یکی از بیماری هایی که در حال حاضر در بین افراد شیوع پیدا کرده، سل است که خطرناک ترین نوع آن سل ریوی می باشد. عواملی که این بیماری را در بدن ایجاد می کنند، بر بسیاری از ارگانیسم ها و مکانیسم های بدن تاثیر می گذارند. افرادی که به سل مبتلا می شوند، در معرض درگیری ریه به سل هستند. از این رو پیگیری و تداوم درمان قبل اینکه سل ریه را درگیر کند، حائز اهمیت می باشد.
آزمایش توبرکولین برای تشخیص بیماری سل انجام می شود که قابلیت تعیین آلودگی یا تماس فرد با میکروب سل را دارد.
ماده ای در این تست به بدن تزریق می شود که از جنس پروتئین می باشد.
این ماده که توبرکلوپروتئین نام دارد که به دو صورت OT (Old Tuberculin) یا PPD (Purified Protein Dderivative) یافت می شود که در واقع به ترتیب عصاره ناخالص و خالص پروتئین های میکروب سل هستند.
تست توبرکولین یا PPD
این تست می تواند حساسیتی را که فرد مبتلا به سل نسبت به باسیل های مایکوباکتریوم دارد، نشان دهد.
البته واکنش سیستم ایمنی بدن فردی که برای اولین بار به سل مبتلا می شود، بین ۲ الی ۱۰ هفته طول می کشد.
در واقع PPD فرآورده ای آنتی ژن از باستیل های مرده سل می باشد که به کمک این تست به لایه بالایی پوست تزریق می شود.
تست توبرکولین میزان حساسیت بدن به سل را نشان می دهد و در صورت ابتلا میزان مصونیت را شرح نمی دهد. به بیان دیگر اگر نتیجه تست PPD مثبت یا منفی باشد، بیانگر این است که فرد به باسیل سل آلوده است یا خیر. از این رو لازم است به دو نکته ذیل توجه نمایید.
- با افزایش سن احتمال نتیجه مثبت تست PPD بیشتر خواهد شد. چرا که احتمال افزایش میزان آلودگی در بدن وجود دارد.
- در صورت مشاهده نتیجه مثبت نگران نشوید. چون بسیاری از افراد بالغی که تست PPD آن ها مثبت است، کاملاً سالم هستند.
علت درخواست انجام تست PPD چیست؟
- تشخیص مواردی از قبیل میزان سرفه، خستگی، کاهش وزن، هموپتیزی و اختلالات موجود در عکس های گرفته شده از قفسه سینه به علت توبرکلوزیس
- بررسی موارد مشکوک به توبرکلوزیس با وجود علائم یا عدم وجود علائم آن
- بررسی وضعیت بیمارانی که در معرض خطر عفونت با توبرکلوزیس هستند. عارضه هایی همچون لنفوم، ایدز و دیابت در دسته این بیماری ها قرار می گیرند.
- غربالگری نوزادان با تست Tine جهت تشخیص آلودگی به سل
- غربالگری افرادی که در معرض خطر آلودگی به سل می باشند، مانند پرسنل پزشکی، پرستاران، افراد زندانی و افرادی که با شرایط غیر بهداشتی مواجه هستند.
چرا تست توبرکولین؟
اهمیت این تست زمانی مشخص می شود که احتمال تماس شخص با باسیل میکروباکتریوم توبرکلوزیس (مولد بیماری سل) را نشان دهد. همچنین بررسی وضعیت ایمنی سلولی افراد در بیماری های کمبود ایمنی با کمک این تست انجام می شود.
این تست در دسته تست های پوستی تاخیری یا Delayed type skin reaction قرار می گیرد. تست توبرکولین می تواند وضعیت ایمنی بیمار را نسبت به یک میکروب یا بیماری تحلیل کند.
پس از تزریق یک آنتی ژن محلول مدت زمان واکنش های پوستی، بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت است.
همانطور که اشاره کردیم، این تست نمی تواند مدت زمان ابتلا به عفونت سل را تشخیص دهد. همچنین فعال یا غیر فعال بودن عفونت در بدن را مشخص نمی کند. در این صورت پزشک برای تکمیل حدس خود نسبت به اینکه به چه میزان به سل مبتلا هستید، درخواست انجام چندین آزمایش مکمل دیگر را از شما خواهد داشت.
سطوح خطر تست PPD
- افراد مبتلا به ایدز در گروه خطر بالای سل قرار می گیرند. به علاوه کلیه افرادی که با فرد مبتلا به سل در تماس نزدیک هستند نیز در این گروه حضور دارند.
- گروه خطر متوسط دومین گروهی است که در تست PPD مورد بررسی قرار می گیرند. این گروه شامل افرادی است که در رفت و آمد با مناطقی هستند که سل در آنجا زیاد است. مصرف کنندگان دارو های مخدر وریدی، ارائه دهندگان خدمات پرستاری و پزشکی در بیمارستان در این گروه قرار می گیرند. افرادی که مبتلا به نارسایی کلیوی، دیابت، لوکمی، سرطان هستند و یا جراحی برداشت معده انجام داده اند نیز جزو این دسته می باشند.
- گروه خطر پائین شامل افرادی هستند که با گروه های دیگر ارتباط نزدیک نداشته باشند.
چگونگی انجام تست توبرکولین
همانطور که در مطالب فوق اشاره کردیم، تست PPD یا توبرکولین با تزریق آنتی ژن در زیر پوست انجام می شود.
برای تزریق محتوای آنتی ژنی لازم است تا از سرنگ های مخصوص تزریق انسولین استفاده شود. چرا که این سرنگ ها معمولاً به ۱۰۰ قسمت تقسیم می شوند و هر درجه کمی بیشتر از ۰.۱ میلی لیتر می باشد. تزریق حدوداً ده درجه از سرنگ به صورت intradermal از بروز اشتباه در نتیجه تست جلوگیری می کند.