پانل متابولیک پایه در حقیقت به گروهی از آزمایش‌ها می‌گویند که سطح مواد شیمیایی مختلف در خون را اندازه گیری می‌کنند. این آزمایش شامل ارزیابی گلوکز خون، کلسیم، آزمایش الکترولیت‌ها و آزمایش‌هایی است که عملکرد کلیه‌ها را ارزیابی می‌کنند. برای انجام برخی از این آزمایش‌ها باید ناشتا باشید (معمولا ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش نباید چیزی میل کنید) ولی برای انجام برخی دیگر به ناشتا بودن نیازی نیست. پزشک به شما خواهد گفت که برای آماده شدن جهت انجام آزمایش چه کارهایی باید انجام دهید.
- گلوکز خون
سطح عادی گلوکز خون بین ۶۴ تا ۱۰۰ میلی گرم در هر دسی لیتر (mg/dL) یا ۳.۵۵ تا ۵.۵ میلی مول در هر لیتر (mmol/L) است.
- کلسیم
رنج طبیعی کلسیم بین ۸.۵ تا ۱۰.۲ میلی گرم در هر دسی لیتر (mg/dL) است. کلسیم یک ماده معدنی مهم در بدن است و سطح غیر عادی کلسیم در خون می‌تواند نشان دهنده مشکلات کلیه، بیماری استخوان، بیماری تیروئید، سرطان، سوء تغذیه و سایر اختلالات باشد.
- الکترولیت‌ها
الکترولیت‌ها مواد معدنی‌ای هستند که به حفظ سطح مایعات و تعادل اسیدی بدن کمک می‌کنند. به این علت به این مواد معدنی الکترولیت می‌گویند که بار الکتریکی دارند. رایج ترین الکترولیت‌هایی که طی آزمایش خون ارزیابی می‌شوند شامل این مواردند:
- سدیم: میزان نرمال سدیم خون بین ۱۳۵ تا ۱۴۵ میلی اکی والان در هر لیتر (mEq/L) است
- پتاسیم: میزان نرمال پتاسیم خون بین ۳.۵ الی ۵.۰ میلی اکی والان در هر لیتر (mEq/L) است
- بی کربنات: میزان نرمال بی کربنات بین ۲۲ الی ۳۰ میلی مول در هر لیتر (mmol/L) است
- کلرید: میزان نرمال کلرید بین ۹۸ الی ۱۰۸ میلی مول در هر لیتر (mmol/L) است
سطح غیرعادی از الکترولیت‌ها در تفسیر آزمایش خون می‌تواند نشان‌دهنده کم آبی بدن، بیماری کلیوی، بیماری کبد، نارسایی قلبی و فشار خون بالا باشد. پس دقت کنید که در صورت غیر عادی بودن الکترولیت‌ها در جواب آزمایش خون، حتما با پزشک مشورت نمایید.
تفسیر آزمایشات بررسی عملکرد کلیه‌ها
در آزمایش کلیه فاکتورهای مختلفی از جمله میزان دفع غیر طبیعی پروتئین برای ارزیابی عملکرد کلیه مورد بررسی قرار می‌گیرد. دفع زیاد پروتئین از کلیه نشان‌دهنده آسیب کلیه است. در این بخش به انواع آزمایشات کلیه و تفسیر آن‌ها می‌پردازیم.
- کراتینین سرم یا Cr
کراتینین یکی از مواد زائد در خون است که به طور طبیعی از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. مقدار نرمال این ترکیب در آزمایش کراتین بسته به سن، جنس و شاخص توده بدن متفاوت است. مقدار بیشتر از mg/dL ۱.۲ در زنان و mg/dL ۱.۴ در مردان یکی از نشانه‌‌های عملکرد نادرست کلیه است. هر چه آسیب به کلیه بیشتر باشد مقدار کراتینین در خون نیز روند افزایشی به خود می‌گیرد.
- سرعت فیلتراسیون گلومرولی یا GFR
در این آزمایش سرعت و عملکرد کلیه در تنظیم مایعات بدن و دفع مواد زائد ارزیابی می‌شود. جواب این آزمایش متناسب با سن و جنس تعیین شده و فاکتورهای مرتبط در نظر گرفته می‌شوند به صورتی‌که با افزایش سن به طور طبیعی مقدار GFR کاهش می‌یابد. میزان طبیعی جواب آزمایش ۹۰ و یا بالاتر است. در صورتی‌که جواب آزمایش کمتر از ۶۰ باشد نشانگر عملکرد نامطلوب کلیه‌ها است. اگر جواب آزمایش مقدار کمتر از ۱۵ را نشان دهد به این معناست که شرایط کلیه بسیار وخیم بوده و درمان‌های مرتبط با نارسایی حاد کلیه آغاز گردد.
- آزمایش نیتروژن اوره یا BUN
اوره که یک ماده زائد است وارد جریان خون شده تا از طریق کلیه‌ها دفع گردد. رنج نرمال آزمایش BUN بین ۷ تا ۲۰ (mg/dL) است. اگر کلیه ها قادر نباشند عملکرد طبیعی خود را به خوبی انجام دهند مقدار نیتروژن در خون افزایش می‌یابد.
تفسیر آزمایش CMP
پانل متابولیک جامع تمام عواملی که در آزمایش BMP ذکر شدند را اندازه گیری می‌کند. علاوه بر این، آزمایش CMPشامل دو تست پروتئین (آلبومین و پروتئین کل) و آزمایش عملکرد کبد نیز هست:
- آلبومین
توسط کبد تولید می‌شود و به حفظ مایعات در جریان خون کمک می‌کند در نتیجه مایعات به سایر بافت‌ها وارد نمی‌شوند. سطح عادی آلبومین ۳.۴ الی ۵.۴ گرم در هر دسی لیتر (g/dL) است.
- پروتئین کل
پروتئین کل به حفظ عملکرد کبد و کلیه‌ها کمک می‌کند و در طول عفونت‌ها یا بیماری‌ها سطح این ماده افزایش پیدا می‌کند. سطح عادی پروتئین بین ۶ تا ۸ g/dL است.