انواع آزمایش آهن خون
آزمایش fe
بهتر است این آزمایش خون را با نام تست سرم آهن (serum iron) معرفی کنیم. سرم مایعی از خون است که پس از حذف گلبول‌های قرمز و دیگر اجزای خون باقی می‌ماند. این تست فقط به شما در مورد سطح آهن بدن اطلاعات می‌دهد؛ یعنی می‌گوید سطح fe در بدن پایین یا بالا است. اگر پزشک در نتایج آزمایش CBC یا همان شمارش کامل سلول‌های خونی، به مورد مشکوکی برخورد کند، این تست را برای بررسی بیشتر تجویز خواهد کرد.
آزمایش tibc یا (ظرفیت اتصال آهن کامل)
برای اینکه بدانید آزمایش TIBC در خون (Total iron-binding capacity) چیست؛ باید با پروتئینی به نام ترانسفرین آشنا شوید. این پروتئین در کبد ساخته می‌شود و جذب آهن در خون را تنظیم می‌کند. به بیان ساده‌تر ، اگر ترانسفرین وجود نداشته باشد، جذب آهن در خون مختل خواهد شد. حالا اگر موجودی ترانسفرین در جریان خون پایین باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ واضح است که سطح جذب FE پایین می‌آید و با فقر آهن مواجه می‌شوید. آزمایش TIBC کل آهنی که توسط این پروتئین به خون متصل می‌شود را ارزیابی و اندازه‌گیری می‌کند.
مقدار آهن در آزمایش خون چقدر باید باشد؟
نتایج آزمایش خون با توجه به سن و جنسیت می‌تواند براساس داده‌های جدول زیر باشد:
| سن و جنسیت | مقدار آهن در آزمایش خون |
| مردان | ۸۰-۱۸۰ mcg/dL (میکروگرم بر دسی‌لیتر) |
| زنان | ۶۰- ۱۶۰ mcg/dL |
| کودکان | ۱۵۰-۵۰ mcg/dL |
| نوزادان | ۲۵۰-۱۰۰ mcg/dL |
علت پایین بودن fe در آزمایش خون چیست؟
علت کاهش fe در خون را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- فقر آهن
- انواع کم خونی
- ناتوانی بدن در جذب آهن. برخی افراد به دلیل بیماری‌های زمینه‌ایی مانند سلیاک در جذب مواد معدنی مانند آهن و کلسیم با مشکل مواجه هستند.
- بارداری
- خونریزی‌های داخلی مانند خونریزی‌های دستگاه گوارش
- سیکل‌های قاعدگی سنگین در زنان
- کم کاری تیروئید
- نارسایی کلیه‌ها
علائم کاهش fe در خون
کاهش آهن در خون می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:
- احساس خستگی مفرط بدون انجام دادن کارهای سخت در طی روز
- پوست زرد و رنگ‌پریده
- سرگیجه بدون دلیل مشخص
- ناتوانی در تمرکز کردن
- سردردهای بی‌دلیل
- ریزش مو
- ناخن‌های شکننده
- ضربان قلب نامنظم
- ترک خوردن گوشه‌های دهان
بالا بودن fe در آزمایش خون به چه معناست؟
علت افزایش fe در خون (Iron overload) به بیماری هموکروماتوز (Haemochromatosis) مربوط می‌شود. این بیماری به ۲ صورت ارثی و اکتسابی (ثانویه) بروز می‌کند. در طی آن میزان جذب آهن در بدن بیشتر از حد طبیعی است. مقادیر اضافه این ماده معدنی در اندام‌هایی مانند کبد، پانکراس (لوزالمعده) و قلب ذخیره می‌شود. به همین دلیل این افراد در معرض بیماری‌هایی مانند نارسایی کبدی، مشکلات قلبی و دیابت قرار می‌گیرند.
در هموکروماتوز ثانویه عواملی مانند تالاسمی، مصرف بیش از حد قرص‌های آهن، هپاتیت، انتقال خون و دیالیز طولانی مدت ریسک بروز این بیماری را افزایش می‌دهند.
علائم افزایش fe در خون
- دردهای عضلانی
- شکم درد
- احساس ضعف خستگی دائمی
- اختلالات نعوظ در مردان
- پریودهای نامنظم در زنان
نحوه انجام تست fe چگونه است؟
برای این تست، خونگیری از ورید بازویی انجام می‌شود. برای نوزادان، نمونه‌گیری از پاشنه پا انجام خواهد شد. پس از خونگیری بهتر است برای مدت کوتاهی بنشینید و بلافاصله از جای خود بلند نشوید. این کار به پیشگیری از سرگیجه کمک می‌کند.
تفسیر و خواندن جواب آزمایش آهن خون
تفسیر جواب آزمایش Fe را فقط از پزشک درخواست کنید. چراکه او با توجه به فاکتورهایی مانند بیماری‌های زمینه‌ایی، داروها، سن، جنسیت و وضعیت سلامتی عمومی نتیجه را اعلام خواهد کرد.
به‌طور کلی برای خواندن جواب آزمایش آهن خون باید با علائم اختصاری برگه آزمایش آشنا باشید. با مقایسهٔ رِنج نرمال و نتیجه آزمایش می‌توانید اطلاعات کلی راجع به آن را متوجه شوید. در هر برگه آزمایش عناوین زیر را می‌بینید:
| اصطلاحات برگه آزمایش خون | معنی علائم اختصاری برگه آزمایش |
| test | نام آزمایش |
| Result | نتیجه آزمایش |
| unit | واحد اندازه‌گیری |
| reference range | محدوده ٔ نرمال |
| Age | سن |
| gender | جنسیت |
| Female | زن |
| male | مرد |
| infant | نوزاد |
| newborn | نوزاد تازه متولد شده |