آزمایش Creatinine، به شما می‌گوید که چقدر کلیه‌هایتان خوب کار می‌کنند. این ماده مانند اوره جزء مواد زائد بدن بوده و باید خارج شود. کلیه‌ها مسئول دفع این ماده هستند. اگر به بیماری‌هایی مانند دیابت یا فشار خون مبتلا باشید، احتمالا در چکاپ‌های دوره‌ایی متخصص انجام این آزمایش را به شما توصیه خواهد کرد. این بیماری‌ها می‌تواند عملکرد کلیه‌ها را تحت تاثیر قرار دهند. در این مقاله با هومکا همراه شوید تا مفهوم آزمایش کراتینین را بیشتر و بهتر درک کنید. در این مقاله به شما خواهیم گفت که میزان نرمال Creatinine در خون چقدر است و چرا کراتینین بالا می‌رود؟
مفهوم Creatinine در آزمایش خون چیست؟
Creatinine یا کراتین خون چیست؟ ماده‌ای در بدن است که در نتیجه سوخت و ساز ماهیچه‌ها تولید و از کلیه‌ها دفع می‌شود. این ماده در واقع نوعی پروتئین است که از فرایندهای متابولیسم سلول‌های ماهیچه حاصل می‌شود. کراتین ماده‌ای دفعی است که بعد از ورود به خون، به کمک کلیه‌ها از بدن دفع می‌شود. بررسی میزان Creatinine خون به راحتی می‌تواند عملکرد صحیح یا ناصحیح کلیه‌ها را نشان دهد، زیرا تنها کلیه‌ها هستند که مسئول دفع کراتین از خون هستند و در چنانچه این کار را به درستی انجام ندهند، به این معنی است که عملکرد کامل و صحیح ندارند.
چرا آزمایش کراتینین تجویز می شود؟
این آزمایش یک شاخص مهم برای بررسی عملکرد کلیه است. سطح بالای Creatinine در خون ممکن است نشان دهنده این باشد که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند. آزمایش خون کراتینین به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری کلیه را تشخیص دهند، زیرا یک کلیه ضعیف نمی‌تواند مثل حالت عادی، کراتینین را تصفیه کند و موجب افزایش میزان کراتینین در خون می‌شود.
تفسیر آزمایش Creatinine چگونه است؟
زمانی که قرار است عملکرد کلیه بیمار مورد بررسی قرار بگیرد، آزمایش کراتین یکی از آزمایشات روتینی است که به این منظور انجام می‌شود. افزایش کراتینین در خون معمولا نشان‌دهنده کاهش تصفیه گلومرولی و اختلال در عملکرد کلیه‌ها است. به دلیل ثابت بودن همیشگی مقدار کراتینین، افزایش سطح آن نشان‌دهنده آسیب مزمن کلیه است و بر خلاف اوره تحت تاثیر مشکلات کبدی قرار نمی گیرد.
به عبارت دیگر تعیین مقادیر کراتینین خون و کلیرانس کلیوی کراتینین به عنوان شاخص‌های عملکرد کلیه مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند. سطح کراتینین سرم یا خون تا زمانی که عملکرد کلیه به طور قابل توجهی دچار اختلال نشده باشد، افزایش پیدا نمی‌کند. این افزایش می‌تواند ناشی از بیماری خاصی در بدن باشد.
بد نیست به این نکته نیز اشاره کنیم که مقدار کراتینین زمانی به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا می‌کند که تقریبا نیمی از نفرون ها در بیماری کلیوی آسیب دیده باشند، لذا شاخص حساسی برای بررسی شروع بیماری کلیوی نیست و حتما باید شاخص‌های دیگری نیز بررسی و ارزیابی شوند.
شرایط انجام آزمایش Creatinine
برای سنجش میزان Creatinine، دو روش نمونه‌گیری وجود دارد؛ یکی اینکه میزان کراتینین با نمونه خون اندازه‌گیری شود و دیگری با نمونه ادرار.
برای انجام آزمایش Creatinine نیاز نیست ناشتا باشید یا آمادگی خاصی داشته باشید. البته مهم است که پزشک خود را از داروهایی که مصرف می‌کنید، مطلع سازید. زیرا برخی از داروها میزان کراتینین خون را بدون ایجاد آسیب به کلیه بالا می‌برند و می‌توانند در نتیجه آزمایش اختلال ایجاد کنند.
بنابراین اگر داروهایی نظیر سایمتیدین، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین یا ایبوپروفن، داروهای شیمی درمانی و سفالوسپورین استفاده می‌کنید حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید، زیرا ممکن است لازم باشد پیش از انجام آزمایش مصرف دارو را قطع کنید یا دوز مصرفی را کاهش دهید.
آزمایش ادرار و کراتینین خون آمادگی یا شرایط خاصی نیاز ندارد و و الزامی هم بر ناشتا بودن ندارد. البته در بعضی مواقع پزشک از بیمار می‌خواهد که تا ۲۴ ساعت قبل از آزمایش از مصرف گوشت پرهیز کند. به این دلیل که مصرف گوشت، درصد کراتینین را بالا می‌برد.
برای انجام تست، پزشک نمونه‌گیری ادرار، خون و همودیالیز را از بیمار می‌گیرد. اگر پزشک برای آزمایش ادرار موعد ۲۴ ساعته در نظر گرفته باشد، باید بیمار بعد از ۲۴ ساعت حتماً نمونه را به پزشک ارائه دهد. اما به برای آسان کردن کار بیماران کلیه خدمات مربوط به آزمایش کراتینین را در خانه انجام خواهد داد. از این رو دیگر نیازی نیست که وقت و هزینه خود را هدر بدهید و مدام از این آزمایشگاه به آن بیمارستان بروید.
میزان نرمال Creatinine در خون چقدر است؟
میزان نرمال کراتینین خون با توجه به سن و جنسیت، طبق جدول زیر است:
| سن | میزان نرمال کراتینین خون | |
| بزرگسالان | زنان مردان | ۰.۵ تا ۱.۱ میلی گرم در دسی لیتر۰.۶ تا ۱.۳ میلی گرم در دسی لیتر |
| کودکان | نوجوانانکودکاناطفالنوزادان | ۵ تا ۱.۰ میلی گرم در دسی لیتر۰.۳ تا ۰.۷ میلی گرم در دسی لیتر۰.۲ تا ۰.۴ میلی گرم در دسی لیتر۰.۳ تا ۱.۱ میلی گرم در دسی لیتر |
میزان نرمال کراتینین در بارداری
در دوره بارداری، جریان خون به کلیه‌ها افزایش می‌یابد. این باعث می‌شود میزان دفع کراتینین از طریق ادرار بیشتر گردد. به همین دلیل، خانم‌های باردار معمولا میزان کراتینین کمتری در خون خود دارند. به طور متوسط سطح کراتینین خون یک خانم باردار ۸۰ درصد کراتینین خون یک زن غیرباردار است. البته میزان کراتینین نیز در طول بارداری تغییر خواهد کرد. میزان نرمال کراتینین در بارداری به شرح زیر است:
- سه ماهه اول بارداری: ۰.۶۳ تا ۰.۸۶ میلی گرم در دسی لیتر
- سه ماهه دوم بارداری: ۰.۵۹ تا ۰.۸۱ میلی گرم در دسی لیتر
- سه ماهه سوم بارداری: ۰.۶۱ تا ۰.۸۷ میلی گرم در دسی لیتر
علت بالا بودن کراتینین در خون چیست؟
با توجه به اینکه کراتین توسط کلیه‌ها از بدن دفع می‌شود، لذا چنانچه یکی از کلیه‌ها مشکل داشته باشد یا فرد تنها دارای یک کلیه باشد، میزان Creatinine در خون افزایش پیدا می‌کند. به علاوه در آقایان و ورزشکارانی که حجم بازو و عضلات بیشتری دارند، معمولا میزان کراتین خون نیز بیشتر است. همچنین عوامل زیر نیز در کراتینین بالا موثر هستند:
- انسداد مجاری ادراری
- مرگ یا نارسایی سلول‌های کلیه
- عفونت باکتریایی کلیه (پیلونفریت)
- اختلال در عملکرد پروستات
- التهاب گلومرول‌ها در کلیه
- مصرف برخی داروها مانند آمینوگلیکوزیدی، سایمتیدین، داروهای شیمی درمانی، سفالوسپورین
- کم‌آبی بدن که بر عملکرد کلیه‌ها تاثیر منفی گذاشته باشد.
- ورزش سنگین که میزان سوخت‌وساز در عضلات را زیاد می‌کند.
- افزایش تجمع پروتئین خوراکی در بدن
- کاهش جریان خونی که به کلیه‌ها وارد می‌شود؛ مثلا به دلیل نارسایی احتقانی قلب، دیابت یا کم‌آبی.
علت پایین بودن کراتینین در خون چیست؟
اینکه کراتینین خون پایین بیاید، خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد. ولی کاهش کراتینین می‌تواند موجب کمبود وزن یا کاهش حجم عضلانی شود. به طور مثال سوء تغذیه، بیماری طولانی مدت و کمبود وزن زیاد این توانایی را دارند تا منجر به کاهش توده عضلانی بدن بیمار شود و در نهایت سطح کراتینین خون را به طور موثری کم کند.
افرادی که گیاه‌خوار هستند و دارای رژیم گیاه‌خواری هستند، نسبت به سایر افراد دارای سطح کراتینین پایین‌تری هستند. ولی در مجموع کاهش کراتینین سطح خون، زیاد جای نگرانی ندارد و اتفاق خیلی مهمی نیست. بلکه چیزیکه در این بین مهم است افزایش سطح کراتینین خون محسوب می‌شود.
علائم ناشی از افزایش سطح کراتینین
علائم اختلالات کلیوی زیاد است و ممکن است اغلب بیشتر آن‌ها ربطی به کراتینین بالا نداشته باشند. بیشتر اختلالات کلیوی ارتباطی با سطح کراتینین خون ندارند. برخی از عوامل دخیل در کراتینین بالا عبارتند از:
- احساس دی هیدراته بودن
- ورم
- سرگیجه
- خستگی
- نفس تنگی
- استفراغ و حالت تهوع
- خشکی پوست
علائم کاهش کراتینین خون چیست؟
علائم کراتینین پایین در آزمایش خون بسته به علت زمینه‌ای می‌تواند متفاوت باشد. در صورت بروز نشانه‌های زیر ممکن است کراتینین خون شما پایین باشد:
- توده عضلانی کم: ضعف قدرت، عدم ورزش، بدن نحیف یا لاغر
- بیماری کبد: کبد ملتهب، که می‌تواند باعث درد در ناحیه سمت راست بالای شکم، خستگی یا احساس تهوع شود.
- رژیم غذایی نامناسب: که می‌تواند باعث احساس ضعف، سرگیجه یا کاهش وزن شود.
- در بیشتر موارد، ممکن است که این علائم نشان دهنده سایر مشکلات سلامتی باشند. با این حال با انجام آزمایش خون می‌توان از مرتبط بودن این علائم با سطح کراتینین آگاه شد.
رژیم غذایی مناسب برای کاهش Creatinine چیست؟
- کاهش مصرف پروتئین حیوانی
- کاهش مصرف فراورده‌های لبنی از جمله شیر و انواع پنیر
- کاهش مصرف حبوبات و قارچ
- مصرف بیشتر آب
- خوردن آب سبزیجات تازه
- عدم استفاده از ماءالشعیر همراه با غذا
- مصرف نکردن گوجه‌فرنگی، آووکادو، پودر فلفل قرمز، شکلات و پودر کاکائو، برگه زردآلو، کیوی، کشمش، پسته و تخمه کدو و آفتابگردان در رژیم‌های کم پتاسیم
- کاهش مصرف مایعات کافئین‌دار مانند قهوه، نسکافه و چای
- استفاده از خیار، شلغم، جو، کاهو، گل‌کلم، انواع جوانه‌ها، تربچه و شیر سویا
- عدم استفاده از تخمه کدو و آفتابگردان، پنیر و کنجد در رژیم‌های کم فسفر
- استفاده از سیب، گلابی و انبه و سبزی‌هایی مانند هویج و گل‌کلم