Zn در آزمایش خون چیست؟
آزمایش زینک در موارد متعددی ممکن است از سوی پزشک متخصص تجویز شود. همان‌طورکه می‌دانید روی یا Zn یکی از عناصر حیاتی برای حفظ سلامت بدن است. کمبود روی در موارد بسیار کمی بروز می‌کند. به صورت طبیعی در بدن هر فرد باید ۴ گرم زینک یا روی وجود داشته باشد. برای اینکه برخی از آنزیم‌های موجود در بدن انسان عملکردی صحیحی از خود نشان دهند، نیاز به مقادیر کافی روی دارند.
چرا آزمایش Zn تجویز می‌شود؟
در زمان مراجعه به پزشک درصورتی‌که علائم کمبود روی یا زینک در شما مشاهده شود و یا اینکه دچار بیماری‌هایی هستید که احتمال کاهش سطح روی را در شما افزایش می‌دهند، آزمایش Zn توسط پزشک تجویز می‌شود. اندازه‌گیری این ماده معدنی می‌تواند نیاز شما به مکمل‌های روی را مشخص کند.
همچنین گزارش کمی و دقیق حاصل از این آزمایش خون به تعیین دوز دقیق مکمل روی جهت جلوگیری از بروز مسمومیت و یا مصرف کمتر از مقدار نیاز کمک می‌کند. ازآنجاکه روی عملکردهای حیاتی مختلفی را در بدن نظیر سنتز پروتئین، عملکرد بهتر آنزیم‌ها و انسجام کروموزوم‌ها بر عهده دارد کمبود آن می‌تواند به‌شدت سلامت فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
بهترین زمان برای تست Zn
سطح خونی روی زمانی سنجیده می‌شود که فرد به دلیل سوءتغذیه و بیماری‌های گوارشی در معرض کمبود روی قرار داشته باشد. پزشکان با بررسی علائم بالینی و همچنین سوابق درمانی نیاز بیمار به تست Zn را ارزیابی می‌کنند. بنابراین بهترین زمان برای انجام آزمایش Zn به تشخیص و صلاحدید پزشک بستگی دارد.
شرایط انجام آزمایش روی
برای انجام آزمایش روی پیشنهاد می‌شود به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید. این شرایط سبب می‌شود تا وضعیت بدن در حالت پایه مورد بررسی قرار گیرد. خونگیری نیز از طریق رگ دست انجام خواهد شد. این نوع خونگیری عوارض خاصی به همراه نخواهد داشت. گاهی اوقات افراد پس از خونگیری دچار سرگیجه می‌شوند.
علائم پایین بودن سطح روی در بدن
با کمبود یا افزایش غیرطبیعی هر عنصر در بدن سلامت اندام و سلول‌های به خطر می‌افتد. با کاهش یا افزایش روی نیز می‌تواند باعث بروز عوارض زیر شود:
- بروز نقص ترمیم پوستی و بهبود دیرهنگام و یا عدم بهبود زخم
- ریزش مو و نازکی غیرطبیعی موها
- اختلال دستگاه ایمنی و التهابی
- بروز عفونت دستگاه تنفسی
- بروز اختلال در سیستم عصبی مرکزی
- ایجاد اختلال و تغییر عملکرد دستگاه چشایی و بویایی
عوارض کمبود Zinc در آزمایش خون
در موارد شدید کمبود روی ،تظاهرات بالینی به صورت درماتیت، آلوپسی، اسهال، کاهش وزن، عفونت‌های متداول و هیپوگنادیسم در مردان(Male hypogonadism) دیده می‌شود. کمبود متوسط روی با تأخیر رشد و بلوغ تأخیری در نوجوانان، هیپوگنادیسم در مردان، پوست خشن، کم‌اشتهایی، بی‌حوصلگی، تأخیر در بهبود زخم و اختلالات چشایی مشخص می‌شود.
در موارد خفیف کمبود روی الیگواسپرمی، کاهش وزن جزئی و هیپرآمونمی مشاهده شده است. روی یک فاکتور رشد است و ازاین‌رو کمبود آن بر رشد جنبه‌های مختلف بدن تأثیر منفی می‌گذارد. ازآنجایی‌که روی برای سنتز پروتئین و تقسیم سلولی مورد نیاز است، اعتقاد بر این است که تأثیر روی بر روی رشد مربوط به اثر آن بر سنتز پروتئین است. علاوه بر این عملکرد بیضه درنتیجه کمبود روی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
علائم و عوارض بالا بدون Zinc در آزمایش خون
روی بیش‌ازحد می‌تواند برای سلامتی مضر باشد. از علائم بالا بودن زینک در آزمایش خون می‌توان به تهوع، سرگیجه، سردرد، مشکلات معده، استفراغ و از دست دادن اشتها اشاره کرد. اگر به مدت طولانی و مقدار زیاد روی مصرف کنید ممکن است مشکلاتی مانند کاهش قدرت سیستم ایمنی، سطوح پایین HDL و سطوح پایین مس را به دنبال داشته باشد.
علاوه بر این، مصرف دوزهای بالای مکمل روی می‌تواند جذب منیزیم در بدن را کاهش دهد. مصرف دوز زیاد مکمل روی یعنی در مقادیر بسیار فراتر از نیاز بدن، منجر به جذب بیش‌ازحد روی و کمبود مس خواهد شد. این مشکلات درنهایت باعث بروز اختلالات عصبی ازجمله از دست دادن هماهنگی، بی‌حسی و ضعف در دست‌ها و پاها می‌شود.
آزمایش Zn چه بیماری‌هایی را نشان می‌دهد؟
کمبود روی، ناشی از دریافت مقادیر ناکافی زینک از طریق غذایی هست. جالب است بدانید که فقر روی، همیشه ناشی از رژیم غذایی نامناسب نیست. گاهی مصرف زیاد و دریافت برخی دیگر از عناصر حیاتی بدن مانند مس و آهن سبب می‌شود که روی جذب بدن نشده و کمبود ZN رخ دهد. با استفاده از آزمایش زینک می‌توان چند بیماری را تشخیص داد. بیماری‌های ناشی از کمبود روی عبارت‌اند از:
- بیماری‌های کبد (سیروز): این بیماری در نتیجه اختلال در عملکرد کبد بروز می‌کند. سبک نادرست زندگی، اصلی‌ترین عامل این بیماری است. این بیماری با علائمی همچون خارش پوست، خونریزی لثه و خون دماغ، زردی پوست، کاهش اشتها، خستگی و کاهش وزن همراه است
- کلیه (سندروم نفروتیک)
- بیماری‌های خود ایمنی (ایدز)
- کمبود آلبومین
- (Myocardial infarction): این بیماری قلبی نیز مرتبط با تصلب عروق است و همراه با بی‌قراری، اضطراب، فشارخون غیرطبیعی، تهوع و استفراغ خود را نشان می‌دهد
- آترواسکلروز یا تصلب شراین: با رسوب چربی‌ها و دیگر مواد رسوبی در سرخرگ‌های بدن بروز می‌کند. در این بیماری سرخرگ‌ها تنگ شده و جریان خون به خوبی انجام نمی‌گیرد.
بیماری‌های ناشی از افزایش روی عبارت است از:
- آنمی فقر آهن
- کارسینوم (سرطان) استخوان
- مشکلات عروقی
- تصلب شراین (تنگی عروق)
- کرونر قلبی: کرونر قلبی نیز همان تنگی عروق است اما در این بیماری عروق کرونر دچار اختلال می‌شوند. با تجمع پلاک‌ها در این عروق حمله قلبی رخ می‌دهد
چه گروه‌هایی بیشتر در معرض کمبود زینک قرار دارند؟
- نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند
- بانوانی که دوره شیردهی و یا بارداری را سپری می‌کنند
- افرادی که دچار اسهال مزمن می‌شوند
- بیمارانی که تغذیه سرمی دارند و رژیم تغذیه‌ای عادی ندارند
- افرادی که مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر هستند، در این افراد دستگاه گوارش قدرت جذب روی ندارد
- نوزادانی که تنها با شیر مادر تغذیه می‌شوند
- افراد مبتلا به کم خونی داسی شکل(Sickle cell anemia)
- افراد مبتلا به بیماری‌های فوق کلیوی
- افرادی که آنتی بیوتیک فلوروکینولون و بیس فسفونات مصرف می‌کنند
- افرادی که داروی تتراسایکلین مصرف می‌کنند.
- گیاه‌خوارانی که تنها و یا بیشتر از حبوبات و غلات تغذیه می‌کنند
تأثیر کمبود Zinc در بارداری
کمبود روی در دوره بارداری با اثرات نامطلوب بر روی جنین مرتبط است و اطلاعات علمی نشان می‌دهد کمبود روی خفیف تا متوسط در کشورهای درحال‌توسعه کاملاً شایع است. برخی یافته‌های جدید نشان‌دهنده اثر مفید مکمل روی برای مادر و سیستم ایمنی نوزاد و کاهش عوارض ناشی از بیماری‌های عفونی در نوزادان است و همچنین شواهد تحقیقاتی نشان می‌دهد مکمل روی ممکن است از ناهنجاری‌های مادرزادی مانند شکاف لب/کام جلوگیری کند.
البته در این زمینه تحقیقات بیشتری در حال انجام است تا اثرات مفید روی در مقیاس بزرگ‌تر در دوران بارداری بر ناهنجاری‌های مادرزادی، عملکردهای ایمنی، تکامل عصبی و سلامت کلی نوزادان روشن شود. روی (Zn) یک عنصر ضروری برای رشد، تکامل و تمایز سلول است. نتایج چندین مطالعه بر روی کمبود روی مادران و جنین نشان می‌دهد که سطوح پایین روی با پیامدهای نامطلوب حاملگی ازجمله سقط جنین، زایمان زودرس، مرده‌زایی و نقص لوله عصبی جنین مرتبط است. در یک مطالعه مشخص شد که مصرف مکمل روی در دوره بارداری به‌طور معنی‌داری زایمان زودرس را کاهش می‌دهد.
رژیم غذایی مناسب برای افزایش Zinc در بدن
بهترین منبع غذایی عنصر روی صدف است اما در گوشت قرمز و مرغ نیز به فراوانی یافت می‌شود. سایر منابع غنی زینک شامل لوبیا، آجیل، غلات کامل، غلات صبحانه و محصولات لبنی است. غذاهای زیر منابع سرشار از روی محسوب می‌شوند (مقدار روی در هر ۱۰۰ گرم):
- صدف ۲۰٫۲۵ میلی‌گرم روی در هر ۱۰۰ گرم
- گوشت بره حاوی ۱۰ میلی‌گرم روی
- گوشت گاو حاوی ۸٫۲ میلی‌گرم روی
- تخمه کدو تنبل حاوی ۷٫۵ میلی‌گرم روی
- پنیر حاوی ۳٫۵۵ میلی‌گرم روی
- بادام حاوی ۳٫۵ میلی‌گرم روی
- جو دوسر حاوی ۲٫۳۵ میلی‌گرم روی
- نخود حاوی ۱ میلی‌گرم روی
- سینه مرغ حاوی ۰٫۸ میلی‌گرم روی