفوع را می‌توان در منزل جمع‌آوری کرد و به آزمایشگاه انتقال داد. چنانچه آزمایش مدفوع شما مثبت باشد، پزشک برای از بین بردن عفونت، دارو تجویز خواهد کرد.
آزمایش تریپسین/کیموتریپسین
این تست مدفوع، شما را از لحاظ وجود آنزیم‌های تریپسین(trypsin) و کیموتریپسین(Chymotrypsin) بررسی می‌کند. این دو آنزیم در لوزالمعده تولید می‌شوند. این آزمایش عملکرد پانکراس شما را بررسی می‌کند تا به تشخیص مشکلاتی مثل نارسایی پانکراس(Pancreatic failure) یا فیبروزکیستیک(Cystic Fibrosis) را تشخیص دهد.
در صورتی که با نارسایی پانکراس مواجه شوید، آنزیم کافی برای هضم غذا تولید نمی‌شود. این مشکل باعث بروز مشکلاتی در جذب بعضی مواد مورد نیاز بدن خواهد شد. فیبروز کیستیک نیز از تولید آنزیم‌های گوارشی جلوگیری می‌کند. در اغلب موارد، این بیماری در سال‌های نخست تولد خود را نشان می‌دهد.
آزمایش خون مخفی مدفوع
تست خون مخفی مدفوع به بررسی وجود خون غیر قابل رویت در نمونه مدفوع می‌پردازد. وجود خون مخفی در مدفوع می‌تواند در مواردی نشان دهنده سرطان روده بزرگ، راست روده یا پولیپ روده باشد. اگرچه تمام سرطان‌ها و پولیپ‌ها خونریزی ندارند. به طور رایج، خون مخفی فقط به میزان کمی در مدفوع وجود خواهد داشت که فقط از طریق مواد شیمیایی در آزمایشگاه قابل تشخیص خواهد بود. به همین دلیل در صورت بروز علائم این آزمایش تجویز می‌شود.
آزمایش مدفوع تست کالپروتکتین
کالپروتکتین (Calprotectin) نوعی پروتئین است که هنگام التهاب توسط گلبول‌های سفید تولید می‌شود. این آزمایش کمک می‌کند تا نوعی بیماری التهابی روده مشخص شود.
آزمایش گلبول سفید مدفوع
این تست میزان گلبول‌های سفید خون را در مدفوع شما بررسی می‌کند. گلبول‌های سفید جزئی از سیستم ایمنی بدن شما هستند. این گلبول‌ها به بدن در مبارزه با عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها کمک می‌کنند. افزایش تعداد گلبول‌های سفید در مدفوع می‌تواند نشانه عفونت باکتریایی در سیستم گوارشی شما باشد.
آزمایش کشت سالمونلا
این آزمایش Stool وجود باکتری سالمونلا(Salmonella) را در مدفوع فرد بررسی می‌کند. وجود این باکتری در مدفوع به نشانه ابتلا به عفونت سالمونلا خواهد بود. باکتری سالمونلا در انواع مختلفی وجود دارد. مصرف غذایی که در تماس با مدفوع حیوان قرار گرفته است یا خوردن گوشت خام حیوانات می‌تواند باعث ابتلا به این باکتری شود.
تست روتاویروس
آزمایش روتاویروس(Rotavirus) نوعی تست Stool است که برای تشخیص آلودگی به ویروس روتا تجویز می‌شود. این عفونت می‌تواند روده‌های شما را تحت تاثیر قرار دهد و موجب بروز استفراغ و اسهال شود. این ویروس اگرچه بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد، اما می‌تواند بزرگسالان را نیز درگیر کند.
تست یرسینیا
این آزمایش ابتلا به باکتری یرسینیا(Yersiniosis) را مشخص می‌کند. این بیماری در اطفال بیشتر رویت می‌شود و در ماه‌های سرد بیشتر اتفاق می‌افتد. مصرف گوشت نیم‌پز احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. در صورت بروز علائمی مثل اسهال و استفراغ ممکن است پزشک این آزمایش را تجویز کند.
تست آنتی ژن ژیاردیا
برای تشخیص انگل Giardia intestinalis در نمونه مدفوع استفاده می‌شود. این انگل موجب بروز عفونت در روده کوچک می‌شود. این بیماری در مهد کودک‌ها به سرعت شیوع پیدا می‌کند و امکان انتقال آن با غذای آلوده وجود دارد. همچنین این بیماری در مسافران که از دستشویی‌های بین راهی استفاده می‌کنند بیشتر اتفاق می‌افتد و علائم آن می‌تواند شامل اسهال، مدفوع چرب، تهوع، استفراغ و نفخ شکم باشد.
کشت مدفوع
شرایط انجام آزمایش مدفوع
هر چند انجام آزمایش مدفوع نیاز به رعایت شرایط خاص و ناشتایی ندارد، اما یک سری نکات توسط فرد قبل از آن باید رعایت شود تا نتایج آزمایش با کمترین خطا در اختیار پزشک معالج قرار بگیرد. بنابراین بهتر است از مصرف داروهای زیر حداقل یک هفته قبل از انجام آزمایش خودداری کند:
- داروهای آنتی اسید
- داروهای تقویت‌کننده مخاط
- داروهای ضداسهال
- مصرف روغن‌های معدنی مانند کرچک
- داروی آنتی بیوتیک
- داروهای ضدیبوست روغنی
تفسیر آزمایش مدفوع
نفسیر آزمایش توسط پزشک معالج امکان‌پذیر است. اما اگر تمایل دارید قبل از مراجعه به پزشک کمی درباره نتیجه آن مطلع شوید، باید بگوییم که جواب آزمایش مدفوع با دو عبارت منفی (Negative ) و مثبت (Positive) نشان داده می‌شود:
- Negative: حالت نرمالی است که نشان می‌دهد عفونت دستگاه گوارشی و انگل سلامت بدنی فرد را تهدید نمی‌کند.
- Positive: حالت بحرانی است که ابتلا به عفونت‌های گوارشی، انگل، مسمومیت غذایی و غیره را نشان می‌دهد.
علائم غیر نرمال بودن آزمایش Exam Stool
زمانی که فرد به عفونت‌های گوارشی، مسمومیت غذایی و انگل دچار شود، مسلما شاهد یک سری علائم و اختلالات خواهد بود که به خاطر عدم توازن فاکتوز آزمایشی SE در بدن فرد بیمار اتفاق می‌افتد. این علائم عبارتند از:
- اسهال طولانی مدت
- وجود خون در مدفوع
- احساس خارش در مقعد
- احساس درد در ناحیه شکم
- عدم وزن‌گیری مناسب
Consistency در آزمایش مدفوع به چه معناست؟
وقتی که آزمایش مدفوع انجام می‌دهید علاوه بر بررسی وجود عفونت یا سایر موارد در مدفوع، شکل و ظاهر نمونه مدفوع نیز بررسی خواهد شد. تست Consistency در واقع به معنی بررسی مدفوع از لحاظ میزان سفتی و شکل آن است. مدفوع انسان سالم نباید زیادی سفت یا زیادی شل باشد. در صورت غیرطبیعی بودن ظاهر مدفوع، ممکن است پزشک درخواست بررسی بیشتری نماید. به طور کلی نتیجه این آزمایش در چهار حالت Hard (سفت)، Formed (دارای شکل)، Semiformed (نسبتا دارای شکل) و Soft (روان) دسته‌بندی می‌شود.